EYT'liler ve erken emekli olmak isteyenler buraya! EYT ne zaman çıkacak? EYT'de son durum ne merak edilirken, bir yandan da erken emeklilik nasıl elde edilir sorusuna yanıt aranıyor. EYT kapsamında emekli olanlar çalışabilecek mi? sorusuna uzmanlar yanıt verdi. EYT kapsamında emekli olanların bundan sonraki süreç içerisinde de çalışmaya devam edebilecekleri söylenirken, emekli maaşlarında da herhangi bir kesintiye uğramayacakları belirtildi. İşte diğer detaylar...
EYT ile emekli olacakların ve EYT'siz emekli olmak isteyenlerin bir çok sorusu bulunuyor. Bu sorulara uzmanlardan tek tek yanıtlar geldi.
EYT'de kıdem tazminatı ve izin hakları ile ilgili uzmanlar "kıdem tazminatı iş hukukundan doğan bir hak olduğu için SGK'yı ve emekliyi ilgilendirmeyen bir husus. Dolayısıyla kıdem tazminatı hakkı, ister emekli olsun ister çalışmaya devam etsin devam edecektir. Ayrıca kişinin izin hakkı da devam edecektir" şeklinde cevap veriyor.
Emeklilikte yaşa takılanlar, yasal düzenlemeyi bekliyor. 8 Eylül 1999 öncesinde sigortasız çalışanlar ise bu düzenleme kapsamına girmiyor. Uzmanlar bu durumda olanlara yönelik "hizmet tespit davası" açmalarını gerektiğini belirtiyor ve ekliyor: "burada dikkat edilmesi gereken 5 yıllık zaman aşımı süresi. 1998'de giriş var ama işveren SSK girişini 2001'de yaptı. 2018 de çıkış yapmış. 2022'den 2018 çıkardığınızda 4 yıl. Hizmet tespit davasındaki 5 yıllık süreden daha az. Bu hesaba göre dava açılabilir."
18 yaş öncesinde nasıl bir düzenleme olur? Konuyla ilgili merak edilenleri Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Kaya açıkladı:
"Bizim sosyal güvenlik sistemimiz içerisinde 3 şarttan söz ediyoruz. Yaş, prim gün sayısı ve hizmet yılıdır. Yaş şartını kategorize eden 1981 yılıdır. 1981 yılındaki mevzuata baktığımızda 18 yaş şartı aranmazdı. 81'den önce 18 yaşının altında da olsanız emeklilikten sayılırdı. 81 yılında çıkarılan yasaya bakıldığında artık 18 yaşından sonraki dönemler artık emeklilik hesabında dikkate alınır.
18 yaş öncesi çalışanlar elbette olacaktır. 18 yaş altı da sigortalı olmak durumunda bunda hizmet süreleri dikkate alınır ama emeklilikte yaş şartı dikkate alınmaz. EYT'lilerin 1981 yılına dikkat etmeleri gerekiyor. 1981 öncesinde 18 yaş şartı aranmıyor yani EYT kapsamında yararlanabilirler. Ama 1981 yılından sonra 18 yaşına henüz girmemiş olanlardan yaş şartı aranacak.
1981 YILINA DİKKAT!
81 yılından sonra sigortalı olan kişiler 18 yaşı doldurmadıkları için EYT kapsamından yararlanmaları mümkün değil. Burada örnek verecek olursak 1 Ocak tarihinde 1982 doğumlu kişinin 99 tarihinde sigortalı olacağını varsayarsak bu kişinin EYT'li olması söz konusu olmayacak. EYT'lilerin hesaplamalar yaparken 1981 yılına dikkat etmeleri gerekiyor.
82 yılında doğumlu olanların sigorta başlangıç tarihi 99, 98'li yıllara giriyorsa EYT kapsamına girebilmeleri için bir kere başladıkları yılın üzerine 18'i koymak zorundalar."
EYT'SİZ ERKEN EMEKLİLİK! TAM 5 YIL...
Ülkemizde emekli olmak için prim şartını yerine getirmek gerekiyor. Primlerini çalışarak veya dışardan ödeyerek emekli olabilirsiniz. Bir diğer yöntem ise borçlanma. Yani belli günleri satın alarak kullanabiliyorsunuz. Bu özel sürelerden birisi de askerlik. Askerlik günleri erkek sigortalılara hem prim günü kazandırıyor hem de erken emekli olmalarını sağlıyor.
SİGORTA BAŞLANGIÇ TARİHİNE DİKKAT!
Erken emeklilik için işe girdiğiniz tarih ile askerlik yaptığınız dönem önemli. Askerliğin sigortalı olduğunuz tarihten önce ya da sonra olmasına göre durum değişiyor.
Burada en avantajlı kesim önce askerlik yapıp sonra çalışma hayatına başlayanlar. Bu durumda askerlik süreleri sizin işe giriş tarihinizi geri çekiyor.
Yani ne kadar süre askerlik borçlanırsanız o ilk sigorta olduğunuz tarih o kadar geri çekiliyor. Bu da emekliliği erkene alıyor. Emeklilik yaşı kademeli arttığı için geriye çektiğiniz tarih sizi bir önceki kademeye getirerek bir yaş kazandırıyor.
