İhbar tazminatı hem çalışan hem de işverenin güvencesidir. İş Kanunu'na göre iş sözleşmesinin feshi için ihbar (bildirim) süresinin dolması gerekir. Bu sürede çalışan işine devam etmek, işveren de maaş ödemek durumunda. İş sözleşmesinin feshinde ihbar sürelerine uyulması gerekiyor. Haber vermeden, bildirim süresi bitmeden işten çıkarma ya da istifa durumunda ihbar tazminatı hakkı doğar. Hem işveren hem de çalışan haklı fesih söz konusu olmadığında tazminat yükümlülüğü altına girer. Bunun için bir gün çalışmak bile yeterli. İhbar tazminatında süreler kıdeme göre değişiyor. Toplu iş sözleşmesi ya da bireysel olarak ihbar süreleri artırılabiliyor. İhbar tazminatı bildirim süresinin bitiminde olması gereken ücret üzerinden hesaplanır. Sabah'ın haberine göre, ihbar tazminatı hesabında kıdemde olduğu gibi bir tavan ücret söz konusu olmayıp günlük brüt ücret üzerinden yapılır. İhbar tazminatına ilişkin merak edilen soruların yanıtları şöyle:
1-İhbar tazminatı nedir, hangi hallerde ödenir?
İş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf; feshi yazılı olarak ve çalışma süresinin gerektirdiği bildirim süresine bağlı kalarak diğer tarafa iletmekle yükümlü bulunuyor. İş sözleşmesini bildirim sürelerine uymadan fesheden taraf, söz konusu sürenin ücretini ihbar tazminatı olarak diğer tarafa ödemek zorunda olup bu süreler bölünemez, kısmen uygulanamaz.
2-İş sözleşmesine ilişkin bildirim süreçleri çalışan açısından da geçerli mi?
İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle derhal fesih esasları dışında bir nedenle feshi halinde aynı bildirim süreleri işçi için de geçerli. Buna aykırı iş sözleşmesi fesihlerinde işverenin ihbar tazminatı alma hakkı doğabiliyor.
3-Deneme süresinin ardından işine son verilen de ihbar tazminatı alabilir mi?
İş sözleşmesinin işçi tarafından feshi, işveren tarafından deneme süresi içinde belirlenen esaslar çerçevesinde feshi halinde işçiye herhangi bir ihbar tazminatı ödenmiyor.
4-İşveren işçiyi ihbar süresine uymadan işten çıkardığında işçinin talep edebileceği bir hak var mıdır?
Fesih nedeni İş Kanunu'nda sayılan haklı nedenlerden birine dayanmıyor ise, işçiye bildirim süresine ilişkin ücret tutarı kadar tazminat ödemek zorundadır.
5-İşten kendi isteğiyle ayrılan işçi ihbar tazminatı alabilir mi?
İşten ayrılmak (istifa) isteyen işçi, sağlık nedeni, iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık veya işin durması benzeri haklı nedenler dışındaki işten ayrılmalarda bildirim süresini dikkate alarak yazılı bildirimde bulunmakla yükümlüdür. Kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda ihbar tazminatı hakkı oluşmaz.
6-İhbar süresine uymadan yeniden işe girilmesi durumunda yeni işverenin sorumluluğu var mıdır?
Bu durumda işçiyle birlikte yeni işveren de sorumlu tutulur. İşçinin bu davranışına yeni işe girdiği işveren neden olduysa, bu durumu bilerek işe aldıysa, bilerek çalıştırmaya devam ettiyse yeni işverene de tazminat yükümlülüğü doğabilir.
7-İşçi önceden haber vermeksizin işten ayrılırsa işveren işçiden ihbar tazminatı talep edebilir mi?
Eğer işçinin işten ayrılması haklı bir nedene dayanmıyor ise, işverenin de tazminatı talep etmesi mümkün.
8-İhbar tazminatında bir tavan ücret var mı?
İhbar tazminatı hesabında, kıdem tazminatında olduğu gibi bir tavan ücret söz konusu değil, günlük brüt ücret üzerinden yapılır. İhbar tazminatı 10 yıllık zamanaşımına tabidir.
9-Yargı kararıyla işe iade durumunda alınan ihbar tazminatı iade edilir mi?
Yargı kararıyla işe iade davasını kazanan peşin aldığı ihbar tazminatını işverene geri vermek durumunda.
10-İşveren çalışanın iş sözleşmesine son vermeden önce iş arama izni kullandırmak zorunda mı?
Fesihten önce bildirimde bulunan işveren yeni bir iş bulması için günde en az 2 saat iş arama izni vermekle yükümlüdür. İşçi günlük iki saatlik iş arama izinlerini kullanarak iş arayabileceği gibi bu süreye ait ücreti işveren tarafından ödenecektir.
11-İş sözleşmesinin feshinin haksız olmasının yargı kararıyla tespiti durumunda tazminat hakkı doğar mı?
İş akdinin feshinde normalde ihbar sürelerine uygulaması gerekiyor. Buna uyulmaması durumunda fesheden taraf tazminatı öder. Feshin haksız olduğunun yargı kararıyla tespiti durumunda feshi yapan tazminatı öder.
12-Çalışanın ihbar tazminatına hak kazanmasının esasları neler?
İş Kanunu'na göre iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa yazılı olarak bildirilmesi esastır. Yasaya göre, 6 aya kadar süren çalışmalarda 2 hafta, 6 aydan 1.5 yıla kadar süren çalışmalarda 4 hafta, 1.5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda 6 hafta, 3 yıldan uzun süren çalışmalarda 8 hafta bildirim süresi uygulanıyor.
13-İhbar tazminatının peşin ödenmesi işe iade davası açmama engel mi?
En az 30 işçinin çalıştığı işyerinde altı aydan fazla çalışan kişi geçerli neden olmadan işten çıkarıldığının mahkemece tespiti halinde işe iade edilir. İşçiye tazminatın 3 katı da para ödenir.
14-İhbar tazminatı nasıl hesaplanıyor?
Brüt ücrete ek olarak yemek, giyecek yardımı gibi yıllık ödemelerin toplamı 365 güne bölünüyor, her bir gün için brüt ücrete ek olarak ödenecek tutar belirleniyor. Brüt tutardan sosyal güvenlik primi, vergi kesintisi yapılarak kalan tutar "ihbar tazminatı" olarak ödeniyor.
15-İş sözleşmesinin feshi öncesi iş arama izni vermeyen işverene yönelik bir yaptırım söz konusu mu?
İşveren o süreye ilişkin ücreti ödemek zorunda. İş arama izni yerine çalıştıran işveren normal ücrete ek olarak çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.