Yasalarımız çalışanlar için güvenceler içeriyor. Bunlardan birisi de kıdem tazminatı. Tazminat alabilmek için son iş yerinde en az 1 yıllık çalışma şartı aranıyor.
Ancak işten çıkış şekliniz önemli. Yasalara göre bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için kendi istek ve kusuru dışında işten çıkartılması gerekiyor. Yani istifa eden tazminat alamıyor. Fakat bunun bazı istisnaları da bulunuyor. Yani bazı durumlarda kendi ayrılan da tazminat alabiliyor.
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Çalışanların çeşitli sebeplerle işten ayrıldıklarında, çalıştıkları yıllar karşılığında işverence kendilerine ödenen para kıdem tazminatını oluşturuyor.
ŞARTLARI VAR MIDIR?
Kıdem tazminatını aynı iş yerinde en az 1 yılı doldurmuş olan çalışanlar alabiliyor. 1 yılı doldurmamış çalışanlar, ayrıldıklarında tazminat alamıyorlar.
KENDİ AYRILAN NASIL TAZMİNAT ALIR?
1475 sayılı yasanın yürürlükteki 14. maddesi tazminat almanın şartlarını belirliyor. Burada istifa halinde de tazminat almanın istisnaları sıralanıyor. İş Kanunu 24. Madde'de sayılan haklı fesih şartlarının oluşması durumunda istifa edenler tazminat alabiliyor. Emekli olanlar kendi istekleriyle ayrılıp tazminat alabiliyor. Zorunlu askerlik görevine gidenler ayrılıp tazminat alabiliyor. Evliliğinin üzerinden 1 yıl geçene kadar ayrılan kadın çalışanlar tazminat alabiliyor.
Emeklilik için yaş dışındaki şartları tamamlayanlar tazminat alabiliyor. 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar SGK'dan 15 yıl 3.600 gün şartlarını tamamladıklarına dair yazı aldıktan sonra kendi istekleriyle ayrılıp tazminat alabiliyorlar. Sonrasında sigortalı olanlar ise 25 yıl 4.500 gün ya da 7 bin günü tamamlamak zorunda. 1 Mayıs 2008 sonrası ise 25 yıl şartı kalkıyor 4600 günden başlayarak her yıl artan ve 5400 güne ulaşan prim yeterli oluyor. Vefat halinde de yakınlarına tazminat ödeniyor.
TAZMİNAT NASIL HESAPLANIR?
Kıdem tazminatı hesabı yapılırken işçinin çalıştığı süreye bakılıyor. Her yıl için son brüt maaşından bir maaş hesaplanıyor. Bir yılı tamamlamayan süreler de hesaba katılıyor. Yani 3 yıl çalışan ve brüt maaşı 20 bin lira olan bir çalışan 60 bin lira tazminat alıyor. Bu işçi 3 yıl 3 ay çalıştığında bu 3 aylık kısım da hesaba katılıyor.
GİYDİRİLMİŞ BRÜT ÜCRET NEDİR?
Kıdem tazminatında kullanılacak brüt ücret sadece maaştan oluşmuyor. Çalışana düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen ödemeler (yol parası, yemek parası, düzenli ödenen ikramiyeler gibi) brüt ücrete ekleniyor. Örneğin brüt ücreti 30 bin lira olan bir çalışana her yıl 5000 lira ikramiye ödeniyorsa brüt ücreti 35 bin lira olarak alınıp çalıştığı yıl ile çarpılıyor. Burada düzenli ödenmeyen mesai, prim gibi ödemeler dikkate alınmıyor.
TAZMİNATIN BİR SINIRI VAR MI?
Evet kıdem tazminatı her yıl belirlenen tavan ücret kadar oluyor. Maaş ne kadar olursa olsun brüt ücret bu belirlenen rakamı aşamıyor. 2024 yılı Temmuz ayı ile birlikte bu rakam 41 bin 828 TL olarak uygulanıyor. Basın İş Kanunu'na tabi çalışan gazetecilerde ise tazminat tavanı uygulanmıyor.
KESİNTİ YAPILABİLİR Mİ?
Kıdem tazminatından damga vergisi dışında kesinti olmuyor. İşveren tazminatı hemen ve tek seferde bankaya yatırarak ödemek zorunda. İşçinin rızası olmadan taksit yapılamıyor.
İŞ YERİ KAPANSA TAZMİNAT HAKKI KAYBOLUR MU?
İş yerinin kapanması, iflas etmesi ya da başkasına devredilmesi, satılması gibi durumlar kıdem tazminatı hakkını ortadan kaldırmıyor.
