Ülkemizdeki sosyal güvenlik mevzuatı, belirli şartları sağlayan emeklilere ve emekli yakınlarına çift maaş alma hakkı tanıyor. Bu kişiler ayrıca ikramiye ve promosyon imkanlarından da yararlanabiliyorlar. Ancak çift maaş alma hakkından yararlanmak isteyenlerin nelere dikkat etmeleri gerektiği, merak edilen soruların başında geliyor.
EMEKLİYİM, VEFAT EDEN EŞİMDEN MAAŞ ALMAM İÇİN NE GEREKİYOR?
Bir sigortalı vefat ettiğinde eğer sigortalılık süresi uygunsa eşine aylık bağlanıyor. Burada kadın ya da erkek olunması fark etmiyor. Dul kalan eşin çalışıp çalışmaması, emekli olup olmaması da aylık bağlanmasını etkilemiyor.
Fakat kişi emekli ise ya da çalışıyor ise bağlanacak aylığın oranı düşüyor. Çalışmayan ya da emekli olmayan kişi, vefat eden eşinin aylığının yüzde 75'ini alıyor. Eğer dul kalan eş çalışan ya da emekli ise, vefat eden eşinin aylığının yüzde 50'si bağlanıyor. Maaş alma şartlarını karşılayan çocuklar varsa ödenecek para belli oranlarda pay ediliyor.
EŞTEN AYLIK BAĞLANMASI İÇİN NE KADAR PRİM LAZIM?
Vefat eden sigortalılar belli bir prim tutarını tamamlamışsa aylıkları hak sahibi yakınlarına bağlanıyor.
Burada en az bin 800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya SSK sigortalıları için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıl sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekiyor.
EMEKLİ OLAN VE EŞİNİN AYLIĞI ALAN BİR KİŞİYE EN AZ NE KADAR ÖDENİYOR?
İkramiye de çift mi veriliyor? En düşük emekli aylığı ödemesi 10 bin liraya çıktı. Eşi vefat edene ölüm aylığı oranı yüzde 50 ise 5 bin liradan, yüzde 75 ise 5 bin liradan az aylık ödemesi yapılamıyor.
Hem emekli aylığı hem eşinden maaş alan bir kişiye alt sınır aylığı düzenlemesi kapsamında aylık oranına göre en az 15 bin ya da 17 bin 500 lira ödeniyor.
HEM EŞTEN HEM ANNE-BABADAN KİMLER AYLIK ALIR?
2008 öncesinde vefat eden sigortalıların yakınları farklı kurumlarda olmak üzere hem yetim hem de dul aylığı alabilmekteydi. Ancak 2008 sonrasında bu sistem değiştirildi, yüksek olan maaş tercih edilip alınıyor.
Yani hem eşini hem babasını kaybeden bir kadın, 2008 sonrası bunlardan sadece birisinin aylığını alabiliyor. Fakat bazı istisnalar da bulunuyor.
İKRAMİYEDEN NASIL YARARLANILIR?
Emekliler ve aylık bağlanan hak sahibi emekli yakınları yılda iki kez verilen bayram ikramiyelerinden de yararlanıyor.
Yılda iki kez ikramiye alınıyor.
Ancak her dosya için ayrı ayrı olarak değil, en yüksek ödemeye imkan veren tek dosya üzerinden ikramiyesi ödeniyor.
Örneğin; hem kendi emekli aylığı olan hem de vefat eden eşinden yüzde 50 ölüm aylığı bağlanan kişiye bayram başına emekli aylığı kapsamında 3 bin lira ödeniyor. Bu kişi Ramazan Bayramı öncesi 3 bin, Kurban Bayramı öncesi 3 bin lira olmak üzere yıllık 6 bin lira alıyor.
PROMOSYONDA NEYE DİKKAT EDİLMELİ?
Emekliler ve aylık bağlanan emekli yakınlarının promosyon imkanı da var. Çift maaş alanlar dikkat ederse çift promosyon da alabilir. Bunun için aylıkların farklı bankalardan alınması gerekiyor.
İki ayrı dosyadan maaş alanlar farklı bankalardan ayrı ayrı başvurarak iki promosyon alabiliyor. İki maaşın da aynı bankadan alınması halinde ise tek promosyon veriliyor.
Promosyonun tutarı maaş tutarları toplamına göre hesaplanıyor. Örneğin; kendi emekliliğinden 15 bin lira aylık alan, eşinden de 7 bin 500 lira ölüm aylığı bulunan kişi, iki ödemeyi de aynı bankadan alıyorsa 22 bin 500 liranın olduğu maaş dilimi üzerinden 12 bin lira promosyon alabilecek.
