Ekonomist Rahmi İncekara, son dönemde oldukça gündemde olarak kripto paralar üzerine bilgi verdi. Kripto para nedir? Özellikleri nelerdir? Dijital paralarla arasında nasıl farklılıklar vardır? Gibi sorulardan yola çıkan İncekara, geçen günlerde Merkez Bankası'nın (MB) yayınladığı kripto paraların alışverişlerde kullanılmasının önüne geçen yönetmeliğine ilişkin de değerlendirmelerde bulundu.
KRİPTO PARALAR MERKEZİYETSİZDİR
Kripto paranın şifreleme kullanan nakite alternatif olarak tasarlanmış, dijital varlık olduğunu söyleyen ekonomist Rahmi İncekara, "Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir. Bu haliyle kripto varlıklar 'anonim' bir özellik göstermektedir.
Merkeziyetsizliğin yanı sıra, işlem ve kripto para sahip kayıtları, yeni kripto para arzı oluşturma kuralları, kripto para sahipliğinin sadece sahibince ispat edilebilmesi ve sadece sahibinin emriyle el değiştirebilmesi, aynı anda aynı kripto para için birden fazla işlem yapılırsa sadece birinin yerine getirilmesi gibi çeşitli özellikleri de bulunmaktadır" diye konuştu.
KRİPTO PARA İLE DİJİTAL PARA ARASINDAKİ FARKLAR
Kripto paranın dijital cüzdanlarda saklandığını belirten Dr. Öğrt. Üyesi İncekara, "Saklanan para, paranın kayıtlardaki sahibinin sadece kendisinin bileceği, akılda tutulmaya uygun olmayan şifrelerden ibarettir. Dijital para, merkezi bir otorite tarafından çıkarılmakta ve kontrol edilmektedir. Kripto paraların arkasında merkezi bir otorite bulunmamaktadır.
Kripto para 'anonimdir'. Dijital paralarla gerçekleştirilen işlemler, kullanıcıların gerçek kimlikleri ile 'açık' bir şekilde yapılırken, kripto parayla yapılan işlemler herhangi bir merkezi otoriteyle paylaşılmayan bilgiler nedeniyle 'gizli' statüdedir. Dijital paralar, pek çok ülke tarafından yasal düzenlemelerle düzenlenmesiyle gerçekleşmiştir.
Pek çok ülke 'dijital para' projesiyle kendi dijital paralarını üretme aşamasındadır. Kripto paralar ise oldukça sınırlı sayıda ülke tarafından düzenlemeye tabi tutulmuştur. Kripto paraların fiyat dalgalanmaları dijital paralara kıyasla oldukça fazladır" ifadelerini kullandı.
"KRİPTO PARALARIN KABUL GÖRMESİ ZAMAN ALACAK"
Tedavüldeki paralar ile kripto paraların benzeştikleri yönler olduğuna dikkat çeken Dr. Öğrt. Üyesi İncekara, "Taşınabilirlik, dayanıklılık, bölünebilirlik, homojenlik, standart olma, taklit edilememe, zaman içinde değerini koruyabilme gibi özellikler benzeşen yönler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Genel kabul görme noktasında ise kripto paraların önünde biraz daha zaman bulunmaktadır. Fonksiyonlar açısından değerlendirildiğinde de tedavüldeki paralar ile kripto paralar arasında birtakım benzerlikler ve farklılıklar bulunmaktadır. Kripto paralar, tedavül paralar gibi yatırım ve tasarruf aracı statüsündedir.
Değişim aracı olması ve değer ölçüsü olması kripto paraların, tıpkı tedavüldeki paralar gibi fonksiyonlarını ifade ederken, bu iki fonksiyon şu sıralar küresel gündemi meşgul etmektedir. Ekonomi politikası aracı olma özelliği ise kripto paralar için şu anda uzak bir hedef görünmektedir" dedi.
DEVLETLER KRİPTO PARALARI 'ENDİŞE KAYNAĞI' OLARAK GÖRÜYOR
Kripto para yönelik en önemli eleştiri devletler tarafından yapıldığını söyleyen Rahmi İncekara, "Merkezi bir otoriteye bağlı olmayan kripto paralar, devlet denetimi dışında sınır ötesi anonim havale olanağıyla terör, mafya, illegal kumar, internet zorbalarına yakalanmadan rehine diyeti teslim alabilmeleri, para kaçırma, aklama ve vergi kaçırma konusunda itham edilmektedir.
