Bütün çalışanlar gibi milyonlarca esnafın da emekli aylığını yükseltmesi için çeşitli yollar bulunuyor. En düşük memur emeklisi 3276 lira, SSK emeklisi 2624 lira Bağ-Kur'lu esnaf 1912 lira, çiftçi de 1802 lira emekli aylığı alıyor.
Bağ-Kur sigortalıları için yaş koşulu Haziran 2002 tarihinde kadınların 20 yılı (7200 gün) ve erkeklerin 25 yılı (9 bin gün) doldurmasına kalan süreye göre belirleniyor.
SABAH'ta yer alan habere göre, Emekli aylığını yükseltmek ve erken emekli olmak isteyen esnaf malulen, SSK'dan emekli olma imkânına sahip. Malulen emeklilik için yaş şartı aranmıyor.
Buna göre, 1800 gün primi ödenen ve on yıl sigortalılık süresini dolduran esnafa da işçiler gibi sağlık raporu ile yaşı beklemeden aylığa bağlanabiliyor. Malulen emekli olabilmek için SGK, il ve ilçe merkezlerine başvurarak yetkili hastanelere bizzat gitmek gerekiyor. Yargıtay kararı ile geriye dönük 8 yıl erken emeklilik imkânı da bulunuyor.
Sayısı 2.5 milyona ulaşan esnafın emeklilik ve aylığı yükseltmeye yönelik merak ettiği soruların yanıtları şöyle:
1- Emekli aylığını yükseltmek için ne yapmak gerekiyor?
Emekli aylığı hesaplanırken "memur, işçi, kendi hesabına çalışan" ayırımı bulunuyor. Emekli aylığı hesaplama yöntemleri, 2000 öncesi, Ocak 2000-Ekim 2008 arası dönem ve bu tarih sonrası olarak üçe ayrılıyor. Bağ-Kur kapsamındakiler 2000 öncesi yüksek basamaktan prim yatırdıysa emekli aylığı da yüksek oluyor. Ekim 2008 sonrasında ise daha düşük hesaplanıyor. Bağ- Kur'lu vatandaşlar da asgari ücretin yüzde 32'sinin 7.5 katına kadar prim ödeyerek emekli aylıklarını artırabilir.
2- Yüksek kazanç üzerinden fazla prim emekli aylığını ne kadar artırır?
Emekli maaşı üstünden prim hesaplanan kazanç tutarıyla prim ödeme gün sayısına göre belirleniyor. İster Bağ-Kur ister SSK'lı olsun tavandan bildirilen her ay için ileride alınacak emekliği aylığı da yüzde 25-30 civarında artar.
3-Bireysel emeklilik SGK'ya aktarılabilir mi?
Bireysel emeklilik tamamlayıcı sosyal güvenlik sistemi olarak bireylerin tasarrufa yönlendirilmesi ile ek gelir sağlamayı hedefliyor. Gönüllülük esasına dayalı olup aktarılması, hizmet birleştirmesi mümkün değil.
4- SSK'dan emekli olabilmem için Bağ-Kur sigortalılığımı sildirebilir miyim?
Bu mümkün değil. Primi ödenen son 7 yılda fazla prim yatırılan statüden emekli olunur. Ekim 2008'den sonra işe başlayanlar çalışma hayatının tümünde ödenen sigorta primlerine bakılarak en fazla hangi statüye göre prim ödediyse ona göre emeklilik şartları belirleniyor.
5- İşletme sahibi Bağ-Kur (4B) kapsamındayken SSK'dan (4A) emekli olabilir mi?
İşletme sahibi, şirket ortağı 4B'liler 1 Ekim 2008'den itibaren kendisini şirketinde SSK'lı olarak gösteremiyor. Ekim 2008 tarihi öncesi SSK'lı olup da bir şirkete ortak olanlar bu sigortalılığı kesilene kadar Bağ-Kur kapsamına giremiyor.
6- Borçlanmayı tavan tutardan yatırırsam emekli aylığım artar mı?
Borçlanma yapılacak döneme ilişkin ödemenin asgari olması emeklilik aylığını artırmaz. 2000 tarihinden önceki süreyi borçlanırken tavan tutardan yatırılması durumunda emekli aylığı artar. Askerlik borçlanmasının emekli aylığına etkisi şartalara göre değişiyor.