Eğer bu ödemeleri ayrı bankadan alırsa kendi aylığı için 10 bin, ölüm aylığı için 5 bin lira olmak üzere 15 bin lira promosyondan yararlanabilecek.
2024 TEMMUZ ZAMMI NE KADAR OLACAK?
Milyonlarca emekli hem Temmuz zammını, hem de gelirleri artıracak diğer adımları merakla bekliyor. Temmuz'da SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin kök aylıklarına ilk 6 aylık enflasyon oranında zam, memur emeklilerine ise yüzde 10 artış ve ilk yarıdaki TÜFE'nin yüzde 15'i aşan kısmı kadar fark yansıtılırken; ek iyileştirmeler de masaya yatırılacak.
Emekliler Yılı kapsamında pek çok destek devreye girerken, taban aylık konusu da değerlendirilecek. Geçen yıl önce 5 bin 500, ardından 7 bin 500 liraya yükseltilen, bu yıl Ocak ayı ödeme dönemi itibariyle 10 bin lira yapılan taban aylık yeniden gözden geçirilecek. Burada bir artış beklentisi bulunuyor. Artış için de 3 formül öne çıkıyor.
İŞTE FORMÜLLER
İlk formül, taban aylık tutarına ilk 6 aylık enflasyon oranında artış yapılmasını içeriyor. Bu formül hayata geçirilirse ilk 6 aylık enflasyon verileri 3 Temmuz'da açıklandıktan sonra bu orana göre yeni tutar belirlenecek. Enflasyon tahminlerine göre de taban aylık 12 bin lirayı aşacak. İlk 5 aylık enflasyon yüzde 21.01 olarak tahmin edilirken, örneğin ilk 6 aylık TÜFE yüzde 24'e ulaşır ve bu orana göre artış yapılırsa yeni taban aylık 12 bin 400 liraya yükselecek.
Taban aylık artışına ilişkin gündeme gelecek bir formül de yıllık enflasyon hedefinin yansıtılması olacak. Merkez Bankası 2024 yılı enflasyon tahminini yüzde 36 olarak açıklamıştı. Bu oran yansıtılırsa, SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin taban aylık ödemesi 10 bin liradan 13 bin 600 liraya yükselecek. Emeklilerin taban aylığına ilişkin bir diğer formül ise asgari ücretle eşitlenmesini içeriyor. Eğer en düşük emekli aylığı ödemesi asgari ücret ile eşitlenirse tabandan aylık alanlar 10 bin lira yerine 17 bin 2 lira almaya başlayacak.
NASIL UYGULANACAK?
Yapılacak bir taban aylık artışı, Temmuz zammının yansıtılmasının ardından devreye girecek. Önce kök aylıklara enflasyon artışı ve eğer uygulanmasına karar verilirse refah payı yansıtılacak. Bu zam sonrası kök aylığı belirlenen yeni taban aylığın altında kalanlara bir artış daha söz konusu olacak. Bu kişilerin aylık ödemesi yeni taban aylığa tamamlanacak. Örneğin; Bağ-Kur tarım emeklilerinde en düşük kök aylık 8 bin 89 lira 62 kuruş.
Kök aylığı bu tutarda olan emekliye halen 10 bin lira yatırılıyor. Eğer Temmuz zammı yüzde 24 olursa da bu maaşı alan emeklinin yeni kök aylığı 10 bin 31 liraya ulaşacak. Taban aylık aynı kalırsa emekliye 10 bin 31 lira yatırılmaya başlanacak. Taban aylığın artırılması halinde ise yapılacak ödeme daha da artacak. Mesela taban aylık 13 bin 600 lira olursa aylık 3 bin 569 lira ek ödeme daha yapılacak. Emeklinin eline 10 bin lira yerine 13 bin 600 lira geçmeye başlayacak.
BÖLGESEL DESTEKLER GÜNDEMDE
'Emekliler Yılı' çalışmaları kapsamında, aylık tutarı en düşük seviyede olan ve başka bir geliri olmayan emeklilere bölgesel farklılıklar dikkate alınarak ihtiyaçlar doğrultusunda destek sağlanması da gündemde. Bu destekler emeklilerin yaşadıkları yer ve öncelikli ihtiyaçlarına göre farklılık gösterecek.
Emeklilere verilecek destekler kira, doğal gaz, elektrik, su ve gıda şeklinde olabilecek. Halen çalışmaların devam ettiği; desteklerin tutarının ne olacağı, hangi bölgede hangilerinin verileceği ve ne şekilde aktarılacağının çalışmanın tamamlanmasının ardından ortaya çıkacağı belirtiliyor.
