Tek tek açıklama yapıldı. Başkan Recep Tayyip Erdoğan daha evvel kapıları sert bir şekilde kapadığı EYT'liler amacıyla komisyon kurulması talimatını verdi. 2022 senesi sonucunda bitmesi beklenilen çalışmalarda detaylı formüller üstünde duruluyor. Son olarak yeni formüller öne sürüldü. Yeni seneye az bir vakit kala önümüzdeki süreçlerde de EYT ile alakalı neler yaşanacağı gündemdeki konumunu sık sık alıyor. Yapılacak çalışmalar kapsamında hangi formüllerle düzenlemenin yaşama geçirileceği büyük ehemmiyet arz ediyor. Bu tarafta detaylı formüller emekliliği bekleyenler doğrultusundan merak ediliyor.
9 EYLÜL 1999 ÖNCESİ SİGORTALI OLANLAR DİKKAT!
Emeklilikte Yaşa Takılanlar kısa adıyla EYT'liler primlerini doldurduğu durumda sigorta başlangıç tarihleri nedeniyle yaşa takılanları oluşturuyor. 2021 senesinin sonuna yaklaşılırken EYT sorunu tekrardan masaya yatırıldı. Cumhurbaşkanı'nın talimatı vermesinin ardından, detaylı formüller sunuldu.
Mevcut planlama göre 9 Eylül 1999 evvel sigortalı olanları ilgilendiriyor. Bu formülde ise 99 evvelki emeklilik şartları öneme alınıyor. Yani kadınlarda 20 senelik (7200 gün) erkeklerde ise 25 senelik (9 bin gün) sigortalılık zamanını tamamlayanların yaş şartına bakılmadan emekli olması hali meydana çıkıyor.
2021 senesinden 25 sene geriye gittiğimizde 1996 senesi ve evvel sigortalı olanlar bu kapsama giriyor. Yasa çıktığında geriye doğru 25 sene gidilerek erkek hak sahipleri bulunmuş olacak. Bayanlarda ise geriye doğru 20 sene gidilecek. Bugün amacıyla 9 Eylül 1999 evvel sigortalı olmuş kadınlar amacıyla bu vakit dolmuş durumda.
YAŞA BAKILMADAN EMEKLİLİK HAKKI
Bir başka formül ise 9 Eylül 1999 evvel işe girenler amacıyla ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5000 ile 5975 gün arasında prim gerekiyor. Burada primini tamamlayanların yaşına bakmadan hak sahibi olması hali meydana çıkıyor.
DİĞER FORMÜLLER NELER?
EYT'liler amacıyla başka formüllerden biri ise Almanya'da daha evvel yapılan formüle göre sigortalıya bir öneri sunuluyor. Emeklilik amacıyla kaç sene kalmışsa her sene amacıyla belli oranda kesinti yapılıyor. Burada kesinti seviyesi senelik yüzde 2 oluyor. Yani emekliliğine 4 sene kalmış birisinden yüzde 8 kesinti yapılıyor. Böylece daha az maaşla daha erken emeklilik meydana çıkıyor.
EYT'DE FİNLANDİYA MODELİ NEDİR?
EYT'de bu modelde Almanya'da yapılan sisteminde bulunduğu gibi belli oranda kesinti belirleniyor ve sigortalı kesintiyle erken emekli oluyor. Fakat yasanın söylediği yaşa gelip emeklilik şartları oluşunca kesinti ortadan kalkıyor.
EYT'DE ÖRNEKLER MASADA
İkinci husus ise yaş olacak. Yaşı bekleyenlere emeklilik yolu açılırken belli bir yaş sınırının konması üstünde duruluyor. Ankara kulislerine göre, planlama 50 yaş üzerini kapsayabilecek.
Çalışmalarda ele alınacak üçüncü husus ise maaş hesaplaması olacak. Çalışanın bugüne kadar ödediği primler üstünden maaş bağlanacak. Ancak yurt dışında görülen 'erken emekli olunan her sene amacıyla yüzde 2 kesinti' gibi örneklerin bizde de uygulanıp uygulanmayacağı belirlenecek.
