Emeklilik hesapları yapılırken çalıştığınız günler ve ödediğiniz primler çok önemli. Bu primlerin hangi kurumdan yapıldığı da sizin emeklilik tarihiniz açısından önem kazanıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) çatısı altında toplanan Bağ-Kur, SSK ve Emekli Sandığı kurumlarının birden fazlasında çalışması bulunanlar için seçim yaparken devreye son 3.5 yıl yani 1261 gün giriyor. Çalışanların emeklilik hesapları yapılırken tüm hizmetleri hesaba katılıyor. Tabii bunun için hizmet birleştirmesi dediğimiz yöntemin uygulanması gerekiyor. 2008'deki reformla tüm kurumlar (SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı ile banka sandıkları) SGK çatısı altında birleştirildi.
YÜKSEK EMEKLİ MAAŞI NASIL ALINIR?
Son yıllarda devreye giren uygulamalarla, emekli aylığı bağlama oranları düştü. 2000 yılından önce emekli olan bir işçinin en düşük emekli maaşı 1.980 lira, 2000 sonrasında emekli olanın ise en düşük maaşı 1.555 lira oldu. Emekliler bu rakamları yetersiz bulurken, aslında çalışma hayatında bu miktarı yükseltebilmek mümkün. En önemli parametre brüt maaşınız. Bu maaş eğer 3 bin lira ve üzerindeyse ileride maaşınız artacak. Asgari ücret ise azalacak. Emekli maaşını artıran 8 formülü şöyle sıraladık:
ERKENDEN PLAN YAPIN
Emekliliğinizi planlarken, son bir 2 yılı düşünmeyin. Şimdiden yani eğer imkanınız varsa 8-10 yıl öncesinden planınızı yapın. Böylece alacağınız maaşı daha da artırabilirsiniz. Çünkü maaş hesaplanırken kazançlarınızın tamamına bakılıyor.
Kurumlar arası çalışmalar belli yöntemlerle birleştiriliyor, emekli olunacak kurum belirleniyor. Bir çalışan hem SSK'lı hem Bağ-Kurlu hatta hem de Emekli Sandığı'na tabi olarak çalışabilir. Çalışmalarının tamamı prim gününü oluşturuyor. Birleştirilen çalışmalara askerlik/doğum borçlanmasıyla elde edilen günler de ilave edilebiliyor. Birden fazla kurumda çalışan kişinin hangi kurumdan emekli olacağı konusu gündeme getiriliyor. Bu noktada iki ayrı işlem bulunuyor. 1 Ekim 2008'den önce sigortalı olanlar için kural son 7 yıldaki 1261 gün olarak işletiliyor. Yani siz son 1261 gün hangi kuruma prim ödemişseniz hizmetlerinizin birleşmesinden sonra o kurumdan emekli oluyorsunuz. 1 Ekim 2008'den sonra sigortalı olanlarda ise hangi kuruma daha çok prim ödenmişse emeklilik de o kurumdan gerçekleşiyor.
EŞİTLİK DURUMUNDA...
1 Ekim 2008 öncesi sigortalıların son 7 yılda çalıştıkları iki kurumun hizmet süreleri eşit ise (1260 gün) o zaman son çalışılan kurum emeklilikte geçerli oluyor ve maaş buradan bağlanıyor. Bir örnekle anlatalım. Bay A 02.10.1997 tarihinde Bağ-Kur'lu (4B) olarak ilk kez sigortasını yaptırdı. 10 yıl sonra işyerini kapatan Bay A 2007 yılından sonra bir firmada SSK'lı (4A) olarak çalışmaya başladı. Emeklilik zamanı gelen Bay A hizmet birleştirmesi yaptı. Bay A'nın emekli olacağı kurum son 7 yıldaki çalışmalarından bulunuyor. Buna göre son 7 yıl en az 3.5 yılı SSK'lı olan Bay A'nın emekliliği SSK'ya göre yapılıyor.
MAAŞI DA ARTIRIR
Emekli maaşı hesabında Bağ-Kur yerine SSK'dan emekli olmak daha avantajlı. SSK'dan emekli olma imkanınız varsa; isteğe bağlı sigorta, tarım SSK, tarım Bağ-Kur, zorunlu Bağ-Kur seçeneklerini ikinci planda tutun. 1 Ekim 2008'den önce sigortalı olanlarda hangi kurumdan emekli olunacağının belirlenmesi için son 7 yıldaki çalışmalara bakılır. Yani SSK'dan emekli olmak için son 3.5 yıl SSK'lı olmak ya da 7 yıl içinde 3.5 yılı aşan süre SSK'lı olmak gerekiyor. SSK'dan emeklilik hem daha erken emekli olma hem de daha yüksek maaş alma imkanı sunuyor.
ÇİFTE SİGORTA YAPMAK MÜMKÜN
2011 öncesinde 'tek statüden sigortalılık' mecburiyeti varken Torba Yasa ile farklı sigortalılık imkânı getirildi. Yani bir kişi aynı anda kendine ait bir firmada Bağ- Kur'lu olurken bir başka şirkette de SSK'lı olarak çalışabiliyor. Burada kazançlar toplanırken ileride emekli maaşını artırıyor.
HİZMET BİRLEŞTİRMESİ NE ZAMAN YAPILMALI?
Birden fazla kurumda çalışmanız varsa hizmet birleştirmesi yaparak prim sayılarınızı tamamlayabilirsiniz. Bunun için emeklilik döneminiz gelmeden bir süre önce SGK'ya başvurarak işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Başvurunuzun mutlaka yazılı olması gerekiyor. Memurların hizmet birleştirmesi yapmaları onlara farklı avantajlar da sağlıyor. 1 Ekim 2008 öncesi hizmetleriyle emekli aylığına esas teşkil eden derece ve kademelerini yükseltebiliyor. Böylece maaşları da artıyor.
