Milyonların beklediği EYT düzenlemesi için tüm dikkatler son dakika açıklamalara çevrildi. Son olarak AK Parti Grup Başkanvekili Emin Akbaşoğlu'ndan EYT ile ilgili tarih açıklaması geldi. Akbaşoğlu, düzenlemenin aralık ayı içinde yapılacağını ve en kötü ihtimalle 2023 yılı başında yasalaşacağını dile getirdi. Kimileri EYT düzenlemesinde borçlanma hakkını sorgularken, kimileri stajı kapsayıp kapsamayacağını merak ediyor. Düzenlemenin Meclis gündemine gelmesine 15-20 günlük bir süre kaldı. Peki, Kimler EYT'den yararlanacak? EYT şartları 2022 son dakika neler? İşte detaylar haberimizde!
EYT'DE TARİH BELLİ OLDU!
Basın mensuplarını sorularını da yanıtlayan Akbaşoğlu, EYT ve sözleşmeli personel ile ilgili düzenlemelere ilişkin, "Bu konuda çalışmalarımızı devam ettiriyoruz. Meclis takvimine uygun bir şekilde bunları çalışıp Meclis'in gündemine getirmeyi istiyoruz. EYT ve sözleşmeli personelin kadroya geçirilmesine ilişkin düzenlemeleri aralık ayı içinde yapmayı planlıyoruz. En kötü ihtimalle 2023 yılı başında yasalaşmasına şahit olacağız" dedi. Akbaşoğlu ayrıca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın taşeron çalışanlarla ilgili de çalışma başlattığını söyledi.
EYT düzenlemesinde sona yaklaşılırken, 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar prim günlerini tamamlama telaşına girdi. Eksik primi tamamlamanın pek çok yolu bulunuyor. Borçlanma, Bağ-Kur'lu ihyası, hizmet tespiti, isteğe bağlı sigorta ve yaşlılık toptan ödemesi ihyası öne çıkıyor…
Emeklilikte yaşa takılanların heyecanla beklediği düzenleme için sona gelindi. Bu ay Meclis'e sevk edilmesi planlanan düzenleme merakla beklenirken, yapılan açıklamalar 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlardan prim ve yıl şartını tamamlayanlara emeklilik yolunun açılacağını ortaya koyuyor. Yıl şartı kadınlar için tamamlanmış durumda. Erkekler için ise 25 yıllık süre ise 2022'ye göre 1997 yılı ve öncesinde sigortalı olanlar için tamamlanmış durumda. EYT'li erkeklerin tamamı 8 Eylül 2024 tarihinde 25 yıllık sigortalılık süresini dolduracak. Bu tarihten sonraya ise sadece hâlâ prim günü eksik olanlar kalacak. Buna göre yıl şartını çoğu EYT'li tamamlamış durumda. Diğerleri için takvim işlemeye devam ederken, emeklilik için eksik primleri tamamlamak önem taşıyor… Peki eksik primler nasıl tamamlanacak. İşte yolları…
* ASKERLİK BORÇLANMASI: Erkekler askerlik borçlanmasıyla eksik primlerini tamamlayabiliyor. Eğer askerlik sigortalı olmadan önce yapılmışsa, borçlanma ile prim gün kazanıldığı gibi, sigorta giriş tarihi de borçlanılan gün kadar geriye çekiliyor. 8 Eylül 1999'dan sonra sigortalı olan ancak askerlik borçlanmasıyla başlangıcı bu tarihten önceye çekilenlerin de EYT kapsamında sayılması bekleniyor. Bu durum, düzenleme Meclis'e geldiğinde netleşecek.
* DOĞUM BORÇLANMASI: Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile SSK'lı, Bağ-Kur'lu ve memur kadınların en çok 3 defaya mahsus olmak üzere doğumdan sonra prim ödemeden (en çok 2 yıl) geçirdikleri süreler borçlanılabiliyor. Kadınlara sigortalı olduktan sonra yaptıkları doğumlar için bu imkan sunuluyor. Çocuk başına 720 gün, en çok 2160 gün prim kazanılıyor. Doğum borçlanması sigortalı başlangıcını geriye çekmiyor. Ancak staj sonrası doğum yapanlar varsa, bu doğumlar için borçlanma yapılarak sigorta başlangıcı geriye çekilebiliyor. Bu şekilde de başlangıcı geriye çekenlerin EYT düzenlemesinden yararlanıp yararlanmayacağı tasarı Meclis'e gelince belli olacak.
