Emeklilikte Yaşa Takılanlar için bir dizi iyileştirme formüllerinin hazırlanması için bakanlıklara talimat verildi. Milyonlarca sigortalıya emeklilik yolunu açacak çalışmalar sürüyor. EYT'liler için bekleme süresini 2-3 yıl düşürmeyi amaçlayan 'ara formül' çalışmasıyla mağduriyet belli oranda giderilecek. Bu bağlamda ilk ön çalışmanın, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusunda Çalışma Bakanlığı'nda başlayacağı ileri sürüldü. Bu çalışmalar önce Kabine'ye sunulacak, bütçe planlarına uygun olursa hayata geçirilmesi için gerekli adımların atılacağı planlanıyor. Peki, EYT çıkarsa ne zaman emekli olunur? EYT ne zaman çıkacak? İşte EYT son dakika gelişmeleri ve haberleri!
Hükümette, bir süreden beri kamuoyundan gelen talep ve istekler dikkate alınarak, dar gelirli ve dezavantajlı gruplar konusunda, ilgili bakanlıklara çalışma yapması talimatı verildiği öğrenildi.
Emekli maaşından asgari ücrete, EYT'lilere ara formül arayışından çiftçinin desteklenmesine kadar 5 kritik çalışma masaya getiriliyor. Sonuç, yeni yılda görülecek.
Edinilen bilgiye göre, ekonomideki sıkıntılar nedeniyle sorun yaşayanlarla ilgili olarak, gelen talepler değerlendirilmeye başlandı. Bu konular ilgili bakanlıklara zimmetlendi.
Bütün bunlarla ilgili ortaya çıkacak maliyet hesapları, gerçekleştirilmesiyle ilgili kararı etkileyecek. Çalışmalar önce Kabine'ye sunulacak. Bütçeye uygun olursa hayata geçirilmesi için talimat verilecek.
EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR İÇİN ARA FORMÜL
İlk ön çalışmanın, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusunda Çalışma Bakanlığı'nda başlayacağı öne sürüldü. Çalışmanın 'ara formül' niteliğinde olduğu ve sadece mağduriyeti belli oranda gidereceği belirtildi. Buna göre, bir kereye mahsus olmak üzere, sigorta prim gün sayısını doldurup, emekli olmak için gerekli yaş süresini bekleyenler için, bir düzenleme tartışılıyor.
Bekleme süresini 2-3 yıl düşürmeyi amaçlayan plana göre, prim gün sayısını tamamlayanlar veya şu anda emekli olmak için 56 yaşını bekleyenlere 2-3 yıllık bir avantaj sağlanacak. Çalışmayla ilgili olarak maliyet analizi yapılacağı, kaç kişinin yararlanacağı ve sonuçlarıyla ilgili değerlendirmeler hazırlanacağı ifade ediliyor.
EYT'DE REVİZYON FORMÜLÜ
Hükûmetin gündemine gelen bir diğer husus ise emeklilikte yaşa takılanlar (EYT). Uzun vakittir kamuoyunda tartışılan EYT'yle alakalı bir tesir analizi ve maliyet hesabı çalışması başlatıldığı öğrenildi. Prim gün miktarını doldurmasına rağmen, yaşını doldurmadığı amacıyla emekliliği hak edemeyenlerle alakalı yeni bir 'vakit düzenlemesi' yapılması planlanıyor.
Emekli olmak amacıyla yaş kriterini bekleyenlere yönelik, bekleme vakitsinin 2 ya da 3 sene geriye çekilmesi formülü tartışılıyor. Bu formülün yaşama geçmesi durumunda, EYT'li bir şahıs, örnek olarak emekli olmak amacıyla 55 yaşını bekliyorsa, bu vakit 2 ya da üç sene geri çekilecek, 55 yerine 52 yaşında emekliliği hak edecek. Türkiye'de prim gün miktarını doldurmasına rağmen, yaşını tamamlamadığı amacıyla emekli olamayan aşağı yukarı 5 milyon şahıs bulunuyor.
AK Parti kaynakları "Bekleme vakitsinin geriye çekilmesi ile mühim sayıda bir grubun emekli olacağı öngörü ediliyor" dedi.
SORUN NASIL ORTAYA ÇIKTI
Emeklilikte Yaşa Takılanlar 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olan çalışanları kapsıyor. Bu çalışanlar ilk sigorta olduklarında kendilerine kadın ise 20 erkek ise 25 yıllık hizmet süresini tamamladıklarında emekli olabilecekleri söylenmişti. Özellikle 1990'lı yıllarda ortaya çıkan popülist politikalarla 30'lu 40'lı yaşlarda emeklilik gündeme getirilmiş ve ozaman ki adıyla Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) her yıl açık veren ve kendini finanse edemeyen bir kurum haline getirilmişti.
