Yaşa takılanlara emeklilik yolunu açacak yasanın ardından başvuru süreci tüm hızıyla sürüyor. Düzenleme ile 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlardan prim ve yıl şartını tamamlayanlara emeklilik yolu açılırken, ilk etapta 2 milyon 250 bin kişi emekli aylığına kavuşuyor.
EYT'lilerin tazminat haklarına ilişkin pek çok soru geliyor. Sadece kıdem tazminatı değil, ihbar tazminatı da merak ediliyor. İşte soruların yanıtları…
Aynı işyerinde devam edecek işçiye kıdem tazminatı ödenir mi?
Aylık bağlatmak için çıkış yapan ancak aynı işyerinde çalışmaya devam edecek işçilerin önünde iki seçenek var. İlk seçenekte tazminat ödenir. Giydirilmiş son brüt üzerinden kıdem tazminatı hesaplanarak ödenir.
Çalışılmış her yıl için ödenen kıdem tazminatı tutarı fesih tarihinde geçerli olan kıdem tazminatı tavanı (bu yılın ilk yarısında 19 bin 982 lira) ile sınırlıdır.
Çalışanların ikinci seçeneğini ise tazminat almadan devam etmek oluşturur. Bu durumda tazminat çalışmanın bırakılacağı tarihte verilir.
Hangi ödemeler hesaba dahil edilecek?
Sürekli ya da belli periyotlarda ödenen, işçiye bir menfaat sağlayan, ödenmesi performans, satış ve hedef gibi kriterlere dayanmayan, parayla ölçülebilen ödemeler hesaba dahil edilir.
Yemek, yol, gıda, yakacak, konut, eğitim, çocuk, aile, taşıt ve sağlık yardımı, sosyal yardım niteliğindeki yardımlar, devamlı ödenen primler bu ödemeler arasındadır. Yemek yardımı olarak verilen yemek kartı, yemek çeki veya aylık olarak ödenen yemek parası giydirilmiş ücrete dâhil edilir.
Giyecek yardımı da hesaba dahildir. Ancak verilen giyeceklerin iş yerinde kullanılacaksa yapılan yardımlar tazminat hesaplamasında dikkate alınmaz. Yol yardımı olarak verilen aylık yol ücreti, otobüs kartı veya araç yardımı ya da işçilere işe gidip gelmeleri için sağlanan servis bedelleri de giydirilmiş ücretin hesaplamasına dâhil edilir.
Hangi ödemeler hesaplamada dikkate alınmaz?
Yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, doğum yardımı, ölüm yardımı, fazla mesai ücreti, harcırah, teşvik ikramiyesi, bir defalık verilen ikramiyeler, iş arama yardımı, izin harçlığı kıdem tazminatının hesaplanmasında esas alınamayan ödemelerdir.
Primler eğer satışa bağlı ise kesinlik ve devamlılık arz etmeyen niteliğe sahip oldukları için giydirilmiş ücretin hesaplamasında kullanılmaz. Ancak herhangi bir kritere bağlı olmadan sürekli ya da belli periyotlarda sabit tutarlarda ödenmesi koşuluyla ikramiye ve primler giydirilmiş ücrete dahil edilir.
Kıdem tazminatı kredisinin ayrıntıları netleşti mi? EYT'liler kıdemini tek seferde alabilecek mi?
Hazine ve Maliye Bakanlığı, kıdem tazminatına Kredi Garanti Fonu aracılığıyla kredi desteği sağlanmasına yönelik çalışmayı tamamladı. Kısa süre içinde uygulama tebliğinin yayımlaması bekleniyor.
İsteyen işverenler tazminatlar için kullanabileceği kredi 6 ay geri ödemesiz, azami 36 ay vadeli olacak. Kredinin faiz oranı 0-24 ay vadede TLREF +200 baz puan, 24 ay üzerinde vadede TLREF + 300 baz puan olacak.
İşverenler yüzde 10.74-11.74 faizle (9 Mart'ta TLREF yüzde 8.74) kredi kullanarak EYT kıdem tazminatı yükünden kurtulabilecek. Ödeme direkt çalışanın hesabına yatırılacak.
İşveren işçiyi kıdem tazminatını taksitlendirmeye zorlayabilir mi?
Kıdem tazminatı ancak işçinin onayı ile taksitle ödenebilir. İşçi onay vermezse işveren kıdem tazminatını peşin olarak ödemek zorundadır.
Tazminat tutarında ve ödeme şeklinde yaşanan anlaşmazlıklarda hangi yol izlenir?
İşverenin işçiye kıdem tazminatını ödememesi, eksik ödemesi, işçinin onayı olmadan taksit yapması halinde çalışanın önce arabulucu sonra mahkeme yoluna gitmesi gerekir. Ödenmemiş kıdem tazminatına mevduata uygulanan en yüksek faiz işletilir.
EYT kapsamında emekli olacak işçiler ihbar süresine uymak zorunda mı? İşveren ihbar tazminatı isteyebilir mi?
4857 sayılı İş Kanununun 17'nci maddesi gereği iş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf; feshi yazılı olarak ve çalışma süresinin gerektirdiği bildirim süresine bağlı kalarak diğer tarafa iletmekle yükümlüdür. Bu bildirim süresi çalışma süresine göre 2 ile 8 hafta arasında değişiyor.
İş sözleşmesini belirlenen bildirim sürelerine uymaksızın fesheden tarafın, söz konusu sürenin ücretini ihbar tazminatı olarak diğer tarafa ödemesi gerekiyor. Ancak emeklilik, askerlik, evlilik gibi nedenlerle iş sözleşmesinin feshinde işçinin de işverenin de ihbar tazminatı alamayacağı yönünde Yargıtay kararları bulunuyor.
Yargıtay'ın 22. H.D. 2016/27701 Esas ve 2020/630 Karar sayılı kararında şöyle deniliyor; "İhbar tazminatı, iş sözleşmesini fesheden tarafın karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminat olması nedeniyle, iş sözleşmesini fesheden tarafın feshi haklı bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminatına hak kazanması mümkün olmaz.
İşçinin 1475 sayılı Yasanın 14'üncü maddesi hükümleri uyarınca emeklilik, muvazzaf askerlik, evlilik gibi nedenlerle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda ihbar tazminatı talep hakkı bulunmamaktadır. Anılan fesihlerde işveren de ihbar tazminatı talep edemez."
Buna göre EYT düzenlemesi kapsamında iş sözleşmesini feshedecek olan çalışanın ihbar süresine uyma zorunluluğu olmadığı gibi, işçi veya işveren ihbar tazminatına hak kazanamaz.
Emekli olan EYT'liler işten ayrılırken ihbar tazminatı alır mı?
Emeklilik nedeniyle işten ayrılanlara ihbar tazminatı ödenmez.
Emekli olup çalışmaya devam edenler işten çıkartılırsa ihbar tazminatı alır mı?
İşverenin iş sözleşmesini feshedeceğini belli bir süre önce karşı tarafa bildirme zorunluluğu var. Bu süreyi de o işyerindeki kıdem yani çalışma süresi belirler.
Bu süreye uymadan işten çıkartılan çalışanlara kıdemine göre ihbar tazminatı peşin olarak ödenir. Bu bakımdan emekli yahut emekli olmayan işçi ayrımı yapılmaz. Yani emekli işçiler, işvereni tarafından işten çıkartılması halinde, şartları oluşursa ihbar tazminatına hak kazanır.