* AVUKATLIK STAJ BORÇLANMASI: Avukatlar, sigortalı olmaksızın ilk 6 ay mahkemelerde, kalan 6 ay da avukat yanında olmak üzere toplam 1 yıllık staj sürelerini gösteren onaylı baro belgesi ve borçlanma talep dilekçesi ile kuruma başvurmaları halinde bu süreleri borçlanabiliyor. 1 yıllık sürenin tamamını borçlanmak şart değil, ihtiyaç kadar da borçlanma yapılabiliyor. Eğer EYT düzenlemesiyle imkan sağlanırsa, 8 Eylül 1999 sonrası sigortalı olanlar bu borçlanma ile başlangıcı 8 Eylül 1999 öncesine çekebiliyorsa kapsama girebilecek.
* DİĞER BORÇLANMA İMKANLARI:
- 4/c statüsündeki kamu çalışanlarının personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,
- Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için geçirilen normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,
- Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,
- Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,
- Grev ve lokavtta geçen süreler,
- Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri,
- Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,
- Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri (25/2/2011'den sonraki),
- 1416 sayılı Kanun uyarında yurt dışında geçen öğrenim süreleri (18 yaşının tamamlanmasından sonraki dönem),
- Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ek ders ücreti karşılığında ilgili mevzuatı çerçevesinde uzman ve usta öğretici olarak çalıştırılanların, 25/02/2011 tarihinden önceki bu çalışmalarından dolayı ay içinde 30 günden eksik kalan süreleri,
- 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu uyarınca kurulan sıkıyönetim mahkemelerinin görev alanına giren suçlar nedeniyle yakalanan veya tutuklananlardan beraat edenlerin tutukluluk ve gözaltında geçen süreleri,
- Yurt dışında ev kadını olarak geçen süreler veya sigortalı çalışarak geçirilen süreler.
BAĞ-KUR'LUYA İHYA: Bağ-Kur'lular için prim kazanmanın yollarından biri de 'ihya'. Daha önce prim borcu nedeniyle hizmet süreleri dondurulan Bağ-Kur, bu günleri ihya ile yeniden kazanabiliyor. Burada ihtiyaç kadar süre değil, tüm süreler ihya edilebiliyor. Ödemenin tutarı da güncel asgari ücret üzerinden hesaplanıyor.
* İSTEĞE BAĞLI SİGORTA: Eksik primini tamamlamak isteyenlerin başvurabileceği yollardan biri de isteğe bağlı sigorta… Ancak burada toplu ödeme imkanı olmadığı için primi tamamlamak zaman alıyor. Bir de burada dikkat edilmesi gereken bir nokta da yapılacak ödemelerin 1261 günü yani 3.5 yılı bulmaması. Bu sayı aşılırsa isteğe bağlı sigorta Bağ-Kur kapsamından olduğu için emeklilik hesabı da Bağ-Kur'a göre yapılıyor. SSK'dan emeklilik planlayanların buna dikkat etmesi gerekiyor.
* HİZMET TESPİTİ: Geçmişte sigortasız çalıştırılanlar hizmet tespiti yaptırabiliyor. Burada 5 yıllık bir hak düşürücü süre bulunuyor. İşveren sonrasında sigorta yapmışsa ya da girişi bildirmiş ama primi yatırmamışsa bu süre işletilmiyor. SGK kayıtlarında 'bordro, sigortalı hesap fişi, bildirge' gibi belgeler varsa hak düşürücü süre uygulanmıyor.
* YAŞLILIK TOPTAN ÖDEMESİNİN İHYASI: Yıl ve yaş şartını tamamladığı halde primi yetmediği için emekli olamayanlar bu sürelerin parasını SGK'ya başvurarak geri alabiliyor. Daha sonra isteyenler bu süreleri ihya edebiliyor. 5510 sayılı Kanun'a göre toptan ödeme yapılarak hizmetleri tasfiye edilmiş bulunanlardan, yeniden bu kanuna tabi olarak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olanlar, yazılı olarak müracaat etmeleri halinde, aldıkları toptan ödemenin ödeme tarihi ile yazılı istek tarihi arasında geçen yıllar için her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan tutarı, tebliğ tarihini takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri halinde, bu hizmetleri ihya ediliyor.
1- EYT'den kimler yararlanacak?
İlk sigortalı olduğu tarih 1999 yılının Eylül ayından önce olanlar yararlanacak. 4/A statüsünde (SSK'lı) sigortalı olan kadın çalışanların 20 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin prim gün sayısını doldurmaları gerekiyor. Erkek çalışanların ise 25 yıllık sigortalılık süresini ve 5 bin prim gün sayısını tamamlamaları gerekiyor.