SSK'nın bu zor durumunu düzeltmek adına bu kez 1999 yılında bir yasa çıkartılarak emeklilik için kademeli olarak yaş kriteri getirildi. Buna göre kadınların 20 yıllık sigortalılık süresine ek olarak işe girdiği tarihe göre belli bir primi ve belli bir yaşı doldurması gerekti. Buna göre de yaş şartı 38 ile 56 arasında belirlendi. Erkeklerde ise 25 yıllık sigorta süresi belli bir prim ve 44 ile 58 arasında değişen yaş şartı getirildi.
YAŞ ŞARTI KİME YOK
Bu yeni kademeli yaş şartında 9 Eylül 1999 sonrasında sigortalı olanlarda yıl şartı kalkarken 7 bin gün prim şartı geldi. Bununla birlikte kadınlar 58 erkekler ise 60 yaşında emekli olabiliyor. Ancak 09.09.1976 ve öncesinde sigortalı olmuş bir erkek 5000 günü tamamladığında yaşa bakılmadan emekli olabiliyor. Aynı şekilde 01.04.1981 ve öncesinde sigortalı olan bir kadın da 5000 günü tamamladığında yaş şartı olmadan emekli olabiliyor.
NE İSTİYORLAR
Emeklilikte yaşa takılanlar 'oyun oynanırken kural değiştiğini' belirterek 1999 da çıkartılan kademeli yaş şartının uygulanmamasını istiyor. Onlar kadınsa 20 erkekse 25 yıllık primleri dolduranların yaşa bakılmadan emeklilik hakkı kazanmasını istiyor.
HOMOJEN BİR YAPI VAR
Erken emeklilik meselesi çok kapsamlı bir çalışma gerektiren bir konu. İçinde hem SSK'lılar hem Bağkurlular hem de memur olanlar var. Herkesin çalışma koşulları ve yaşları farklı. Herkes için farklı bir çalışma yapılacak. Fakat bu çok zor bir çalışma olacak.
HANGİ FORMÜLLER VAR
Bu talepler üzerine yaklaşık 10 yıldır üzerinde çalışmalar yapılan EYT konusunda 5 ayrı formül ortaya çıkmıştı. Ancak bu konunun sadece idari boyutu olmayıp mali boyutu da bulunduğu için ortaya çıkacak bütçe yükü de çalışmalarda dikkate alınıyor. Çünkü yapılan bazı çalışmalarda aynı anda 500 binden fazla kişinin emekli olabileceği bunun da mali bir boyutunun da olduğu hesaplanıyor. Bu yüzden formüllerde mali boyut da öne çıkıyor.
BİRİNCİ FORMÜL FORMUL KISMİ EMEKLİLİK: 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar 10 yıl prim ödeyerek emekli olabiliyor. Buna kısmi emeklilik deniliyor. Böylece 3600 günü tamamlayanlar kadınsa 50 erkekse 55 yaşını da doldurmak şartıyla emekli solabiliyorlar. Emeklilik yaşını 3600 günü ya da 50-55 yaş şartını tamamladığı tarih belirliyor. Ancak EYT kapsamında 3600 günü olanlar için kadınsa 50 erkekse 55 yaşını tamamlayanların emekli edilmeleri bir formül olarak duruyor.
İKİNCİ FORMÜL SÜRENİN TAMAMLANMASI: Bu formülde ise 99 öncesindeki emeklilik şartları dikkate alınıyor. Yani kadınlarda 20 yıllık (7200 gün) erkeklerde ise 25 yıllık (9 bin gün) sigortalılık süresini tamamlayanların yaş şartına bakılmadan emekli olması durumu ortaya çıkıyor. 2021 yılından 25 yıl geriye gittiğimizde 1996 yılı ve öncesinde sigortalı olanlar bu kapsama giriyor. Yasa çıktığında geriye doğru 25 yıl gidilerek erkek hak sahipleri bulunmuş olacak. kadınlarda ise geriye doğru 20 yıl gidilecek . Bugün için 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmuş kadınlar için bu süre dolmuş durumda.
ÜÇÜNCÜ FORMÜLDE İSE PRİMİN TAMAMLANMASI: Buna göre 9 Eylül 1999 öncesinde işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5000 ile 5975 gün arasında prim gerekiyor. Burada primini tamamlayanların yaşına bakmadan hak sahibi olması durumu ortaya çıkıyor.
DÖRDÜNCÜ FORMÜL ALMANYA SİSTEMİ: Almanya'da daha önce uygulanan formüle göre sigortalıya bir teklif sunuluyor. Emekliliğine kaç yıl kalmışsa her yıl için belli oranda kesinti yapılıyor. Burada kesinti oranı yıllık yüzde 2 oluyor. Yani emekliliğine 4 yıl kalmış birisinden yüzde 8 kesinti yapılıyor. Böylece daha az maaşla daha erken emeklilik ortaya çıkıyor
BEŞİNCİ FORMÜL FİNLANDİYA SİSTEMİ: Burada da Alman sisteminde olduğu gibi belli oranda kesinti belirleniyor. Sigortalı kesintiyle erken emekli oluyor. Ancak yasanın söylediği yaşa gelip emeklilik şartları oluşunca kesinti ortadan kalkıyor.