Emeklilikte yaşa takılanların heyecanla beklediği düzenlemede sona yaklaşıldı.
Düzenlemenin Aralık'ta Meclis'e sevk edilerek, Ocak'tan itibaren uygulamaya alınması planlanıyor.
8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlara yönelik düzenlemeyle kimin, hangi şartlarla emekli olacağı bilinmiyor ama yeterli primi olmayanlar bunları tamamlamanın peşine düştü.
İşte prim günlerini artırma yolları...
■ Kimler hizmet borçlanması yapabilir?
Sigortalılar ya da hak sahipleri, geçmişteki ödenmeyen bazı süreleri primini yatırarak hizmetten saydırabiliyor.
Borçlanma imkanı sadece askerlik ve doğumlarla sınırlı değil. Doktora veya uzmanlık öğrenim dönemi, avukatlık stajı, yurt dışındaki görev, grev ve lokavtta geçen süreler de borçlanılabiliyor. Gurbetçiler de yurt dışı borçlanması yapabiliyor.
■ Askerlik borçlanması kime, ne kazandırır?
Sigortalı olmadan önce yapılan askerlik için borçlanılması, giriş tarihini borçlanılan gün kadar geriye çekiyor.
Sigortadan sonra yapılan askerlik için borçlanılması ise sadece prim gün sayısını artırıyor.
8 Eylül 1999'dan sonra sigortalı olan ancak askerlik borçlanmasıyla başlangıcı bu tarihten önceye çekilenlerin EYT kapsamında sayılması bekleniyor. Düzenleme Meclis'e geldiğinde bu durum da netleşecek.
■ Doğum borçlanması ne kazandırır?
Kadınlar sigortalı olduktan sonraki doğumları borçlanabiliyor. Doğumdan sonraki 2 yıl içinde çalışılmayan süreler borçlanılabiliyor ve primler emeklilik hesabında kullanılıyor.
En çok 3 çocuk için borçlanma yapılabiliyor. Çocuk başına 720, en çok 2160 gün prim kazanılıyor.
■ Staj sonrası süre borçlanılabilir mi?
Normal şartlarda emeklilik hesabında staj başlangıcı ve stajda geçen süreler dikkate alınmıyor.
Ama doğum borçlanmasında farklı bir uygulama bulunuyor. Anneler eğer staj başladığı tarihten sonra doğum yapmışlarsa bu doğumları borçlanabiliyor.
■ Doğum/askerlikte tüm süreleri borçlanmak şart mı?
Hayır, şart değil. İhtiyaç olunan süre kadar borçlanma yapılabiliyor. İsteyene 1 günlük bile borçlanma imkanı var.
■ Borçlanmadan vazgeçilirse tutar iade alınabilir mi?
Aylık bağlanmamış olması şartıyla borçlanma tutarının tamamı sigortalının talebi halinde herhangi bir sınırlama olmaksızın iade ediliyor.
■ Esnafım. Daha önce dondurulan hizmet sürelerini nasıl yeniden kazanabilirim?
Bağ-Kur'lulardan geçmişte prim borçlarını ödeyemeyenlere önemli bir imkan sağlandı.
Hizmet süreleri dondurulurken, borçlar silindi. Prime ihtiyacı olanlar, bu günleri canlandırabiliyor.
Bu süreleri ihya etmek isteyenler güncel asgari ücret üzerinden ödeme yaparak günlerinin tamamını alıyor ve primlerine ekletebiliyor.
■ Evlat edinen de borçlanma yapabilir mi?
2 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın sigortalılar da doğum borçlanması yapabiliyor.
Ayrıca evlat edinilen çocuğu doğuran annenin de doğum borçlanması yapma hakkı var.
Evlat edinilen çocuğu doğuran anne doğumdan evlatlık verildiği süreye kadar olan geçen 2 yılı borçlanabiliyor.
Evlat edinen anne ise evlat edindiği tarihten doğumdan sonraki 2 yıllık sürenin dolduğu tarihe kadar olan süreyi borçlanabiliyor.
■ Borçlanma yapan ne ödeyecek?
1 aylık doğum ve askerlik borçlanması için en az brüt asgari ücretin yüzde 32'si ödeniyor.
Şu anda borçlanma yapanlar 1 gün için en az 69,02, 1 ay için 2 bin 70 lira 72 kuruş veriyor.