1999'DAN SONRA İŞE GİRDİYSENİZ…
9 Eylül 1999'dan sonra emeklilik şartları erkekler için 60 yaş ve 7 bin güne çıktı. Yani 10 Eylül 1999'da işe giren birisi için şartlar böyle. Bu arkadaşımız 1999'dan önce askerlik yapmışsa birkaç günlük borçlanma ile yaş şartını 58'e, primi de 5900'e düşürerek 2 yıl kazanabilir.
Hatta 23.11.1998 öncesine çekebilirse 57 yaşa tâbi olup 3 yıl da kazanabilir. Asteğmenler ise sadece yedek subay okulundaki süreyi borçlanabiliyor. Borçlanmayı hemen ya da emeklilik öncesi yapabilirsiniz. Tek fark miktar değişir.
İŞE GİRDİKTEN SONRA ASKERE GİDENLER İÇİN DE İMKAN VAR
Askerliği sigortalı olduktan sonra yapanlar için de imkân var. Bu durumdakiler işe girişi geri çekemiyor ama yatırdıkları gün sayısınca prim kazanıyor. Eksik primi olanlar bu imkânı kullanabilir, böylece çalışmadan prim kazanabilir.
KAÇ LİRA ÖDENECEK?
Sizler için aşağıda 18 aylık askerlik borçlanmasını hesapladık. İşte ödenmesi gereken tutar:
Brüt asgari ücret: 3.577,50 TL, 30 günlük borçlanma: 3.577,5 X % 32 = 1.144,80 TL, 18 ay askerlik borçlanması: 1.144,8 X 18 = 20.606,40 TL
Erken emeklikte merak edilen soruların yanıtları şöyle:
15 yıl kesintisiz çalıştım emekliliğe hak kazanır mıyım?
8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar için 15 yıl sigorta süresi, 3.600 gün prim ödeyen ve yaş koşulunu yerine getirenler emeklilik hakkı elde eder.
Yaş şartı bu hizmet süresi ve prim gün sayısının tamamlandığı tarih esas alınarak belirleniyor. Bu tarihe göre de kademeli olarak erken yaşlarda emekli olma avantajı elde ediliyor.
Prim gününün tamamlandığı tarih kaç yaşında emekli olunacağını belirler. Bu koşullarda emekli olabilmek için kadınlar için 50, erkekler için de 55 yaşını tamamlamak gerekiyor.
15 yıllık memur da emekli olabilir mi?
Emekli Sandığı Kanunu'na göre, sakatlıkları nedeniyle göreve alınanlardan en az 15 yıl hizmeti bulunanlar istekleri halinde emekli aylığına hak kazanabiliyor.
İlk sigortası 1999'dan önce olanlar bu süre ve prim günü doldurduğunda kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Ancak kıdem tazminatında için staj sigortası başlangıç tarihi dikkate alınmıyor.
İhbar süresine uymak şart mı?
Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin işçi tarafından feshinde belirtilen haklı sebeplerden herhangi biri nedeniyle işten ayrılan ihbar süresine uymak zorunda değil.
Yargıtay'ın da emeklilik, evlilik, askerlik nedeniyle işten ayrılanların ihbar süresine uymak zorunda olmadığı yönünde kararları bulunuyor. Kıdem tazminatı almak için çalışanın da ihbar süresine uyma zorunluluğu bulunmuyor.
15 yıllık süre ve primi 2002'de dolduran emekli aylığı alır mı?
Örneğin 23 Mayıs 2002'de 15 yılını dolduran kadın çalışan 50, erkek de 55 yaşını doldurduysa 3600 gün malullük, yaşlılık, ölüm sigortaları ödendiyse istekleri halinde yaşlılık aylığı alabilir.
24 Mayıs 2002 ile 23 Mayıs 2005 arasında koşulları yerine getiren kadınlar 52, erkekler de 56 yaşını doldurmaları koşuluyla emekli aylığı alabilir.
Sigorta başlangıcı Kasım 1981 tarihi ve öncesi olan kadınlar 50, erkekler de Kasım 1976 öncesi sigortalıysa 55 yaşında 3600 günü doldurmaları koşuluyla emekli olabilir.
Askerlik borçlanması ile süre doldurulabilir mi?
SSK statülü çalışanlarda 15 yıl, 3600 günle emeklilik imkânından 8 Eylül 1999 öncesi işe girenler yararlanabiliyor.
Askerliğini sigorta başlangıcından önce yapanlar borçlanmaları durumunda (Başlangıcı Eylül 1999 öncesi, yaş şartını yerine getirmeleri halinde) 15 yıl 3600 günle emeklilik imkanından yararlanabilir.
18 yaşından önce sigorta emekliliği etkiler mi?
Bu yaştan önceki sürelere ait sigorta günleri kaybolmuyor, emeklilikte aranan prim gün sayısında hesaba katılıyor. Bu yaştan önceki çalışmaların emekliliğe etkisinde Nisan 1981 tarihi önem taşıyor.
Yıpranma payı olan mesleklerde çalışanlar için ödenen primler de daha fazla kabul ediliyor, yaş şartından indirim yapılıyor.