SPORCULAR SSK'LI SAYILIR
1977 doğumluyum. 1993 ile 1998 yılları arası profesyonel hentbol oynadım. Bu yıllar arasında oynadığım kulüpler hiç sigorta yapmadı, yapması zorunlu muydu? Ahmet GÜNEŞ
İşçi tanımı İş Kanunu'nda yapılan bir tanımlamadır. Sporcular İş Kanunu'nun 4. Maddesi'nde sayılan istisnaların içinde yer almaktadır. İş Kanunu'nun istisnalar maddesinde yer alan kişiler yada gruplar iş ilişkilerinden dolayı işçi tanımı kapsamında sayılmamakta ve iş kanunundaki haklardan yararlanamamaktadır. Örneğin profesyonel sporcular için yıllık izin, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı uygulaması yapılmamaktadır. Profesyonel sporcuların sigortalılığı konusuna Sosyal Güvenlik Kurumu 2013/11 sayılı genelge ile açıklık getirmiştir. Profesyonel sporcular, amatör sporcuların aksine, bir spor dalını kendisine meslek edinmekte ve bundan dolayı da kazanç sağlamaktadırlar. Buna göre, kulüpler, profesyonel sporculara iş gördüren ve ücret ödeyen konumundadır.
Ayrıca, profesyonel sporcuyla kulübü arasında bir sözleşme bulunmakta, hizmet sözleşmesinin unsurlarını oluşturan bütün şartlar kulüp ile sporcu arasında düzenlenen bu sözleşmede yer almaktadır. Bu yüzden profesyonel sporcuların işverenle hukuki ilişkileri bir hizmet akdine dayanmaktadır. Bu çerçevede, profesyonel sporcular, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na göre, 4/1-a, yani SSK kapsamında, yani hizmet akdi çerçevesinde sigortalıdırlar. Spor kulüplerince çalıştırılan antrenör, menajer, teknik direktör, masör ve diğer müstahdemlerin kulüpleri ile akdi bağlılıkları da aynı niteliktedir. Bu nedenle, spor kulüplerince çalıştırılan bu gibi kişiler Kanun'un 4 (a) bendine tabi hizmet akdi çerçevesinde yani SSK kapsamında sigortalıdırlar.
MAAŞI DÜŞÜK GÖSTERMEK HAKLI FESİH SEBEBİ
4 yıldır bir kumaş firmasında çalışmaktayım. Maaşlarımızın askeri tutarını bankadan, geri kalanı elden veriliyor. Dolayısı ile gerçek hak ettiğimiz primimiz gösterilmiyor ve elden maaşları verirken para makbuzu imzalatıyorlar. Bu makbuzların bir nüshası delil niteliğinde elimde. İşveren bu durumdan, razı olmadığımızı söylediğimiz halde vazgeçmiyor. Haklı fesih ile istifa edip kıdem tazminatı alabilir miyim? EMRAH
Gerçek maaşı SGK'ya bildirmeyerek sizin geleceğinizi, devletin de vergi ve primini çalınıyor. Buna razı olmayın. Öncelikle ALO 170'e durumu bildirin. Elinizdeki makbuzları saklayın. Eğer ayrılmak isterseniz, arabulucuya giderek haklı fesih ile tazminatınızı alırsınız. İş Kanunu Madde 24 sizin durumunuzu anlatıyor. Bu durumla karşılaşan çok sayıda çalıyan bulunuyor. Hakkınızı arayın
TAZMİNAT İÇİN 4500 GÜN GEREKLİ
2002 yılında sigortalı olarak çalışmaya başladım. 17 yıldır çalışıyorum. Tazminatımı alıp ayrılmam için şartlar nelerdir? Metin Ali KURT
İşe giriş tarihinize göre 60 yaşında ve 7000 gün primle emekli olursunuz. Tazminat alabilmek için 4500 gün ve 25 yılın geçmiş olması gerekiyor. Dolayısıyla 2027'de ancak tazminat hakkınız doğar.
EMEKLİLİK HESABI
01.07.1972 doğumluyum. 15.05.1991 tarihinden sigorta girişim var. 9400 günüm var. Hala uzun yol şoförü olarak çalışıyorum. Seyit IŞIK
İşe giriş tarihinize göre 25 yıl, 52 yaş ve 5525 gün şartlarınız bulunuyor. Yıl ve prim tamam yaşınızın dolmasıyla emekli olursunuz.
1980 yılından sigortalıyım. 1965 doğumluyum. Ödenmiş 1500 gün primim var. 3 çocuğum var, borçlanma ile 3600 günüm tamamlanıyor. Hemen emekli olabilir miyim, yoksa yaşa takılıyor muyum? Nisa ERDİN
Doğumlarınız işe girişinizden sonra ise 3 çocuğa toplamda 6 yıl (2160 gün) borçlanabilirsiniz. 3600 günü tamamlayıp yaş ve kademeye girmeden 50 yaşınızın dolduğu tarihte emekli olabilirsiniz. Çünkü 09.09.1981 tarihinden önce sigorta başlangıcı olan bayanlar 5000 prim günle tam, 3600 prim gün ve 50 yaş ile başka yaş kademeye girmeden emekli olabilmektedirler. Siz üç çocuğa borçlanıp, hemen emeklilik talebi verin.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR - TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
