Rusya - Ukrayna savaşı gündeme getirdi! Montrö Boğazlar Sözleşmesi nedir, maddeleri nelerdir? 19, 20 ve 21. madde...

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna'ya karşı saldırı emrini verdi. Bu gelişmelerin ardından başta ülkenin başkenti Kiev olmak üzere Ukrayna'nın birçok noktasında patlama sesleri duyuldu. Öte yandan kuşatmanın 2. gününde Rus askerlerinin Kiev'e doğru ilerlediği gözlemlendi. Gelişmelerin üzerine Kiev Belediye Başkan, şehrin savunma aşamasına geçtiğini duyurdu. Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş, Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ni de gündeme getirdi. Ukrayna makamları Rusya ile savaş halinde olduklarını belirterek Türkiye'den Montrö'nün 19. maddesi kapsamında Rus gemileri için Çanakkale ve İstanbul Boğazı'nın kapatılmasını istedi. 'TÜRKİYE TEREDDÜTSÜZ UYGULAYACAK' Çavuşoğlu, iki ülke arasındaki krizin 'savaş' sayılıp sayılmamasına göre durumun farklılaşabileceğine dikkat çekerek şunları söyledi: 'Yani Türkiye'nin taraf olmadığı bir savaşta, savaşın tarafı olan ülkelerle ilgili alınabilecek tedbirler var. Gerektiğinde Boğazlardan savaş gemilerinin geçişini Türkiye durdurabilir.' KIYIDAŞ ÜLKENİN GEMİSİ KENDİ ÜSSÜNE DÖNEBİLİR Çavuşoğlu, anlatamadaki istisnayı da hatırlattı: 'TÜRKİYE, ANLAŞMA HÜKÜMLERİNE HARFİYEN RİAYET EDECEK' MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ NEDİR, MADDELERİ NELERDİR? Türkiye'nin İstanbul ve Çanakkale boğazlarında egemenlik haklarını düzenleyen sözleşme, aslında boğazlar üzerinde yaklaşık 300 yıldır yürütülen girişimlerin son halkasını oluşturuyor. Batı Avrupa ülkeleri ve Rusya'nın tehditleri doğrultusunda boğazlar politikasını yenileyen Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı'ndan mağlup çıkması sonucu Sevr Antlaşması'yla boğazların yönetimini İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya'nın başı çektiği bir komisyona bıraktı. Kendi bayrağı ve bütçesi bulunan bu komisyon boğazların güvenliğini de sağlayacaktı. Ancak Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı'nı kazanmasıyla Çanakkale ve İstanbul boğazlarının kontrolü 1923'te Boğazlar Sözleşmesi'yle Milletler Cemiyeti'ne bağlı Türkiye başkanlığındaki Uluslararası Boğazlar Komisyonu'na devredildi. Barış zamanında sınırlama olmaksızın askeri ve ticari gemi geçişine izin verilen bu dönemde, Türkiye'ye sadece savaşta kısıtlama uygulama hakları tanındı. SİLAHLANMA YARIŞININ BAŞLAMASIYLA ŞARTLAR DEĞİŞTİ Özellikle 1930'larda yeniden başlayan silahlanma yarışı, komisyonun oluşturulduğu dönemin şartlarının ortadan kalktığını gösteriyordu. Uluslararası düzendeki kutuplaşmadan istifade edip harekete geçen Türkiye'nin boğazların statüsünü değiştirme hamlesine, 1936'da İngiliz Dışişleri Bakanlığı, 'Türkiye'nin Boğazlar Sözleşmesi'nin değiştirilmesi ile ilgili isteği haklı kabul edilmektedir.' açıklamasıyla destek verdi. İngiltere ve Balkan Antantı ülkelerinin desteğiyle 22 Haziran 1936'da İsviçre'nin Montrö kentinde Türk boğazlarının statüsünü değiştirecek konferans toplandı. Konferans 20 Temmuz 1936'da Türkiye'nin egemenlik haklarını iade etti ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı. Sözleşme, 9 Kasım 1936'da yürürlüğe girdi. Kıyıdaş olmayan devletlerin savaş gemileri Karadeniz'de 21 günden fazla kalamıyor Sözleşmede geçiş için belirtilen şartların başında ise gemilerin tonajı ile Karadeniz'de kalış süreleri gibi sınırlamalar bulunuyor. Türk Boğazlarından bir gün içinde geçecek askeri gemilerin kıyıdaş olsun ya da olmasın toplam tonajının 15 bin tonu aşmaması gerekiyor. Sözleşmede uçak gemilerine ilişkin bir madde bulunmazken, bu gemiler yapıları gereği uygulanan tonaj sınırını aştığı için boğazlardan geçerek Karadeniz'e giremiyor. İlke olarak, yabancı ülke denizaltıları Türk Boğazlarına giremiyor. Kıyıdaş ülkeler ise sipariş edilmiş denizaltılarını teslim almak ya da onarıma göndermek ve getirmek için Boğazları kullanabiliyor. Sözleşmeye göre, ne sebeple olursa olsun Karadeniz'e kıyıdaş olmayan ülkelere ait savaş gemileri bu denizde 21 günden fazla kalamıyor. 15 GÜN ÖNCEDEN BİLDİRİMDE BULUNMALARI TERCİH EDİLİYOR Ayrıca Türkiye'ye verilen bilgilerde bir değişiklik meydana gelirse, durumun geçişten en az 3 gün önce Türkiye'ye bildirilmesi gerekiyor. 'İNSANCIL BİR AMAÇ' İÇİN ÖN BİLDİRİM ŞARTI GEREKMİYOR Karadeniz'e kıyıdaş olmayan ülkelerin burada aynı anda bulundurabileceği gemilerin toplam tonajı 45 bin tonu, kıyıdaş olmayan tek bir ülkenin ise 30 bin tonu aşamıyor. SAVAŞ DÖNEMİNDE TÜRKİYE GEÇİŞLERİ DURDURABİLİR