ABD'nin yeni Hazine Bakanı ve eski Fed Başkanı Janet Yellen, kripto para birimlerini tam da bu noktada 'endişe kaynağı' olarak tanımlamıştır. Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde, kripto paraları 'spekülatif bir yatırım aracı' olarak nitelendirmiştir" diye konuştu.
FİNANS KURUMLARI VE BANKALARA GÖRE: VARLIK BALONU
Kripto paraların kabul görmesinin önünde birtakım engeller olduğunu aktaran İncekara, "Geleneksel finans sistemi içerisinde yer alan finans kurumları ve bankalar, merkezsiz kripto paraların garantisinin olmadığını, bir 'varlık balonu' gibi belirli bir süre sonra patlayacağını belirtmektedir. Devlet kontrolünde bir merkezi kripto para seçeneğinin henüz uzak bir ihtimal olması, kripto paraların getirdiği pazar ve teknoloji geliştirme faaliyetlerini başka ülkelere kaptırmanın istenmemesi, kripto paraların ekonomilerin genelinde payının düşük olması, kripto parayı kimlerin kullandığı, kripto paralar ile ilgili değişen politikalar kripto paralar için genel kabul görme konusunda önemli bir engeli teşkil etmektedir" ifadelerini kullandı.
Devlet kontrolünde bir merkezi kripto para seçeneğinin henüz uzak bir ihtimal olması, kripto paraların getirdiği pazar ve teknoloji geliştirme faaliyetlerini başka ülkelere kaptırmanın istenmemesi, kripto paraların ekonomilerin genelinde payının düşük olması, kripto parayı kimlerin kullandığı, kripto paralar ile ilgili değişen politikalar kripto paralar için genel kabul görme konusunda önemli bir engeli teşkil etmektedir" ifadelerini kullandı.
EN SIK YAPILAN ELEŞTİRİLER
Sık yapılan eleştirileri sıralayan İncekara, "Kripto paralar üretilirken enerji israfına yol açması, kripto paraların adaletten saklama aracı olarak işlev görmesi, kripto para kurlarının günlük volatilitesinin (yükselişler ve düşüşler) yüksek olması eleştirilen konular arasında yer almaktadır" dedi.
MB'NİN KARARI
Merkez Bankası'nın kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamayacağına yönelik Resmi Gazete'de yayınladığı yönetmeliği de değerlendiren İncekara, "Bu yönetmeliğe göre, kripto varlıkların ödemelerde kullanılması ''telafisi olmayan mağduriyetler'' yaratabilmektedir. Yeni yönetmelikle, kripto parayla alışveriş yapılması ve ödeme kuruluşlarının kripto para alım-satımı yapılan platformlara para transferinde aracı olarak kullanılması yasaklandı. Tedavüldeki para gibi işlem görme özelliğine sahip olma noktasında önemli bir atılım içerisinde bulunan kripto varlıklara yönelik bu düzenleme, kripto varlıkların 'genel kabul görme', 'alışverişlerde yer kullanılma', 'tabana yayılma' fonksiyonlarını olumsuz etkilemiştir. Çünkü, düzenleme öncesi pek çok firma, kripto varlıklar ile ödeme alma kararı vermişti" diye konuştu.
KRİPTO PARANIN PİYASA DEĞERLERİ 2 TRİLYON DOLARI AŞTI
Tüm kripto para birimlerinin toplam piyasa değerinin 2 trilyon doları aştığını belirten İncekara, "Türkiye, kripto para kullanımı konusunda dünyada dördüncü sırada, Avrupa'da da birinci sırada bulunmaktadır. İçinde bulunduğumuz çağ 'teknoloji' çağıdır. Geleceğin para birimi olan kripto para konusunda düzenlemelerin teşvik edici nitelikte olması oldukça önemlidir. Kripto para kullanımında Avrupa'da lider dünyada ise dördüncü sırada bulunan Türkiye'nin rekabet avantajı açısından kripto paraların ödeme aracı olarak kullanabilmesinin önünü açması gerekmektedir. Pazarlama, alışveriş, ödemeler konusunda pek çok sektörde kazanç elde etmenin bir yolu da alternatif finansman aracı kripto varlıklardır. Döviz kazandırıcı işlemler başta olmak üzere, turizm, ihracat ve pek çok alanda ülkemize finansal girdi sağlayabilmektedir. Önümüzdeki günlerde kripto varlıklarla ilgili düzenlemelerin devam etmesi muhtemeldir" ifadelerini kullandı.