EYT'liye 3 formülde 5 adımlı çözüm! Yaşa takılanlarda 20-25 yıllık hesap yapıldı! Uygulama usulü, mali boyutu nasıl olacak?

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) da dâhil yılsonuna kadar önlerindeki bütün dosyaları çözeceklerini, alternatif çözüm politikaları üretmeye çalıştıklarını söyledi. Gözler bu konuda yürüyen sürece, ortaya konulacak formüllere çevrildi. Emeklilikte yaşı bekleyenler 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olan ve hali hazırda emekli olamayanlardan oluşuyor. Komisyon, bu tarihten önce çalışması olup emekli olmayan herkesin dâhil olduğu EYT'lilere ilişkin çözüm, model önerilerini değerlendirerek, 'prim, yıl, yıpranmaya' dayalı formüller ortaya koyacak. Primi yetmeyenler için 'halk', vakıf, sandıklar aracılığıyla 'iş emekliliği', aylığın belli bir miktarının kesilerek daha erken emekli olma imkânı sağlayan 'kısmi erken yaşlılık emekliliği, kesintili erken emeklilik', süre tamamlanması gibi seçenekler değerlendirilecek. EYT düzenlemesi, Sosyal Güvenlik Kurumu'nun yükünü azaltacak hem de mağduriyetleri giderecek. Emekli olmadıkları gibi iş bulmakta da sıkıntı yaşayan binlerce kişi bulunuyor. Emeklilikte yaşa takılanların yaş ortalaması 48-49 bandında bulunuyor. EYT konusunda ortaya konulan formüller, çalışmanın ne zaman tamamlanacağı başta olmak üzere merak edilen soruların yanıtları şöyle: Emeklilikte Yaşa Takılanların sorunlarının çözümü için nasıl bir formül bulunacak? Yıpranma hakkı olmayan ağır işlerde çalışanlara, emekliliğine 3-4 yılı kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi bir oranda kesinti yapılarak erken emeklilik sağlanması seçenekler arasında bulunuyor. Ayrıca 50 yaş ve üstü çalışanlara iş imkânı için vergi, prim teşviki sağlanması, 9 bin gününü dolduran her 360 gün karşılığı dörtte birinin yaştan düşülmesi formüllerinin her biri teknik olarak değerlendiriliyor. Kesintili, kısmi emeklilik nedir, dünyada uygulamaları var mı? Süre tamamlanmasında da kadınlarda 7 bin 200, erkeklerde 9 gün sigortalılık gününü bitirenlerin yaşa bakılmadan emekli edilmesi söz konusu. Bazı Avrupa ülkelerinde uygulanan bu modelde yaşı dolduranlar belirli bir kesinti miktarını kabul etmeleri durumunda kısmi erken yaşlılık emekliliğine hak kazanabiliyor. Almanya, Finlandiya gibi ülkelerde uygulanan kesintili emeklilik modeli de tartışılan seçenekler arasında yer alıyor. Emeklilik için kay yıl kaldıysa her yıl için belli oranda aylıktan kesinti yapılıyor. Örneğin Almanya'da 63 yaşını dolduranlar yıllık yüzde 3.6 oranında kesinti ile erken emekliliği talep edebiliyor. Emekliliklerine 3-4 yıl kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi oran üzerinden erken emeklilik kesintisi yapılarak emeklilik imkânı verilebilir. Prim günü dolmayanlar için bir çözüm olacak mı? Buna göre, Eylül 1999'dan önce işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5 bin ile 5 bin 975 prim günü isteniyor. Bunu tamamlayanların yaşı dikkate alınmadan böylece emeklilik imkânı doğuyor. Eksik prim günleri borçlanarak tamamlanabilir. Doğum borçlanmasında her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma hakkı var. Eksik prim günleri isteğe bağlı sigortayla tamamlanması durumunda ödenecek prim günü sayısının kesinlikle 1260 günü geçmemesi gerekiyor. Emeklilikte yaşa takılan kaç kişi var, bu kapsamda olanlar ne istiyor? Bunlardan ikisini tamamlayanların sayısı ise 5 milyonun üzerinde. Bu kriterlerden herhangi birini ya da ikisini birden taşımayanların sayısı da 6.5 milyonu geçmiş durumda. 8 Eylül 1999'da kadınlar için 20, erkekler için 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin günlük prim ödeme gün sayısı olan emeklilik koşulları değişti. Bu tarihten önce işe başlayan kadınlar için 40-58 ile erkekler 44-60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi geldi. Bu tarihten sonra işe girenler için de emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60'a, prim gün sayısı da 7 bine yükseldi. EYT düzenlemesi 1999'dan sonra işe başlayanları kapsayabilir mi? EYT ile ilgili düzenlemenin bu tarihten önce sigorta başlangıcı olan yaş şartı dışındaki emeklilik şartlarını tamamlayanların yararlanması bekleniyor. Yıpranma seçeneği nasıl işletilebilir? Özellikle yıpranma hakkı bulunmayan ağır işlerdeki işçilere erken emeklilik sağlanabilir. Bazı meslek grupları için yaş aşağı çekilebilir. Yaşı bekleyenlere prim ödemeden sağlıktan yararlanma imkânı sağlanabilir. 