1999 yılının Eylül ayı öncesi sigortalı olan Bağ-Kur'lu (4/B) kadın çalışanlar 7200 prim gün sayısını, erkek çalışanlar da 9000 prim günü tamamladıklarında EYT düzenlemesinden yararlanabilecek.
Yine, Eylül 1999 öncesi sigortalı olan Emekli Sandığı'na bağlı memurlardan (4/C) kadın memurlar 7200 prim gün sayısını, erkek memurlar da 9000 prim günü tamamladıklarında EYT düzenlemesinden yararlanıp, emekli olabilecekler.
2- Yaş şartı getirilecek mi?
Hayır; yukarıdaki şartları yerine getiren SSK'lılar, memurlar ve Bağ-Kur'lular yaş şartı aranmadan EYT düzenlemesinden yararlanıp emekli olabilecek.
3- Borçlanma hakkı tanınacak mı?
EYT düzenlemesi henüz Meclis gündemine gelmediği için bu durum net değil ama borçlanma hakkı tanınacağını söyleyebiliriz. Nitekim borçlanma hakkı Sosyal Sigortalar Kanunu ile çalışana tanınan bir hak.
4- Doğum borçlanması emeklilik tarihini öne çeker mi? Örneğin, Eylül 1999 sonrası sigorta başlangıcı olan kadın çalışan doğum borçlanması yaparak sigorta başlangıcını 1999 Eylül öncesine çekebilir mi?
Hayır; çekemez. Doğum borçlanması; doğumdan önce sigorta girişi olan kadın çalışanlara tanınan bir hak.
Bu sayede prim gün sayısı eksik olan kadın çalışanlar, doğum sonrası çalışamadığı süreleri borçlanarak, bu sürelerdeki eksik prim gün sayılarını tamamlayabiliyor. Bu durum da işe giriş tarihini öne çekmiyor.
5- Askerlik borçlanması emeklilik tarihini öne çeker mi?
İlk sigortalı olduğu tarihten sonra askere gidenler, askerde geçirdikleri sürelerde primleri yatmadığından, bu süreleri borçlanarak, eksik prim gün sayılarını tamamlayabilirler. Bu durumda askerlik borçlanması sigorta giriş tarihini öne çekmez ama borçlanarak eksik prim gün sayısını artırır. Askerlik borçlanmasında tek bir istisna var.
Çalışmaya başlamadan önce, yani ilk sigortalı olduğu tarihten önce askere gidilmişse; askerlik borçlanması yapılarak, ilk sigortalı olunan tarih borçlanma süresi kadar geriye çekilir.
Örneğin, ilk sigortalı olduğunuz tarih 2000 yılının Şubat ayı ise bu durumda EYT düzenlemesinden yararlanamazsınız. 1999 yılının Haziran ayında askere gittiyseniz ve 18 ay askerlik yaptıysanız, askerlik borçlanması yaparak, ilk sigortalı olduğunuz tarihi Eylül 1999 öncesine çekebiliyor ve bu durumda da EYT düzenlemesinden yararlanabiliyorsunuz.
6- Pandemi döneminde kısa çalışma ödeneği alanlar EYT'den yararlanabilmek için borçlanarak, eksik prim gün sayılarını tamamlayabilecek mi?
Pandemide hem kısa çalışma ödeneği alanların hem de nakdi ücret desteğinden yararlananların bu süreler içinde sigorta primleri yatmadığı için emeklilikleri uzadı. İş kanunu, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği süresince ödenmeyen primler için çalışanlara bu primleri borçlanarak ödeme imkanı tanımıyor. Yani, bu süreleri borçlanarak, prim gün sayınızı tamamlayamazsınız.
EYT düzenlemesinde bu konuda bir düzenleme yapılır ve bu kişilere borçlanma hakkı tanınırsa durum değişir. Ancak çalışanın emeklilik için prim gün sayısı sorunu yoksa, prim gün sayısı fazlaysa, emeklilik için yaşı bekliyorsa; kısa çalışma ödeneği veya nakdi ücret desteğinden dolayı eksik prim yatması sorun olmaz.
7- Prim gün sayısı ya da hizmet yılı eksik olanlar düzenlemeden yararlanamayacak mı?
Yararlanacak. Şöyle ki, prim gün sayısı ya da çalışma süresi eksik olanlar; çalışma yılını tamamladıklarında veya eksik prim gün sayılarını tamamladıklarında yani şartları yerine getirdiklerinde EYT'den yararlanıp, emekli olabilecek.