7- 4B kapsamında geç yaşta işe başlayan erken emekli olabilir mi?
Eylül 1999 ile Nisan 2008 tarihleri arasında geç yaşta işe başlayanlar açısından Bağ- Kur'dan emekli olmak SSK'lılara göre daha kolay. Bağ-Kur'dan erken emeklilik için 5400 prim gününü doldurmaya bin 261 gün kala SSK'lı çalışmayı bitirerek isteğe bağlı sigorta primi ödenebilir.
8- Son yapılandırma emeklilik için nasıl bir fırsat sunuyor?
Yapılandırma, Bağ-Kur'a prim borcu olanlara birçok imkân sunuyor. Düzenlemeden kendi adına çalışan, köy ve mahalle muhtarları da yararlanabiliyor. Prim borcu nedeniyle hizmet süreleri durdurulan ve emekli olamayan Bağ-Kur'lular, yapılandırmadan yararlandıklarında emekli olacak. Emekliliğine daha süre olanlar da geçmişte durdurulan sürelerini yeniden canlandırabileceklerinden emeklilikleri de uzamayacak.
9- Sigortalılık süresini ihya eden borcun ne kadarını ödeyecek?
Mevcut borcun sadece üçte birini ödeyecek. Birinci taksiti 31 Ekim'e kadar ödeyenlerin geçmişte durdurulan hizmet süreleri canlandırılacak. Bu tarihe kadar yapılandırma kanunundan yararlanmayanların 31 Nisan tarihinden önceki prim borcu bulunan hizmetleri durdurularak prim borçları silinecek.
10- Vergi kaydı olmasına karşın sigortası olmayan esnaf emekli olabilir mi?
Ekim 2000 ile Ekim 2008 tarihleri vergi kaydı olmasına karşın Bağ-Kur kaydı olmayanlar için milat kabul ediliyor. Vergi kaydı olup 4B kaydı olmayanlar sigorta başlangıç tarihini geriye doğru düzeltebiliyor.
11- Malulen emeklilikte yaş şartı var mı?
Yaş şartı bulunmuyor. Ancak en az on yıllık sigortalılık süresi ve toplam 1800 gün prim ödeme koşulu bulunuyor. Başka birinin sürekli bakımına ihtiyacı olanlar için sigorta süresine bakılmıyor, Bu kapsamda emeklilik için prim borcu olmamalı.
12- Esnaf da malulen emekli olabilir mi?
Bağ-Kur'lular emeklilik için bizzat maluliyet tespiti talebinde bulunabilir. SGK il ve ilçe merkezlerine başvurmaları, yetkili hastaneden rapor almaları gerekiyor. Çalışma gücünde en az yüzde 60 kayıp olduğuna yönelik sağlık kurulu raporu şart.
13- Sigortalılık ne zaman aktif hale geliyor?
Prim tutarının tebliğ edilmesinin ardından tutarın yatırılmasıyla sigortalılık aktif hale gelecek. Prim ödemeleri asgari ücret üzerinden yapılıyor. Vefat eden Bağ-Kur sigortalıların yakınları da dul ve yetim aylığı için primleri canlandırabilir. Dondurulan sigortalılık süresinin her günü için en az 41.14 lira prim yatırılacak.
14- Yargıtay kararı ile 8 yıl erken emekliliğin formülü nedir?
Bazı sosyal güvenlik düzenlemeleri 2000 yılında ve 2008 yılında çıkan yasalar vatandaşların geriye dönük borçlanmasını ortadan kaldırmıştı. Yargıtay kararlarına göre bu haklar geri alınabiliyor. Çalışan vatandaşların emeklilik hesapları hesaplanırken, tüm hizmetler hesaba katılıyor.
15- Hangi statüden emekli olmak avantajlı?
Emekli maaşı hesabında Bağ- Kur yerine SSK'dan emekli olmak daha avantajlı. SSK'dan emekli olma imkânı bulunanlara; isteğe bağlı sigorta, tarım Bağ-Kur, tarım SSK, zorunlu Bağ-Kur seçeneklerini ikinci planda öneriliyor. Ekim 2008 tarihinden evvel sigortalı olan çalışanlar için son yedi yıldaki işlere bakılır.