12 bin 500 lira olan en düşük emekli maaşının yükseltilmesi için çalışmalar başladı. İlgili bakanlıklar yaklaşık 3 milyon emekliyi ilgilendiren düzenleme için etki analizleri yapıyor.
Emeklilerin yılbaşındaki maaş zamlarının oranı aralık ayındaki enflasyon rakamının açıklanması ile ortaya çıkacak. Ancak 12 bin 500 lira olan en düşük emekli maaşından yararlanan emeklilerin artış alabilmesi için yasa çıkartılması gerekecek.
Şu anda en düşük kök maaş 7 bin 500 lira civarında. Kök maaşları 7 bin 500 ila 10 bin 700 lira arasında olanlar, 2025 ocak ayında yapılacak emekli maaş zammı sonrasında 12 bin 500 lira almaya devam edecek. Çünkü beklenen enflasyon rakamları kök maaşlardaki artışın 12 bin 500 liranın üstüne çıkamayacağını gösteriyor.
Hükümet, en düşük emekli maaşından yararlanan emeklinin mağdur olmaması için bir hazırlık başlattı. İlgili bakanlıklar farklı artış oranlarına göre etki analizleri yapıyor.
14 BİN 750 LİRA GÜNDEMDE
Kulislerde, en düşük emekli maşının 13 bin 500'nın üstüne çıkartılması üzerinde duruluyor. Sabah'ta yer alan habere göre, Etki analizlerinin de 13 bin 500 lira ila 14 bin 750 lira aralığında yapıldığı belirtiliyor. En düşük emekli maaşlarındaki artış oranı çalışılırken bütçe dengeleri dikkate alınacak.
GÖZLER BAŞKAN ERDOĞAN'DA
Bir başka kriter ise düşük prim ödeyenle daha yüksek prim ödeyenler arasındaki makasın kapanmaması olacak. Daha yüksek prim ödeyen emeklinin mağdur edilmemesi için etki analizi kapsamında "kaç emeklinin kök maaşının belirlenecek yeni rakamın altında kalacağı, bir üstteki grup ile makasın ne kadar kapanacağına" da bakılıyor.
Analizler tamamladığında Başkan Recep Tayyip Erdoğan'a sunulacak. Rakam konusunda son kararı Erdoğan verecek.
YASA ÇIKARTILACAK
En düşük emekli maaşları ile ilgili artış yasa ile yapılabiliyor. Bunun için yılbaşından hemen önce ya da ocak ayının başında çıkartılacak bir torba yasa içinde en düşük emekli maaşı düzenlemesinin de bulunması bekleniyor.
310 BİN KİŞİ İÇİN DÜZENLEME YOK
2024 yılında emekli olanlar ile 2025 sonrası emekli olacaklar arasında yüzde 32 civarında maaş farkı oluşması nedeniyle bir düzenleme yapılması gündeme gelmişti, ancak çok kişiyi kapsamadığı için vazgeçildi. Verilere göre konu 310 bin kişiyi ilgilendiriyor. Bunların 190 bini kamu işçisi, geri kalan özel sektörde çalışıyor. Maaş farkı nedeniyle bu kişilerin büyük çoğunluğunun emekli olmak isteyeceği düşünülüyor ve buna göre hazırlık yapılıyor.
EMEKLİYE TABAN VE KÖK AYLIK REHBERİ
16 milyon emekli 2024 yılında ocak ve temmuz aylarında maaş artışları aldı. Şimdi gözler yeniden ocak ayına çevrilmiş durumda. Orta Vadeli Program'da (OVP) yıl sonu enflasyonu yüzde 41.5 beklenirken Merkez Bankası'nın tahmini yüzde 44 oldu. Buna göre emeklilerin artışlarını belirleyen 6 aylık oran yüzde 14-17 arasında gerçekleşecek. Ayrıca refah payı ve taban aylık artışı da gündemde. Taban aylık kaç lira olacak? Nasıl hesaplanacak? İşte tüm soruların cevaplarını Takvim Gazetesi Ekonomi Müdürü Faruk Erdem verdi:
KÖK MAAŞ GERÇEK AYLIK
* Emekli maaşı nasıl hesaplanıyor?
