Duraklama ve gerileme süreçlerinde kadınların etkili olması farklı yorum ve yanlış değerlendirmeler sonucu, genelde olumsuz devlet işlerine karışmasının görüşü halk ve tarihçiler arasında olumsuz bir şekilde algılanmaya yol açtı. Ancak kadınlar saltanatının 1656 yılında sona ermesine karşılık Osmanlı Devleti'nin çöküşünün yavaşlamadığı, tam tersine hız kazandığı da bir gerçek. Osmanlı'nın yabancı ülkelerle dış politikasında cariye sonra valide sultan hanımların büyük etkisi nedense yeterli şekilde yorumlanmadı. Yeni bilgiler, dolayısıyla kadınlar saltanatının Osmanlı Devleti'nin çökmesinden sorumlu tutulamayacağına işaret etmektedir.
GÜZELLİK YETMEZ
Ayrıca, zaman zaman bu güç mutlak bir güce yaklaşmış ancak hiçbir zaman Rusya İmparatorluğu'ndaki II. Katerina veya Britanya İmparatorluğu'ndaki I. Elizabeth gibi resmi bir nitelik de kazanmadı.
Bütün dünya monarşilerde olduğu gibi Osmanlı Devleti'nde de hanedan üyesi kadınlar her zaman için hükümdarın devlet yönetimde aldığı kararları etkilemekten geri kalmadı. Ancak Osmanlı Devleti'nin diğer monarşilerden farkı, padişahların eşlerini cariyeler arasından seçmeleri ve resmi nikah yapmaktan kaçınmalarıydı. Bu kural özellikle yükselme döneminde yerleşmiş, padişah eşlerinin ve ailelerinin, padişahı etkilemesini önlemeleri amacıyla getirilmişti.
Kanuni Sultan Süleyman ilk defa Hürrem Sultan'la resmi nikah yaparak farklı bir davranış sergiledi. Hürrem Sultan'ın güzelliği öne çıkarlmasına karşın, aklının da çok önde olduğu gerçeği unutulmamalı. Ancak sadece güzellikle bir güç elde edilemezdi.
Hele hele Kanuni gibi, dünyanın en büyük yöneticilerinden birisi, sadece güzelliğe bu kadar pirim veremezdi. Bu noktadan bakılırsa, Hürrem Sultan'ın Kanuni'yi Lehistan'a ve Venedik'e özellikle yönlendirmesine dikkat etmekte yarar bulunmakta.
GÜCÜ KULLANMADI
Güçlü kadınlar dönemi, Haseki Sultan'ın yani padişahın en gözde eşinin güç kazandığı bir dönem olarak başlamış, Nurbanu Sultan ve Safiye Sultan dönemlerinde güç Haseki Sultan'da Valide Sultan'a yani padişahın annesine geçti.
İki değişik padişahın (IV. Murat ve İbrahim) annesi olan ve torunu IV. Mehmet döneminde dahi gücünü koruyan Kösem Sultan, güçlü kadınlar döneminin zirveye ulaştığı dönem olarak kabul edilmekte.
Ancak kadınlar saltanatı zirveye ulaştıktan kısa bir süre sonra Kösem Sultan'ın öldürülmesiyle sona erdi.
* * *
EVLENEN CARİYEYE BİR KİLO PIRLANTA
Evlenmek isteyip istemediği öncelikle cariyeye sorulmalıydı ama bu genelde formalite icabı yapılırdı. Evlenme önerisini getiren efendisi, cariyeye yüksek bir ayrıcalık tanımış olurdu. Efendinin bu girişimi, cariyenin uzun yıllar verdiği hizmete karşılık bir ödül sayılırdı. Cariyeler yaşlanıp anneanne olacak yaşa gelene dek kullanılmazlardı. Bir saray erkânı ya da paşayla evlendirilirdi. Saraydan ayrılırken kendisine bir başlık, yanına bir kilo ağırlığında pırlanta ve mücevher verilirdi. Bir suç işleyen cariye, metrelerce beyaz bürümcükten kumaşların kenarlarını bastırıp cibinlik dikme cezasına çarptırılırdı. Odasında bir başına bırakılır, haftalarca, dikiş dikerdi. Bu sayede hanımefendi, küçük mahpusun sabrını test ederdi. Sık sık kızın odasına kontrole gider, yapılan dikişlere bakardı.
* * *
KÖSEM SULTAN'IN MUHTEŞEM GÜCÜ
Ahmet'in eşi Kösem Sultan, eşinin padişahlığı döneminde Saray'da fazla etkili olamadı Sonra tahta çıkan oğlu IV. Murat yönetimindeki imparatorluğun en güçlü kadını oldu
III. Mehmet'in ölümünden sonra padişah olan I. Ahmet, babaannesi Safiye Sultan'ı Eski Saray'a göndererek politikaya karışmasına engel oldu. Safiye Sultan da I. Ahmet'in tahta çıkışından kısa bir süre sonra öldü. Ahmet'in nikâhlı eşi Kösem Sultan, eşinin padişahlığı döneminde sarayda fazla etkili değildi. Ancak eşinin ölümünden sonra politikaya karışmaya başladı.
