Türkiye ile ABD'nin güvenli bölge mutabakatının ardından İdlib'deki gelişmelerin de değerlendirilmesi için kritik öneme sahip Türkiye-Rusya-İran Üçlü Zirvesi bugün beşinci kez Ankara'da gerçekleşecek. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ev sahipliğinde gerçekleşecek zirveye Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani katılacak. Zirvede ilk dört zirvede ele alınan kararlar da gözden geçirilecek. Erdoğan zirve öncesi iki liderle baş başa görüşmeler de gerçekleştirecek. Toplantının ana gündemi ise İdlib'deki son durum olacak. Üç milyondan fazla kişinin yaşadığı İdlib bölgesinden olası bir göç dalgası Türkiye kadar Avrupa'yı da etkileyecek. Üç lider, bugün Çankaya Köşkü'nde yapılacak zirvede Suriye krizinin çözümünü ele alacak. Daha önce 4 Nisan 2018'de Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde yapılan zirve bu kez yer değiştirerek Çankaya Köşkü'ne alındı.
2 YIL ÖNCE BAŞLADI
Türkiye ile ABD arasındaki güvenli bölge mutabakatının ardından Müşterek Harekat Merkezi hayata geçip, devriyeler başlarken Suriye'de sorunun kalıcı çözümü için liderler, bugünkü toplantıyla beşinci kez bir araya gelecek. Türkiye-Rusya-İran arasında Suriye'nin konuşulacağı liderler zirvesinin ana gündemi ise İdlib olacak. Suriye'deki krizin büyümesi üzerine ilki 22 Kasım 2017'de Soçi'de gerçekleşen "Üçlü Zirve"de, 4 kritik karar alındı. Yaklaşık iki yıl önce gerçekleşen zirvede, "Suriye toplumunun tüm kesimlerinin temsilcilerinin katılımıyla Suriye içinde geniş bir diyalog için desteğin ifade edildiği" sonuç bildirgesi kabul edildi. İlk zirvede, "Suriye'nin egemenliğinin, birliğinin ve toprak bütünlüğünün korunması"na vurgu yapılırken, "DAEŞ, El-Nusra ve diğer örgütlerin nihai olarak bozguna uğratılması için işbirliğinin geliştirilmesi anlaşması"na varıldı. Suriye'nin yeniden yapılandırılmasıyla ilgili kapsamlı bir programın da ele alındığı zirvede "Suriye'ye yönelik insani yardım hacimlerinin iki katına çıkarılması" konusunda üç ülke anlaştı.
İŞ BİRLİĞİNE DEVAM
4 Nisan 2018'de Ankara'da gerçekleşen zirvede de üç kritik konuda anlaşma çıktı. "Suriye Anayasa Komisyonu'nun çalışmalarının başlatılması için BM'ye yardıma hazır olunduğu" kararı alınırken, "Teröristlerin tamamen yok edilmesi için işbirliğini devam ettirme" kararlılığı vurgulandı. Suriye'nin toprak bütünlüğü, egemenliği ve laik yapısına ilişkin kararlılık Ankara'daki zirvede de vurgulandı. Üçüncü Zirve 7 Eylül 2018'de Tahran'da gerçekleşirken, bu üçlü zirvede de "İdlib'deki gerilimin azaltılması için ateşkes" çağrısı yapılmış ve "Suriyeli sığınmacılar ile ülke içinde yerinden edilmiş kişiler konusunda uluslararası bir konferans düzenlenmesi", "Suriye'ye insani yardım için daha fazla işbirliği" kararları çıkmıştı.
14 Şubat'ta Soçi'de gerçekleşen dördüncü zirvede de ABD'nin Suriye'den çekilme açıklaması değerlendirilerek, "Suriye'de terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni gerçeklikler yaratılmaması", "ülkenin egemenliği ve toprak bütünlüğü ile komşu ülkelerin milli güvenliğini zayıflatmayı amaçlayan ayrılıkçı gündemlere karşı durma" kararlılıkları yinelendi. Zirvede üç lider, "Soçi mutabakatı" dahil, bölgeye ilişkin anlaşmaların tüm unsurlarıyla hayata geçirilmesiyle bölgedeki ateşkes ihlallerinin azaltılmasını temin etmek için somut adımlar atma konusunda da anlaşmaya vardı.
BAŞ BAŞA GÖRÜŞMELER YAPILACAK
Erdoğan, Çankaya'da Putin ve Ruhani ile ayrıca baş başa görüşmeler de gerçekleştirecek. Erdoğan'ın Putin ile görüşmesinde başta ABD ile gerilim yaratan S-400'ler olmak üzere SU-35'ler ile savunma sanayisi ve ekonomik ilişkiler de değerlendirilecek. Liderler, görüşmelerin ardından ele alınan konuları da basın toplantısıyla duyuracak. Altıncı zirvenin yapılması kararı alınırsa Tahran'da gerçekleşecek. Tahran'da gerçekleşen dördüncü zirvede, İran yönetimi zirveyi canlı yayınlama kararı almıştı. Bugün gerçekleşecek zirvede de benzeri bir adım atılıp atılmayacağına toplantının hemen öncesinde karar verilecek.
ANA GÜNDEM İDLİB
Beşincisi bugün gerçekleşecek zirvede İdlib, Münbiç ve Fırat'ın doğusundaki gelişmeler detayları ile değerlendirilecek. Türkiye'nin Fırat'ın batısında oluşturduğu fiili güvenli bölge ile Fırat'ın doğusunda ABD ile birlikte oluşturmayı güvenli bölgenin detayları, bunun için atılacak adımlar, Suriye'deki siyasi geçiş süreci ile Anayasa Komisyonu'nun yürüttüğü çalışmalar, güvenli bölgelere mültecilerin yeniden dönüşü, İdlib'den olası göç için alınacak önlemler konuları değerlendirilecek. Üç lider toplantıda İdlib mutabakatının uygulanmasına ilişkin süreci de değerlendirecek. Üç milyonu aşkın insanın yer aldığı İdlib bölgesinden olası bir göç durumunda Erdoğan, dünyaya sorumluluk alınması çağrısı yapmış ve "Kapıları açarız" açıklamasında bulunmuştu.
