Özel yaşamımızla iş yaşamımız salgın boyunca eskisine oranla çok daha fazla iç içe. Çalışanlar sunum hazırlarken alışveriş yaptı, yemek hazırlarken toplantıya katıldı... Aile ve iş yaşamı bir bütün oldu.
Milliyet'ten Cem Kılıç konuyla ilgili şunları yazdı: Bunu mümkün kılan en büyük araç ise internet. Hayatımızı büyük ölçüde internete taşıdık. Bu nedenle çalışanların internet kullanımı ve buna işverenin sınır koyup koyamayacağı eskiye oranla farklı bir boyutta tartışılır oldu.
Günümüzde işverenler işin yürütümü için çalışanlara bilgisayar ve internet sağlamakta, bunlarla çalışanın işini etkin ve hızlı bir şekilde yapmasını amaçlamakta. İşverenler sağlanan bu araç ve hizmetin amacı doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını denetlemek istemekte, bunun için takip sistemleri kurmaktadır.
ÖZEL HAYAT GİZLİLİĞİ
İşverenin iş için sağladığı araç ve hizmetlerin sadece bu amaç için kullanılmasını istemesi en doğal hakkıyken, çalışanın özel hayatının gizliliğinin korunmasını istemesi de aynı şekilde en doğal hakkı.
Bilgisayarların ve internet kullanımının takibi bahsedilen iki hak arasında ince bir çizgide bulunmaktadır. Ne var ki salgınla birlikte uzaktan çalışma etkinlik kazanınca, özel hayatın korunması ve gizliliği işverenin denetleme hakkının biraz daha önüne geçti.
HER ŞEY İÇ İÇE GEÇTİ
Günümüzde özellikle iş sürelerinin düzensizleşmesi, tüm yaşamsal ihtiyaçların internetten karşılanmasına yol açıyor. Dolayısıyla çalışan bir yandan işini yaparken, bir yandan alışveriş yapmak, bir yandan çocuğunun eğitimi sürdürmek zorunda.
Bu nedenle salgın döneminde bilgisayarın özel amaçlı kullanımı, işverenin yönetim hakkından çıktı, neredeyse bir zorunluluk oldu. Dolayısıyla bu tür yasakların ileride farklı değerlendirilmesi gerekecek.
İZİN VERDİ Mİ, VERMEDİ Mİ?
Takip hakkının sınırlarının belirlenmesi işverenin bilgisayar ve internet üzerinde hangi faaliyetlere, hangi oranda izin verdiğine göre değişir. Öncelikle yapılması gereken işverenlerin iş amacıyla sağladıkları bilgisayar ve internetin özel amaçlı kullanımına izin verip vermediğini tespit etmek, devamında verilen bir izin varsa buna ilişkin bir sınırlamanın olup olmadığını değerlendirmek.
İşverenler kural olarak sağladıkları bilgisayarların ve internet hizmetinin ne şekilde kullanılacağını belirleme yetkisine sahiptir. Sağlanan bilgisayarın özel amaçlı olarak kullanımını tamamen yasaklayabileceği gibi, sınırlı olarak işçinin özel amaçları doğrultusunda kullanımına izin verebilir.
ÖRTÜLÜ DE OLUR
Hatta özel amaçlı kullanımı tamamen serbest de bırakabilir. Bilgisayar ve internetin özel amaçlı kullanımına izin, açık bir şekilde sözlü veya yazılı olarak verilebileceği gibi işverenin bildiği özel amaçlı kullanıma uzunca bir süre ses çıkarmaması durumunda olduğu gibi örtülü bir şekilde de verilebilir.
Bilgisayarın ve internetin özel amaçlı olarak kullanımın yasaklandığı durumlarda işverenin, işçinin bu yasağa uygun davranıp davranmadığını kontrol etmek amacıyla takip sistemi kurma hakkı bulunmaktadır.
İÇERİĞİNİ İNCELEMEDEN TAKİP YAPILABİLİR
İşveren çalışanın bilgisayarda hangi işlemleri yaptığını inceleyebilecek, hangi internet sitelerine girdiğini, bilgisayar veya iş yerinin ağına hangi verilerin indirildiğini ve internete bu bilgisayar üzerinden hangi verilerin yüklendiğini takip edebilecektir.
Çalışan bu durumda özel hayatının gizliliğini ileri sürerek takibi engelleyemeyecektir. İşveren takip sonucunda ilgili araçların amacı dışında kullanıldığını tespit ederse çalışanın iş sözleşmesini duruma göre geçerli veya haklı nedene dayanarak feshedebilecektir.
Fakat bu takip de hangi sitelere girildiğini takiple sınırlı olup, işçinin özel hayatının gizliliğini ihlal edecek şekilde girilen sitelerde yapılan yazışmaları okuma hakkı vermemektedir.
GİZLİLİĞİ İHLAL Mİ?
Çalışana bilgisayarın ve internetin özel amaçlı kullanımına sınırsız izin verilmişse işverenin yapacağı bir takip özel hayatın gizliliğini ihlal anlamı taşıyabilecektir. İşverenin verdiği açık veya örtülü izne rağmen çalışanın bilgisayar ve internet kullanımını takip etmesi kişilik haklarının ihlali anlamına gelecektir.
Çalışan bu nedenle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecek, bir zararı doğması halinde bu zararının tazminini talep edebilecektir. Sınırlı kullanım izinlerinde ise koyulan sınıra göre değerlendirme yapmak gerekmektedir.
Örneğin işveren çalışanın özel amaçlı internet kullanımına sadece ara dinlenmesine denk gelen 12.00 ile 13.00 arasında izin vermişse, özel amaçlı internet kullanımının bu saatler arasında yapılıp yapılmadığını takip edebilecek, bu saatlerin dışında özel amaçlı bilgisayar veya internet kullanımının olup olmadığını inceleyebilecektir. İzin verilen saatlerdeki kullanımların içeriği incelenemeyecektir.
Takibin bu şekilde yapılması özel hayatın gizliliğini ihlal etmeyecektir. Bununla birlikte işveren süre dışında girilen sitelere yönelik de sınırlama getirmiş olabilir. Tek tek saydığı veya türlerini belirttiği sitelere erişimi yasaklamış olabilir.
SİTEYE ERİŞİM YASAĞI
Bu şekilde bir yasak varsa, yine işveren çalışanın hangi sitelere girdiğinin takibini yapabilecek fakat izin verilen sitelerde çalışanın yaptığı işlemlerin takibini yapamayacaktır. Dolayısıyla takibin sınırları ve içeriği tamamen iş sözleşmesinde yazılı olan şartlara veya işverenin sözlü ya da davranışsal olarak verdiği izinlere göre şekillenmektedir.