Emekli maaşları belirlenirken sigortalıların çalışma hayatları boyunca ödedikleri prim miktarları dikkate alınıyor. 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç dönem farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayılarıyla çarpılarak aylıklar hesaplanıyor.
* Kök maaş nedir, nasıl hesaplanıyor?
Kök maaş emeklinin gerçek aylığını belirtiyor. Yani sizin ödediğiniz primlerle hesaplanan aylığınız aslında sizin net maaşınızı daha başka ifadeyle kök maaşınızı belirliyor. Bu maaşa yüzde 4 oranında her ay ek ödeme eklenip bankaya yatırılıyor.
* Taban maaş nasıl uygulanıyor?
Pandemi döneminde başlayan uygulama en düşük emekli maaşı belirleme olarak gerçekleşiyor. Hükümet en düşük emekli maaşı olarak bir rakam belirliyor. Şu anda uygulanan taban maaş 12.500 TL. Kök maaşınız bunun altındaysa Hazine tarafından yapılan bir sosyal ödeme ile aylık taban maaşa tamamlanıyor. Yani çalışma hayatındaki primlerine göre kök maaşı 10.000 TL olarak hesaplanan bir emekliye 2.500 TL destek yapılarak 12.500 TL ödeniyor.
* Memur emeklisinde kök maaş var mı?
Kök maaş uygulaması tüm emeklilerde var. Net maaş kazançlara göre hesaplanıyor ve bunun üzerine yüzde 4 ek ödeme ekleniyor. Memur emeklileri de diğer emekliler gibi her ay yüzde 4 oranında ek ödeme alıyor. Bunun dışındaki aylıkları kök aylıklarını oluşturuyor. Taban maaş uygulaması ise SSK ve Bağ-Kur emeklileri için geçerli oluyor.
* Zamlar hangi maaşa yapılıyor?
Emeklinin kök aylığı zam için de referans oluyor. Taban maaşa tamamlamak için ödenen sosyal destekler aylık olmadığı zamlar da emeklinin gerçek maaşına yapılıyor.
REFAH PAYI GÜNDEMDE
* Ocak zammı yüzde kaç olacak?
Son 6 aylık enflasyon SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin enflasyon artışını oluştururken, memurlar ve memur emeklileri için de fark ödenmesini sağlayacak. Yıl sonu enflasyon tahminlerine göre 6 aylık enflasyon yüzde 14-17 arasında çıkıyor. Memur emeklisi için zam oranı ise yüzde 10-13 arasında hesaplanıyor.
* Refah payı nedir? Bu yıl var mı?
Son dönemlerde hükümet enflasyon rakamları açıklandıktan sonra emekliler için ilave bir artış açıklıyor. Buna refah payı deniliyor. Bu ocakta da hem memur emeklileri ile SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin zam oranlarının eşitlenmesi hem de refah payı ile yükseltilmesi de gündemde.
* Taban maaş değişecek mi?
Son olarak temmuz ayında 10 bin lira olan taban maaş 12.500 TL'ye çıkartılmıştı. Ocak ayında da bu rakamın yükseltilmesi söz konusu. Çünkü eğer değişiklik olmaz ise yine 11 bin TL ve altında kök maaşı olanların sıfır zam tehlikesiyle karşılaşacağı öngörülüyor. Taban maaşın 15 bin TL olacağı tahmin ediliyor.
* Taban maaş artışı emeklilere nasıl yansıyacak?
Taban maaşa yapılacak artış emeklilere yapılan sosyal ödemeleri de artıracak. Örneğin 10 bin TL kök aylığı olan bir emekliye şuan 12.500 TL ödeniyor. Taban maaş 15 bin lira olduğunda bu emeklinin önce kök aylığı yapılan zam kadar artırılacak. Çıkan rakam 15 bin TL'nin altında ise bu emekliye yeniden seyyanen ödeme yapılacak.
