Her çalışan için özel olarak oluşturulan meslek kodları erken emeklilikte de kapı aralar. Çalışanın mesleğine uygun ücret alması ve bunun üzerinden prim yatırılmasını sağlar. Sosyal Güvenlik Kurumu çalışan her birey için meslek kodu belirlerken, şirketler veya işverenler bu kodları devlete bildirmekle yükümlüdür.
SABAH'ta yer alan habere göre, Meslek kodu, fiilen yapılan mesleklerin "Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması" kodlarına uygun SGK'ya bildirilmesi anlamına geliyor. Böylece yüksek maaşı hak eden meslek sahibi bireylerin asgari ücret üzerinden bildirimi önleniyor.
Sigortalı işe giriş ve ayrılış bildirgesi, aylık prim, hizmet belgesi düzenlenirken çalışanın meslek kodunun yanlış, eksik, hatalı girilmemesi halinde işverene idari para cezası uygulanıyor.
Erken emeklilikte yıpranma payı büyük önem taşıyor. Çalıştığınız iş SGK'ya göre yıpranma hakkı olan bir meslek sınıflamasındaysa erken emeklilik mümkün.
Bu nedenle meslek kodlarının doğru girilmesi büyük önem taşıyor. Çünkü bazı meslekler erken emeklilik yolunu açıyor. Röntgen teknisyeninden çimento sektörüne kadar 45 iş kolunda çalışanların yıpranma hakkı dikkate alındığında meslek kodlarının doğru bildirimi erken emeklilik kapısı açıyor.
Hem çalışan hem işveren açısından büyük önem taşıyan meslek kodlarına yönelik merak edilen soruların yanıtları şöyle:
1- Meslek kodu uygulaması nedir?
İşverenlerin çalıştırdığı sigortalıyı yaptığı mesleğin kodlarına uygun olarak SGK'ya bildirimini esas alıyor. İşveren, personel alırken gerekli bilgilere meslek kodunu ekleyerek Kurum'a bildirmekle yükümlü bulunuyor. Ücretlerin eksik bildirimi kayıt dışılığın en önemli ayaklarından birini oluşturuyor. Bu uygulamayla meslek-ücret ilişkisi kurularak çalışanların ücretlerinin doğru bildirimi amaçlanıyor.
2- Bu kodlar işçi ve işveren açısından ne işe yarıyor?
Meslek kodu hem çalışanın hakkını korumak hem de şirketin yasalara uygunluğunu denetlemeyi amaçlıyor. Meslek kodu uygulamasının hedeflerinden biri, yüksek maaşı hak eden meslek sahibi bireylerin Kurum'a asgari ücret üzerinden bildirilmesini önlemek ve çalışanın hak ettiği ücreti almasını sağlamaktır. Aynı zamanda işçi alımlarında zorunlu tutulmasının asıl amacı, kayıt dışıyı önlemektir.
3-Meslek kodu primi, emeklilik süresini etkiliyor mu?
Emeklilik tarihini etkileyen detaylardan biri de yıpranma hakkıdır. Bazı meslekler psikolojik zorluklar, fiziki ağırlıklarıyla diğerlerinden ayrılıyor. Bu mesleklerde çalışanların yıpranmaya bağlı olarak emeklilik süresi de kısa oluyor. Eğer çalışılan iş SGK'ya göre yıpranma hakkı olan bir meslek grubundaysa daha kısa sürede emekli olabiliyor. Dolayısıyla kodun yanlış bildirimi emekliliği geciktirir.
4- Emeklilik süresinin kısalması dışında faydaları da var mı?
Emeklilik süresinin kısalması dışında devlet, zorlayıcı işlerde çalışanlara çeşitli destek, teşvikler sağlıyor. Örneğin, madencilik sektörüne bir dizi hibe desteği sağlanıyor. Kamuda belirlenen çerçeveye göre yıpratıcı işlerde çalışan kamu ve işçilere "yıpranma payı" adı altında nakit yardımı da yapılıyor.
5- Fiili hizmet süresi zammından hangi meslek grupları yararlanabiliyor?
Demir-çelik, alüminyum, döküm ve asit, çimento ve kok, cıva, cam, kurşun ve arsenik gibi malzemelerin kullanıldığı fabrikaların çalışanları başta olmak üzere yaklaşık 45 meslek grubu için fiili hizmet süresi zammı bulunuyor. Daha fazla yıpranmaya maruz kalanlara hızlı emekli olmanın yolunu açan bu uygulama ile erken emeklilik mümkün.
6- Çalışanın başka bir meslek koduyla bildirimi hak kaybına yol açar mı?
Çalışan gerçek prime esas kazancı, ücreti brütü üzerinden Kurum'a bildiriliyorsa normalde bir hak kaybına yol açmaz. Ancak, fiili hizmet süresi zammı (yıpranma payı) verilen işlerde çalışanlar için hak kaybına yol açar. Çünkü bu işlerde çalışan kişi gerçek ücreti üzerinden Kurum'a bildirilse dahi fiili hizmet süresi zammından yararlanacak meslek kodlarından bildirilmeyenler yıpranma payından yararlanamaz.
7- Hatalı kod nasıl düzeltilir?
Hatalı giriş durumunda sigortalı işe giriş ekranında bulunan güncelleme butonu kullanılarak hatalı kod yerine doğru meslek kodu seçilerek güncelleme yapılabilir. Düzeltme yapıldıktan sonra, muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde doğru meslek kodunun yer alması gerekiyor.
8- Kodların gerçeğe aykırı bildiren işverene yönelik yaptırım var mı?
Meslek kodunun aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirimi zorunlu olup, gerçeğe aykırı bildirim durumunda idari para cezası uygulanıyor. Toplamda aylık asgari ücreti geçmemek üzere, meslek adı ve kodu gerçeğe aykırı bildiren sigortalı başına asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanıyor.
9- Meslek kodu ile mesleki emeklilik aynı kapsamda mı değerlendirilmeli?
2023'e kadar tamamlayıcı emeklilik sistemine geçilmesi hedefleniyor. Türkiye'de madencilik, kimya, demir-çelik, çimento gibi yıpranma payı yüksek sektörlere yönelik hem çalışan hem işverenin ortaklaşa primlere katılacağı bir mesleki emeklilik sistemi planlanıyor. Meslek kodu ise fiilen yapılan meslek için verilen kodlara deniyor.
10- Gerçek ücreti yerine düşük ücretten sigortalı gösterilenler ne yapabilir?
Birinci adımda işverenden düzeltme talep edilebilir. İşverenin düzeltme yapmaması durumunda, işyerinin bağlı odluğu SGK Müdürlüğü veya ALO 170'e şikayette bulunulabilir, iş mahkemesinde dava açabilirler. Bu konuda arabulucuya ise başvuru yapılamaz, çünkü arabulucunun görev ve yetki alanına giren bir konu değildir.