OĞLU PADİŞAH OLUNCA...
Daha sonra tahta çıkacak olan IV. Murat ve İbrahim'in annesiydi. Genç yaşta tahta geçen oğlu IV. Murat'ın çocukluk dönemindeki naiplik görevi ile daha sonra diğer oğlu İbrahim'in yönetimdeki zayıflığı, Kösem Sultan'ı imparatorluğun en önemli yöneticilerinden biri haline getirdi. Daha sonra çok genç olarak padişah olan torunu IV. Mehmet döneminde de gücünü korudu. Ancak bu dönemde yeni bir rakibi vardı. O da IV. Mehmet'in annesi olan Turhan Sultan'dı
SULTANI ÖLDÜRDÜLER
Kösem Sultan, Turhan Sultan'ın gücünü kırmak için IV. Mehmet'i tahtan indirmeyi planladı. Fakat durumu öğrenen Turhan Sultan taraftarlarınca öldürüldü. Mücadeleyi kazanan Turhan Sultan naip oldu. Ancak ülkeyi doğrudan yönetmeyip, birkaç sadrazam değiştirdikten sonra 1656 yılında görevi Köprülü Mehmet Paşa'ya verdi. Bu tarih güçlü kadınlar döneminin sona erdiği tarih olarak kabul edilir.
* * *
HASEKİ HÜRREM SULTAN
Hürrem Sultan, Osmanlı tarihinde bir padişahla resmi nikahla evlenmiş ilk Haseki Sultan olma özelliğini taşımaktadır. Bu evlilik, Kanuni Sultan Süleyman'ın daha önceki nikahsız eşi olan Mahidevran Sultan'ın etkisinin azalmasına neden oldu. Ancak Mahidevran Sultan yeniçeriler tarafından çok sevilen ve geleceğin padişahı gözüyle bakılan Şehzade Mustafa'nın annesi olarak hala müstakbel Valide Sultan durumundaydı. Fakat, Hürrem öne çıkmayı başardı. Kanuni'nin Hürrem Sultan'dan olan kızı Mihrimah Sultan da olgun bir yaşa geldikten sonra annesiyle birlikte büyük bir güç kazandı, sadrazam olan eşi Rüstem Paşa ile birlikte imparatorluğun en güçlü kişilerinden biri haline geldi. Hem Hürrem Sultan'ın, hem de Mihrimah Sultan'ın Osmanlı İmparatorluğu'nun Lehistan Krallığı'yla barış içerisinde olmasını sağlamasında paylarının büyük olduğu ileri sürülmektedir. Hürrem, 4 dil bilen ve 5 farklı müzik alete çalabilen bir yetenekti.
Çok kitap okuduğu için son derece bilgili bir eşti.
NURBANU SULTAN GİBİ
Mihrimah Sultan'ın ölümünden sonra II. Selim'in Venedikli eşi Nurbanu Sultan güç kazandı. Eşinin padişahlığı dönemindeki etkisi oğlu III. Murat'ın döneminde daha da artı. Avrupa ile ilgilendi, Venedik ve Fransız kraliçesi Catherine de Medici yakınlaşmayı başardı. Padişah,Oğlunun padişahlığı döneminde, Venedik taraflısı bir politika izledi ve Venedik'le uzunca bir barış dönemi yaşanmasını sağladı. 3. Murat'ın eşi Safiye Sultan eşinin padişahlığının ilk yıllarında kayınvalidesi Nurbanu Sultan ile iktidar mücadelesi yaşadı ve Nurbanu Sultan'ın ölümünden sonra eşi üzerindeki etkinliği sayesinde büyük güç kazandı. Safiye Sultan'ın etkisi oğlu III. Mehmet'in döneminde de devam etti. Safiye Sultan'ın kayınvalidesi Nurbanu Sultan gibi Venedik yanlısı bir politika izlediği iddia edilmekte. O da kayınvalidesi gibi Avrupa ile ilgilenmiş, hatta İngiltere kraliçesi I. Elizabeth ile mektuplaştı. Safiye Sultan, yurt içindeki ve yurt dışındaki saray dışı ilişkilerini Yahudi asıllı kirası (sekreteri) olan Esperanza Malchi aracılığıyla yürüttü.
* * *
YARIN:
1- Prenses Cavidan anlatıyor
2- Yazar Çağatay Uluçay'ın eşsiz yorumları
3- Cariyelerin dışarıyla ilişkileri nasıldı?
4- Cariyeler 4 kelimede nasıl anlatılır?
