Kartalı Evcilleştiren Orta Asya Türkleri Ve Onlara Özel Kartal Evcilleştirme Yöntemleri
Bir çok tarih kitabında atın Türkler tarafından evcilleştirildiği yazılır. Peki, kartalları evcilleştirenlerin de Türkler olduğunu söylersek çok şaşırmazsınız sanırım. Şu an hala orta Asya Türkleri tarafından devam etmekte olan ve bir gelenek halini alan kartal evcilleştirme, aktivite ve spor değeri de kazanarak, farklı bir boyut ulaşmış durumda.
Kuşbeyleri yavru iken yakalanıp eğitilen kartallara 'kolbala' yani elde büyütülen kartal, yetişkinken yakalanıp eğitilen kartallara ise 'tüz kartalı' yani doğa kartalı adı verilir. Doğa kartalını eğitmek, yavruyken yakalanıp, elde büyütülen kartalı eğitmekten daha zordur. Kazak kuşbeyleri, kartalı huy açısından 'akbeyil' yani munis ve 'kıngı' yani ters mizaçlı olarak ikiye ayırırlar. Akbeyil kuşlar sorun çıkarmadan insana çabuk alışırlarken, ters huyluların ehlileştirilmesi ise uzun zaman alabilir. Genel olarak kuşbeyleri kartalı 5 şekilde yakalarlar.
Doymuş kartalı yakalama
Yerde avını yakalayıp yemekte olan olan kartalın iyice doyması beklenir. Kartalın doyup uçmaya hazırlandığı sırada, hızlı bir atla üzerine sürülerek kartal yakalanır. Doyan kartal bazen uçmakta gecikir ve yakalanması bu yüzden daha kolay olur. Dövüştürerek yakalama
Ehlileşmiş kartal ile yabani kartal her zaman birbirine düşmandır. Havada uçan yabani kartal görüldüğünde, evcil kartal dövüşmesi için salıverilir. İki kartal havada dövüşürler. Dövüşme esnasında iki kartal birbirlerine pençelerini batırarak sarmaş dolaş bir halde yere düşerler. Bu esnada yabani kartal yakalanır. Ağ ile yakalama
Kartalların çok görüldüğü bölgeye ağ ile tuzak kurulur. Bunun için etrafı yere saplanmış sırıklar sayesinde ağ ile çevrilmiş 'u' şeklinde yere canlı veya derisi doldurulmuş tavşan veya tilki yem olarak konulur. Havadan bu yemi gören kartal, yemi almak için son sürat dalış yaptığında ağa takılır. Böylece kartal yakalanır. Yuvadan yavru alma
Kartallar genelde dağlık arazilerde, sarp kayaların girintilerine yuva yaparak yavrular. Anne kartal genelde yuvası belli olmasın diye sabahın erken saatlerinde yuvadan ayrılır ve akşama doğru geri gelir. Anne kartalın olmadığı esnada yavru kartal çalınabilinir ama bu tehlikeli bir işlemdir. Avcı anne kartala yakalanırsa büyük bir tehlike ile karşı karşıya kalır. Kapanla yakalama
Yakalanan kartal 'ırgak' denilen yerden biraz yüksekçe ucu bağlanarak gerilmiş ipe kondurulur ve ip salınacak gibi devamlı sallandırılarak kuş bir kaç gece uykusuz bırakılır. Çünkü, çok dayanıklı ve güçlü bir hayvan olan kartal, uykusuzluğa dayanıksız bir hayvandır. Ayrıca gürültüden de rahatsız olur. Ayrıca kartalın yanında sabahlara kadar şarkılar söylenir veya çocuklara gürültü yaptırılır. Böylece hem kartal yorgun düşürülür hem de insanlara alışması sağlanır.
