Ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanlar fiili hizmet süresi zammı ya da bir başka adıyla yıpranma hakkı ile erken emekli olabiliyor. Düne kadar 18 mesleğe bu hak tanınırken son yapılan düzenleme ile sağlık çalışanları, cezaevi görevlileri gibi yeni meslekler eklenerek, 45 iş koluna erken emeklilik imkânı tanındı. Öyle ki, bugün madende çalışanlar 43 yaşında emekli olabiliyor
43 YAŞINDA EMEKLİLİK
Fiili hizmet süresi zammının nasıl uygulandığına gelince; normal çalışma süresi olan 360 günün üzerine çalıştığı riskli sektöre ve kanunun bu sektörde tanıdığı artı süreye göre fazladan hizmet süresi ekleniyor. Örneğin, cıva üretiminde çalışan bir işçinin fiili hizmet zammı 90 gün; bu işte 12 ay çalışıldığında 15 ay çalışmış sayılıyor ve hem prim gün sayısı artıyor hem de erken emekli olma imkanını elde ediyor. Bir başka anlatımla, normal şartlarda 360 gün çalışılması gerekirken, cıva üretiminde çalışanlar bir yıl içinde 450 gün çalışmış sayılıyor.
Madenlerde çalışanlar için bu süre daha fazla 180 gün, yani 6 ay. Yeraltı madenlerinde çalışan bir işçi 360 gün çalıştığında fiili hizmet süresi zammı uygulandığında 540 gün çalışmış sayılıyor; bu da emekliliğe ciddi katkı sağlıyor.
En yüksek yıpranma hakkı da madenlerden çalışanlara tanınıyor. Yapılan düzenlemeler ile yeraltı madenlerinden çalışan işçilerin emeklilik yaşı 50'ye çekilirken, hafta tatilleri, izin süreleri de fiili hizmet süresine eklenince emeklilik yaşı daha da iniyor.
ERKEN EMEKLİLİĞİN ŞARTLARI NELER?
Tabii, yıpranma hakkından yararlanmanın belli şartları var. Birincisi, süre sınırı; bu da 5 yıl. Riskli ve tehlikeli işlerde çalışanlar yıpranma hakkından yararlanmak için ne kadar çalışırlarsa çalışsınlar alabilecekleri fiili hizmet süresi zammı 5 yıldan fazla olamıyor.
Silahlı kuvvetler, emniyet mensupları ve MİT mensupları için bu süre 8 yıla kadar çıkıyor. Yıpranma hakkından yararlanmak için madenlerde yeraltında çalışan işçilerin 1.800 gün, diğer riskli sektörlerde çalışanların ise 3.600 gün fiili hizmet süresi zammı kapsamında çalışmış olmaları şart. Şartlardan biri de yıpranma hakkına giren mesleklerdeki işlerde çalışmak gerekiyor. Sadece o sektörde çalışmak yetmiyor, bilfiil o işi yapmak gerekiyor. Madencilikten örnek verecek olursak, yer altında çalışılması gerekiyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), kararnamelerle düzenlenen yıpranma payına açıklık getirmek için bir genelge yayınladı. Buna göre, artık röntgen teknisyenleri, ağızdiş radyoloji uzmanları, infaz ve koruma baş memuru, ceza infaz kurumu müdürü, ihtiyat pilotları da yıpranma hakkından yararlanacak.
SGK'nın belirlediği meslek kodu içinde yer almayan ancak yasaya göre sağlık çalışanı kabul edilen meslekler konusuna da açıklık getirildi. Bu kapsamdaki meslekler için Sağlık Bakanlığı onayı zorunlu olacak. Röntgen teknisyenleri, ağız, diş, çene radyolojisi uzmanları 90 gün yıpranma hakkından yararlanacak.
KİMLER YARARLANABİLİYOR?
Yıpranma hakkından 45 meslek grubu yararlanıyor. Bazı mesleklerin her 360 güne karşılık kazandığı yıpranma payı şöyle:
● Asit üretimi yapan yerlerde çalışanlar 90 ile 180 gün.
● Madenlerin yer altında çalışanları 180 gün.
● TSK'da görevli subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaş ve erler 90 gün.
● Basın Kartı Yönetmeliği'ne göre çalışan gazeteciler 90 gün.
● Emniyet ve MİT mensupları 90 gün.
● Cıva üretimi işleri sanayinde çalışanlar 90 gün.
● Radyoaktif ve doğal ve yapay radyoaktif maddeler 90 gün.
● Demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar 90 gün.
● Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar 60-90 gün.
● Cam fabrika ve atölyelerinde çalışanlar 60 gün.