ÇALIŞMANIN ROTASI
Kapsam: Komisyonun ilk olarak ele aldığı husus kapsam olacak. Böylece ilk olarak EYT yasasının kapsamı amacıyla girecek sigortalıların belirlenmesi sağlanacak. Böylece emeklilik hakkı kazanacakların adedi da meydana çıkacak. Bu sayının belirlenmesi ile eş güdümlü maliyet hesapları daha basit yapılabilecek.
Fakat genel çerçeveye bakıldığında EYT'li grubu 9 Eylül 1999 evvel ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlamış, sene ve prim koşulunu tamamlamasına karşın yaş koşulu getirildiği için emekli olamamış sigortalılar oluşturuyor. Bu tarihten evvel sigortalı olanlar için yaş dışında erkeklerde 25 kadınlarda ise 20 sene sigortalılık zamanı koşulu var. bu sürede çalışıyor olmak ya da sigortalı olmak gerekmiyor.
İlk sigorta olunun tarihten bu güne kadar erkekler için 25 kadınlar amacıyla ise 20 senenin geçmesi gerekiyor. Bu şarta bakıldığında 9 Eylül 1999 tarihi itibariyle kadınlar için 20 senelik vakit 2019 senesinin 9 Eylül tarihinde dolmuş durumda.
Erkekler için ise 2021 senesine göre 1996 senesi ve evvel sigortalı olanlar amacıyla 25 sene sonuçlanmış durumda.
Daha sonra sigortalı olanlar için de 25 senenin geçmesi gerekiyor. Fakat bu tarihten evvel Emekli Sandığı'na girmiş ya da Bağ-Kur'lu olmuş EYT'liler de mevcut. Tüm şunlar ayrı ayrı değerlendirilerek kapsamlı bir çalışma yapılıyor.
Emeklilik koşulu: Komisyonun ikinci hususu ise emekliliğin hangi şartlarda gerçekleşeceği. Burada birkaç formül üstünde çalışmalar devam ediyor. Yılını ve primini doldurup yaş koşulunu yerine getirmeyi bekleyenlerin bu şarta bakılmadan emekli edilmeleri söz hususu olabilecek. Bu halde işe giriş tarihine göre 5000 ile 5975 gün arasındaki primi tamamlayanlar ve erkekler amacıyla 25 senelik zamanı geçenler kapsamla giriyor.
Bunun yanı sıra 3600 gün ile kısmi emeklilik formülü de bulunuyor. Hem de Almanya ve Finlandiya'da uygulanmış olan belli oranda netti ile maaş bağlanması da bir formül olarak duruyor. Bu arada Ankara kulislerinden gelen haberler arasında emeklilik amacıyla 50 ve üzeri yaş koşulu getirilmesi de değerlendiriliyor.
Mali boyutu: Emeklilikte Yaşa Takılanlar'ın sayısı ile ilgili 5 milyon kişi gibi sayılar ortaya atılsa bile kesin bir rakam yok. Ancak çok homojen ve farklı kurumlardan sigortalıların olduğu bir yapısı olması dolayısıyla çok sayıda insanı ilgilendiriyor. Bu noktada kapsam belirlendiğinde sayı da ortaya çıkacak. Bu yönüyle kaç kişinin emekli olabileceği ve kaç lira maaş alacağı hesaplanarak konunun mali boyutu da ortaya çıkartılacak.
Kaynak konusu: Mali boyut ortaya çıktıktan sonra bu paranın bütçeleştirilmesi ve kaynağının da sağlanması ile ilgili de çalışma yapılacak.
Uygulama biçimi: Düzenleme yapılırken uygulama ile ilgili detaylar da ortaya çıkartılacak. Yani hak sahiplerinin belirlenmesi, onların müracaat şekilleri, bu müracaatların değerlendirilmesi gibi bürokratik konular da ortaya konulacak.
Taslak yazılması: Bütün çalışmalar tamamlandıktan ve alternatifler arasından birisi seçildikten sonra taslak hazırlanarak Meclis'e sevk edilecek. Ardından da yasalaşma ve yönetmeliklerle uygulanma süreci başlayacak.
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI'NDAN AÇIKLAMA
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, çalışma takvimlerinde 3600 ek gösterge konusunda kapsam ve maliyet çalışması ile asgari ücret tespiti bulunduğunu belirterek, öncelikli gündemlerinde emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili çalışma bulunmadığını duyurdu.