takvim-logo

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler, internet ortamında dalga dalga yayıldı. Sosyal medyadaki paylaşımlar oldukça ilgi gördü. Önce Hâlid Seb'î adlı bir Libyalı'nın sosyal medya hesabından 2018 Ramazan'ında paylaşımıyla kitlelerin haberi olmuş bu manilerden. 90 yıldır var olan bu kayıt 2010'larda İtalya'da dijitalleştirilmiş. Avrupa'nın en büyük belge bilgi merkezi "europeana.eu"da da 2015 yılında yayınlanmış. İşte İtalyan bir askerin Trablusgarplı bir davulcuyu dinleyerek kaydettiği maniler...

author-1
takvim.com.tr
Sosyal medyada oldukça ilgi gördü: İşte Trablusgarblı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Bir plakta ses kaydı olan maniler, 1928 yılında kurulan İtalya görsel işitsel arşivi "Istituto Centrale per i Beni Sonori ed Audiovisivi" koleksiyonları içinden çıktı. Bu merkezin kuruluşu da İtalyan Şarkıcı ve Fonograf Koleksiyoncusu Rodolfo De Angelis'in derlemelerine dayanmaktadır.

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Kuruluşun koleksiyonları içindeki 1.346.072 görsel-işitsel belgeden 600'ü aşkını Arapça. Anlaşıldığına göre de işgal ettikten sonra İtalya, Libya'da oryantalist araştırmalar kapsamında folklorik çalışmalar yapmış. Berberice şarkılar, mektep çocuklarının toplu okuduğu Fatiha suresi plakları yanında bir de Türkçe Ramazan manileri var.

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Bir İtalyan askerin Trablusgarplı bir davulcuyu dinleyerek kaydettiği manilere ait özgün plak başlığı "Riti arabi tripolini/Dauolgi/ Nelle notti di Ramadan/(الطولجی)" biçimindedir. Başlık "Trablus Arap ayinleri/Davulcu/Ramazan geceleri/" anlamına gelmekte. İlgili arşivin katalog bilgilerine göre de bu kayıt 1930'lu yıllarda yapılmış.

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Ses kaydından anlaşıldığına göre aslen Trablusgarplı bir berberi (Berberiler, bugünkü Mısır, Libya, Tunus, Cezayir ve Fas'ı içine alan Kuzey Afrika'nın bilinen en eski yerli halkıdır. Bazı mağara resimlerinin bulunmuş olması, Berberiler'in bu paleolitik toplulukların soyundan gelmiş olabileceği tezini güçlendirmektedir.) davulcu, elinde davulu ile Ramazan manileri söylemektedir.

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

LİBYA'DA 350 YILLIK TÜRK HAKİMİYETİ
Günümüzden bakınca bir Libyalının Türkçe ramazan manileri söylemesi çok şaşırtıcı olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, Libya'da 350 yıllık bir Türk hakimiyeti olmuştur. Özellikle 1710-1835 Karamanlı hanedanı ve sonraki merkezi Osmanlı yönetiminde Türk kültürü Libya üzerinde kalıcı etki bıraktı.

Sosyal medyada oldukça ilgi gördü: İşte Trablusgarblı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Libya'da en büyük Türk varlığı olan Karamanlı hanedanına ait bey ve paşaların 14 adet türbe ile mezarları son üç beş yıla kadar Trablusgarp'da sapasağlam duruyordu. Gelen haberlere göre ya tamamen yok edildi ya da ağır tahribata uğradı.

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

İşte bu etkin Türk kültürü içinde sadece Türklere has Ramazan gecelerinde mani söyleme geleneğinin Libya'da yaygın biçimde kabul gördüğü bu ses kaydından da rahatça anlaşılabilir. Günümüzde bile Osmanlı bakiyesi Türklerin Libya'da varlığını sürdürdüğü düşünülürse oradaki Türk izlerinin ne denli kalıcı olduğu daha iyi tahmin edilecektir.

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

MANİLERE HAKİM ŞİVE
Davulcunun manilerine gelince: Manilerdeki aksana bakaraktan bu davulcunun aslen Trablusgarplı bir berberi olduğu kanaati hemen oluşuyor. Ne kadar bölge aksanı ile bazı harfleri yutarak söylese de manilerde hakim şive, Orta Anadolu Türkçesi'dir.

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Bir Egeli, İstanbullu ya da Karadenizli'nin bu maniyi tam ve kolayca anlaması beklenemez o sebeple. Zaten internet ortamındaki yayın ve yorumlardan da kaydın tam anlaşılamadığı ve çözümlenemediği görülmüştür.

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

11 dörtlükten oluşan bu mani grubu; biçim, ölçü, uyak gibi özellikler bakımından geleneksel Türk manilerinin tipik örneklerindendir. Mevcut literatür taramasıyla görüldü ki, bu maniler Anadolu manileriyle tematik örtüşmektedir.

Sosyal medyada oldukça ilgi gördü: İşte Trablusgarblı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Ancak söz dizimi, uyak düzeni gibi özellikleriyle yeniden yorumlanmışlardır. Bir başka deyişle, tamamen Trablusgarp'a özgü, orada ortaya çıkmış, o bölgeye göre söylenegelmiş manilerdir, denilebilir.


Plaklardaki kayıtların çözümlemeleriyle elde edilen mani dörtlükleri, küçük hata ve eksikleriyle aşağıdaki gibidir:

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Besmeleyle çıktım yola
Selam verdim sağa sola
İki gözüm beyefendim
Ramazanın mübarek ola

Şimdi geldim size geldim
Affın sunmaya geldim
İki gözüm beyefendim
Arzuladım size geldim

Hani ya sizin bu (……..)
Kandillerim dizin dizin
İki gözüm beyefendim
Ömrün olsun uzun uzun
Bizim çarşı baştan başa
Keklik seker taştan taşa
İki gözüm beyefendim
Devletinle binler yaşa

Devleti adam kışlâsı
Allah kıblesi başkası
Dilerim erdir adamdır
Kabe'dendir her köşesi

İtalyan arşivinden çıktı: İşte Trablusgarplı Ramazan davulcusunun 1931 yılında söylediği maniler

Hoşki gel hepinize
Selam aleyk hepinize
Kandillerime dize dize
Söyledim geldim de size
Yeni cami direk ister
Söylemesi yürek ister
Benim karnım toktur ama
Arkadaşım börek ister

Fenerine fenerine
İçindeki yanarına
Sana söylüyorum aşçıbaşı
Kadayıfın kenarına

Kadayıfı bağladılar
Bir tabağa devlediler
Sana söylüyorum aşçıbaşı
Birbirinden gördüler