● Çimento fabrikalarında çalışanlar 60 gün.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR - TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
CEZAEVİ ÇALIŞANI DA DAHİL
Geçen yıl kararname ile ceza ve infaz kurumu personeli ve sağlık çalışanlarına da yıpranma hakkı tanındı. Cezaevlerinde çalışanlara verilen 90 günlük yıpranma hakkından cezaevi müdürü, infaz ve koruma baş memuru, hükümlü-tutukluklarla irtibat içindeki diğer görevliler de yararlanacak.
MADENCİLERİN İZNİ EKLENİYOR
Madenlerde çalışan işçilerin emeklilik yaşı 55'ten 50'ye indirilirken, izinde geçirdikleri süreler, tatiller de yıpranmaya dahil ediliyor. Böylece madenciler 43 yaşında emekli olabiliyor.
Yıpranma hakkı bu kapsamdaki personel için Ağustos 2017'den sonraki çalışmaları için uygulanacak. SGK genelgesine göre emekli aylığı alanlar dışındaki 'ihtiyat pilotları' da yıpranma hakkından yararlanacak.
5-10 YIL SINIRI
Yasa uyarınca tehlikeli ve ağır işlerde çalışanlara yıpranma hakkı (fiili hizmet süresi zammı) veriliyor. Yasa kapsamındakilere 360 güne karşılık 60 ile 90 gün ilave ediliyor. Madenlerde çalışanlar için bu süre 180 güne çıkıyor. Bu süre hem prim gününe ekleniyor, hem de emeklilik yaşından düşülüyor. En yüksek fiili hizmet zammı madencilere uygulanırken, uygulamada yer altında çalışanlar dışında üst sınır söz konusu. Madencilikte en az 5 yıl, diğer meslek gruplarında ise en az 10 yıl çalışmış kişiler erken emeklilik hakkı kazanıyor. Madencilerde sürenin tamamı yaştan indiriliyor.
HAZAL ATEŞ
SAĞLIĞI BOZULAN ÖDEME ALIR / SİZDEN GELENLER
06.07.2000 sigorta başlangıcım. 4558 günüm var. 5 yıldır aynı işyerinde aralıksız çalışıyorum. Sağlık problemlerim yüzünden istifa etsem tazminat alabilir miyim? Uğur YAVUZ
Sağlık sebebiyle ayrılıp tazminat alma hakkı var ama bunu İş Kanunu tarif ediyor. Ona uygun olması lazım yani işyerinde bir bulaşıcı hastalık kapma ya da bulaştırma riskinden bahsediliyor. İş Kanunu Madde 24 ve 25'e bakarsanız, detaylı bilgi var. Onun dışında kendi rahatsızlığınızdan dolayı ayrılmak isterseniz tazminat alamazsınız. Ama işgöremezlik durumu olursa, o zaman farklı sonuçlar olur.
ZAM İLE İLGİLİ ÇALIŞMA VAR
Taşerondan 4D kadroya geçtik. Fakat maaşlarda bir artış olmadı ve 2020'ye kadar zam yüzde 4 4 olarak açıklandı. Sadece yüzde 4 mü alırız? Ercüment ÇELİK
Kadroya geçen taşeronlara toplu sözleşme yapılarak zam miktarları belirlendi. Ayrıca sizlere 52 günlük ilave tediye ödendi. Zam dönemleriniz de imzaladığınız toplu sözleşme ile belirlendi. Eğer şirketlerde kalsaydınız aynı haklarınız olmayacaktı şimdi devlet korumasındasınız. Enflasyon farkı ile ilgili sendikaların çalışmaları var, sonucunu bekleyelim.
MAAŞ DÜŞMEZ
Yaş için emekliliği 2 yıl beklemek primi azaltır mı? Hüseyin TOPUZOĞLU
Prim azalması diye bir şey olmaz. Çalışmadığınız için priminiz de artmaz. Emekli maaşınızda da değişiklik olmaz.
EMEKLİLİK HESABI
Şubat 1998 sigorta girişim. 2.5 sene ödendi, bir daha ödemedim. 3 çocuğum var. (İsmi saklı)
20 yıl, 55 yaş ve 5975 gün şartlarınız var. Ancak priminiz tamamlanmamış. 3 çocuğunuz sigortadan sonra olduysa borçlanıp 2160 gün (6 yıl) kazanabilirsiniz. Ancak bu da yetmeyecektir. Prim ödemeniz gerekiyor. Çalışma imkanı yoksa isteğe bağlı sigorta ile prim ödeyebilirsiniz. 3600 günle emeklilik için ise 58 yaş şartı bulunuyor.
01.07.1999 işe giriş tarihim. 5000 gün primim var. Semih ORÇUN
25 yıl, 58 yaş ve 5975 gün şartlarınız var. Yaşı yazmamışsınız ama prim eksik yıl da tamamlanmamış. Üç şartı da tamamlayınca emekli olursunuz.