İşten ayrılan çalışanların çoğu zaman tedirgin oldukları bir konu var. O da işverenlerin zorunlu kıldıkları 'tüm haklarımı aldım' yazılı ibranameyi imzalamaları. Çoğu işveren, tazminat ve diğer alacakları vermek için bu imzayı mecbur tutuyor. Çalışanlar da paralarını alabilmek için bu kağıtları imzalıyor. Peki bunun bir geçerliliği var mı ya da ileride başınıza iş açar mı? Detaylarıyla anlatalım... Öncelikle belirtelim. İmzalanan bu kağıtların çoğunun tek başına bir hukuki geçerliliği yok.
BU KOŞULLARA DİKKAT!
Borçlar Kanunu'nun 420'nci Maddesi'nde bu tür ibranamelerin nasıl olması gerektiği şartlarıyla sıralanıyor. Buna göre;
● Hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir.
● İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması,
● İbra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az 1 aylık sürenin geçmiş bulunması,
● İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi,
● Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.
ÖNCE PARA, SONRA İBRA
Görüldüğü gibi ibranamelerin şekil yönünden de şartları bulunuyor. Öncelikle kesinlikle yazılı olarak hazırlanması gerekiyor. Yine geçerli olabilmesi için işten çıktıktan sonra en az 1 ay sonra imzalanması gerekiyor. Yani bu 1 ay içinde işçinin alacağı tüm hakların yine yasa gereği banka yoluyla ödenmesi öngörülüyor. Bu ödemeler yapıldıktan sonra ibraname imzalanıyor. Dolayısıyla 'bunu imzalamazsan haklarını alamazsın' demenin bir hukuki geçerliliği yok. 1 aydan önce imzalanırsa da hükümsüz sayılıyor.
TÜM HAKLARI ALMIŞ ANLAMINA GELİR Mİ?
İşçinin 'tüm haklarımı aldım' yazısı imzalaması tüm haklarının ödendiği anlamına da gelmiyor. Buna rağmen haklar ödenmemişse bu imzanın bir geçerliliği yok. İşverenin tüm hakları ödediğine dair delilleri sunması gerekiyor. 'Bütün haklarımı aldım' yazısı kendi başına yeterli olmuyor. Yasa gereği ibranameye tüm ödemelerin açıkça ve madde madde yazılması gerekiyor.
İŞE İADE İMKANI VAR
İşten çıkartılan işçilerin işe iade imkanı da var. İşe geri dönüş talebinde bulunmak için işyerinde en az 6 ay çalışma şartı bulunuyor. Yine işyerinizde 30 ve daha fazla işçi olması şartı da aranıyor. Eğer çalıştığınız şirketin tüm şubeleriyle birlikte en az 30 çalışanı varsa, siz de işe iade için arabulucuya müracaat edebilirsiniz.
KIDEM HESABINDA SON ÜCRETE BAKILIR
Bir işçinin kıdem tazminatı nasıl hesaplanır? Yusuf SEZEN
Kıdem tazminatı hesabında baz alınan ücretler kişinin son ücretleridir. Yani yıl içerisinde zam almış bir kişinin zamlı olan kazancı dikkate alınmalıdır. Son ücret, kişinin son bordrosundaki ödenen ücreti değil, son 1 aylık/30 günlük ücreti olmalıdır. Örneğin; tam zamanlı bir çalışan işten ayrılırken 15 günlük ücret almış olabilir. Dikkate aldığımız ücret, kişinin 1 aylık çalışması karşılığı olan tam ücreti olmalıdır.
Kıdeme esas ücret, kişinin asıl ücretinin yanında ek kazançlarını/yan haklarını da kapsamaktadır. Bu kazançlar nakit olarak ödenen kazançlar da olabilir, ayni mal ya da hizmet olarak karşılanan menfaatler de olabilir. Peki hangi kazancın kıdem hesabına dahil olacağını nasıl belirleriz? Kıdem hesabına dahil olacak ödemelerin şu özellikleri taşıması gerekmektedir:
● Sürekli ya da belli periyotlarda ödenen,
● İşçiye bir menfaat sağlayan,
● Ödenmesi performans, satış, hedef gibi kriterlere dayanmayan,
● Parayla ölçülebilen. Bu özellikteki her ödemenin 1 aylık tutarı son çıplak brüt ücretine eklenerek kişinin giydirilmiş hesabı tespit edilecektir.
Örneğin; yılda bir ikramiye alan bir işçinin kıdeme esas ücretine ikramiye bedeli eklenirken, yıllık olan bu tutarın 1 aylık karşılığını bulabilmek için 12'ye bölmek gerekir. Mesela, yol parası her ay çalışma gününe göre değişen bir kişinin, yıl içerisinde her ay yol parası farklı bir tutar olacaktır. Bu kişinin kıdeme esas giydirilmiş ücreti bulunurken, brüt yol paralarının son bir yıllık tutarının ortalaması dikkate alınmalıdır.
