Sigortalıların ve emeklilerin geride kalan eş, çocuk, anne ve babasına belli oranlarda aylık bağlanıyor. Bazı hallerde verdiği maaş ikiye çıkıyor. Son gelen enflasyon zammı ile dul ve yetimin maaşı da yüzde 8.45 arttı. Sosyal emniyet sistemimiz yalnızca hayatta olanlara destek sağlamıyor, vefat eden sigortalının ve emeklinin yakınlarına da mühim haklar tanıyor. Öncelik ile eşini kaybeden bayan ya da erkek, dul maaşı (ölüm aylığı) baba ya da annesini kaybeden erkek çocuk 18 yaşına, öğrenciliği devam ederse; orta öğrenimde 20 yaşını, yüksek öğrenimde 25 yaşını doldurana kadar yetim aylığı alıyor.
Kız çocukları ise evlenene kadar ya da sigortalı bir işe girene kadar yaşı ne olursa olsun yetim maaşı alıyor. Malul derecesinde engelli (en az yüzde 60 oranında) erkek çocuğu da yaş aranmadan yetim maaşı alabiliyor. Peki bunun şartları neler? İşte merak edilen 10 soru ve cevabı.
1-Dul ve yetim aylığı için ölen sigortalının prim sayısı ve çalışma yılı önemli mi?
Evet. Sigortalı bir kişinin vefatı halinde geride kalanlara ölüm aylığı bağlanabilmesi için en önemli şart prim gün sayısı. Geride kalan yakınlara maaş bağlanabilmesi için memur ya da Bağkur'lu sigortalının Ekim 2008'den sonra ölmesi halinde, en az 1800 gün primin bulunması yeterli oluyor. Ekim 2008'den sonra ölen sigortalının SSK'lı olması halinde ise 5 yıldan beri sigortasının bulunması ve 900 gün prim ödemiş olması şartı aranıyor.
2-Eş üzerinden SSK'dan dul aylığı olan kişi, babasının Emekli Sandığı sigortası nedeniyle yetim aylığı da alabilir mi?
SSK'dan dul aylığı alanlar aynı zamanda Emekli Sandığı'ndan da yetim aylığı alabilirler.
3-SSK emeklisi bir kadın memur babası vefat edince, babasından ikinci emekli aylığı bağlatabilir mi?
Babadan dolayı yetim aylığı alınabilir. Ancak bu aylığı alabilmek için bekar veya dul olma şartı aranıyor.
4-SSK'ya tabi olarak çalışan bir kişi Emekli Sandığı'ndan yetim aylığı alabilir mi?
SSK'ya tabi olarak çalışan yetimler, Emekli Sandığı'ndan aylık alabiliyor.
5-Eşten Bağkur'dan dul aylığı alan, memur babadan yetim aylığı bağlatabilir mi?
Bağkur'dan dul aylığı alınması Emekli Sandığı'ndan (memur ana veya babadan dolayı) yetim aylığı alınmasına engel değil.
ERKEKLERİN DE HAKKI
6-Hangi durumda 3 maaş bağlanır?
Kendi çalışmasından dolayı SSK emeklisi olarak maaş alırken, vefat eden Bağkur emeklisi kocasının ölümünden sonra dul aylığı alan kadın, Emekli Sandığı'ndan emekli olmuş babasının vefatından sonra yetim aylığı da alabiliyor. Yani üç maaşa da hak kazanıyor. Dikkat edilirse burada maaşlar 'üç farklı sigorta sistemine göre' bağlanıyor.
7-Dul maaşını sadece kadınlar mı alır?
Dul aylığının sadece kadınlara bağlandığıyla ilgili yanlış bir algı var. Kanun erkek, kadın ayrımı yapmıyor, sigortalının eşi olarak hak sahibi kişiyi tanımlıyor. Bu nedenle eşini kaybetmiş erkekler de ölüm aylığı alabilir. Eşini kaybetmiş erkeğin çalışması veya emekli olması ölüm aylığı almasına engel olmadığı için evlenmediği sürece ölüm aylığının alınması mümkün.
8-Şu ana kadar bu hakkını bilmeyen nereye başvuru yapmalı? Geriye dönük ödeme var mı?
Dul ve yetim maaşı için gerekli şartlar oluşuyorsa yazılı olarak SGK'ya başvurmak gerekiyor. Gerekli şartları sağladığı halde SGK'ya başvurmayanlara otomatik olarak aylık bağlanmıyor. Hem anne, baba ve kocadan birlikte aylık kazandığını bilmeyenler hem de dul kalan erkeklere ölüm aylığı bağlandığından haberi olmayanların, SGK'ya başvuru yaparak hak sahibi olduklarını anlamaları çok önemli. Eğer kişi ölüm aylığı hak etmesine rağmen SGK'ya başvuru yapmadıysa, 5 yıl geriye dönük olarak ölüm aylıklarını talep edebiliyor.
HİSSEDE YÜZDE 8.45 ARTIŞ
9-Yeniden evlenme durumunda maaş kesilir mi?
Vefat eden kişinin eşi çalışsa da emekli olsa da ölüm aylığı alabilir. Kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde, eşe bağlanacak aylık oranı yüzde 75 olur. Ölüm aylığı alan eş yeniden evlenirse maaşı kesilir. Aynı şekilde yetim maaşı alırken evlenen kız çocuğunun aylığı da kesilir.
10-Son zamla maaşlar ne kadar oldu?
1 Temmuz'dan geçerli olmak üzere dul ve yetim maaşına yüzde 8.45 oranında zam yapıldı. Zam vefat eden sigortalının dosyasına yansıtılıyor. Dolayısıyla bu maaştan hissesi oranında pay alanlara aynı oranda zam yapılıyor. Örneğin vefat eden emeklinin maaşı 2 bin 400 liraysa, son zamla birlikte 2 bin 602 liraya çıktı.
Bu dosyadan yüzde 50 hissesi oranında yani 1.200 lira maaş alan eşin maaşı, zamla birlikte 1.301 liraya çıkacak. SSK'dan dolayı dul ve yetim maaşı alanlara zamlı ödemeler 13-14 Temmuz'da yapıldı. Memur anne-baba ve eş üzerinden maaş alanların zamlı ödemesi de bugün yatacak. Bağkur kapsamındakiler yarın zamlı maaşını alacak.
EMEKLİ SANDIĞI KANUNU'NA GÖRE BAĞLANAN AYLIK ORANLARI
Eş: Yüzde 75.
Emekli Sandığı'na tabi çalışan ya da Emekli Sandığı'ndan emekli aylığı alan eş: Yüzde 50.
Eş, bir yetim: Eş yüzde 60, yetim yüzde 30.
Eş, iki yetim: Eş yüzde 50, yetimlere yüzde 25-25.
Tek yetim: Yüzde 50. İki yetim: Yüzde 40-40.