1)Sözleşmeli personele kadro AK PARTİ'DEN 3 ÖNEMLİ ADIM Ekim ayında Meclis gündemine gelecek düzenlemeler ile sözleşmeli personele kadro, geçici işçilere de 12 ay çalışma hakkı tanınması hedefleniyor. EYT ile ilgili düzenleme de yine ekim ayında Meclis gündemine gelecek. AK Parti Grup Başkanvekili Muhammed Emin Akbaşoğlu, parlamentoda düzenlediği basın toplantısında TBMM'nin ekim ayında yeni yasama yılına başlayacağını hatırlatıp öncelikli gündem maddelerini açıkladı. Akbaşoğlu, daha önce 5 konuda söz verdiklerini, bunlardan 3600 ek göstergeyi çıkardıklarını, memur ve emekli maaşları ile asgari ücreti artırarak üç maddeyi hayata geçirdiklerini söyledi. Akbaşoğlu, diğer 2 konuda da Meclis ekim ayında yeni yasama yılına başladığında adım atılacağının altını çizerek şöyle devam etti: 'Meclisimiz açıldığında hemen gündemimize sözleşmeli personelin mali ve sosyal haklarının ele alınması ve kadro hakkının ele alınması suretiyle bu kesimin durumlarının yasayla netleştirilerek daimileştirilmesi söz konusu olacak.' EYT EKİMDE MECLİS'E GELECEK Yapılacak diğer bir düzenlemenin ise geçici işçiler ile ilgili olduğu bilgisini veren Akbaşoğlu, 'Şu anda geçici işçilerin yılın 10 ayında çalışıp 2 ayıı çalışmama durumu var. Geçici işçi kardeşlerimizin 12 ayın tamamında çalışır noktaya gelme düzenlemesini mutlaka gerçekleştireceğiz' dedi. İşte 5 adımlı çözüm sistemi: ■ KAPSAM: Öncelikle kimlerin hak sahibi olacağı ya da olduğu tespit edilecek. Genel çerçeveye bakıldığında EYT'li grubu 9 Eylül 1999 öncesinde ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlamış, yıl ve prim şartını tamamlamasına rağmen yaş şartı getirildiği için emekli olamamış sigortalılar oluşturuyor. Bu tarihten önce sigortalı olanlar için yaş dışında erkeklerde 25, kadınlarda ise 20 yıl sigortalılık süresi şartı var. Bu şarta bakıldığında 8 Eylül 1999 itibariyle kadınlar için 20 yıllık süre 2019'un Eylül'ünde dolmuş durumda. Erkekler için ise 2022'ye göre 1997 yılı ve öncesinde sigortalı olanlar için 25 yıl tamamlanmış durumda. Ancak bu tarihten önce Emekli Sandığı'na girmiş ya da Bağ-Kur'lu olmuş EYT'liler de mevcut. Bütün bunlar ayrı ayrı değerlendirilerek kapsamlı bir çalışma yapılacak. ■ ŞARTLAR: Bu noktada kimin hangi şartlarda emeklilik hakkı kazanacağı önem kazanıyor. Yani primini ve yılını dolduranların başka şarta bakılmaksızın emekli edilmeleri şeklinde bir öneri bulunurken, burada farklı kurumlarda çalışmış (memur, esnaf, Bağ-kur Emekli Sandığı gibi) kişilerin hangi statüde emekli olacaklarının da tespiti gerekiyor. Burada belli bir yaşın üstünde olanlara emeklilik verilmesi gibi bir formül de konuşulurken, kademeli emeklilik hakkı da söz konusu olabilecek. ■ UYGULAMA USULLERİ: Bu aşamada hak sahiplerinin belirlenmesi, onların emeklilik işlemlerinin usul ve esaslarının tespit edilmesi önem kazanıyor. Örneğin; 9 Eylül öncesinde sigortalı olmuş ancak şimdi memur olarak çalışan birisi yasa çıktıktan sonra hangi kurumdan emekli olacak? Bu kişi memurluğa devam etmek istiyorsa EYT'li diye resen emekli mi edilecek? Bu tür soruların cevaplanarak bir sistem gelmesi gerekiyor. ■ MALİ BOYUT: Kapsam belirlendiğinde kaç kişinin emekli olabileceği ve ne kadar maaş alacağı hesaplanarak konunun mali boyutu da ortaya çıkarılacak. ■ YASA: Bütün çalışmalar tamamlandıktan sonra uygulamanın başlayabilmesi için yasal çalışmanın da yapılması gerekiyor. Bunun için de bir taslak metnin oluşturulması ve bunun TBMM gündemine gelmesi lazım. Yasa çıktıktan sonra uygulanması için de yönetmeliklerin çıkarılması gerekiyor. SÖZLEŞMELİYE KADRO EKİM'DE MASADA