Eğer kişi son bir yıl içerisinde yol parasına zam aldıysa, zamdan sonraki yol parası tutarlarının ortalaması alınmalıdır. Aynı şey, değişen brütü olan sürekli ödemelerin hepsi için geçerlidir. (Yemek parası gibi) Süreklilik arz eden tüm ödemeler brüt olarak hesaplamaya dahil edilir. Süreklilik arz etmeyen ödemeler ise dahil edilmez. Örneğin, kişiye her yılbaşında yılbaşı paketi veren şirket, paketin değerini 12'ye bölerek 1 aya denk gelen tutarını kıdem hesabına eklemelidir.
EMEKLİLİK HESABINDA KULLANILAMAZ
1997 yılında meslek okulunda ilk işe giriş bildirgem yapıldı. Bu sigorta primi ve emeklilik yaşımı etkiliyor mu? Fatih Mehmet BİNİCİ
Maalesef sigortanız sağlıkla ilgili olduğu için, bu primler emeklilik hesabında kullanılamıyor. Dolayısıyla bu girişiniz de emeklilik hesabında sigorta başlangıcı sayılmıyor.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTA YAPTIRIN
Evde bakım yapan kişilerin sigortalı yapılması hakkında bir çalışma söz konusu mu? Ahmet DURMAZ
Evde bakım maaşı alanlarla ilgili bir talep olduğu anlaşılıyor. Ancak bunların sigortalı sayılmaları ile ilgili bir gelişme yok. Kendiniz isteğe bağlı sigorta yaptırabilirsiniz.
BAYRAMDA ÇİFT YEVMİYE
Bir giyim mağazasında 3 bin lira maaşla çalışıyorum. 23 Nisan'da tam gün çalıştım. Ne kadar ek ücret almam gerekir? Metin KARASU
İş Kanunu'na göre ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçiler izin kullanmayarak çalışırlarsa ücretleri yüzde 100 zamlı ödenir. Günlük ücretiniz 100 lira olduğuna göre o gün için 200 lira alacaksınız.
EMEKLİLİK HESABI
11.08.1969 doğumluyum. 30.11.1994 SGK başlangıcım. 1997 yılında kısa dönem askerlik yaptım. Şimdiye kadar aralıksız çalıştım ve halen çalışmaktayım. Askerlik borçlanması yapmam fayda sağlar mı? Ali ÖZEN
25 yıl, 55 yaş ve 5750 gün şartlarınız var. Priminiz eksik ise askerlik borçlanması yapabilirsiniz ancak sigortadan sonra olduğu için yaşınızı geri çekmez.
23.03.1974 doğumluyum. İşe giriş tarihim 20.03.1994, 6520 gün SSK primim var. 18 ay askerlik borçlanması yapmadım. Kamil TEKİN
İşe girişinize göre 25 yıl, 54 yaş, 5675 prim gün şartlarına tabisiniz. Prim gün sayınız tamamlanmış. 25 yıl şartınız bu yıl dolacak, 54 yaşınız 2028 yılında dolacak. Bu durumda emekli olacağınız tarih 23.03.2028 olacaktır. İşe girişiniz askerden önce olduğundan, borçlansanız bile emeklilik yaşınızı aşağıya çekmez.
23.02.1974 doğumluyum, sigorta giriş tarihim 01.11.1998. 3502 günüm var. Boşluğum çok oldu. 18 ay askerliğimi borçlanırsam, ne zaman emekli olabilirim? Mehmet SARI
İşe başlama tarihinize göre 25 yıl, 57 yaş ve 5900 prim gün şartlarına tabisiniz. Askerliği borçlanıp öderseniz 25 yıl, 56 yaş ve 5825 prim gün şartlarına tabi olursunuz. Bu durumda askerliği borçlanıp 1783 gün daha prim ödeyip 5825 günü tamamlayarak 56 yaşınızın dolacağı 23.02.2030 tarihinde emekli olabilirsiniz.
10.05.1991 sigorta girişim var. 3600 prim günüm bulunuyor. Sigorta başlangıç tarihinde 16 yaşındaydım. Selda YILMAZER
Bu prim günüyle kısmi emekli olabilirsiniz. Onun için de 58 yaşını beklersiniz. Tam emeklilik için 47 yaş ve 5450 gün gerekiyor.
05.12.1969 doğumluyum. 11.06.1987 tarihinde SGK işe girişim var. Toplam 800 gün prim ödemem mevcut. Bir çocuğum var. Şu an çalışmıyorum. Borçlanma yapabiliyor muyum? Halime UĞRUL
800 günle emekli olamazsınız. Toplu ödeme maalesef olmuyor. 1987 sonrası doğumlarınız varsa borçlanabilirsiniz. 3600 günü tamamlayıp 58 yaşında emekli olursunuz.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR - TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
