Suriye krizinin çözümü için Türkiye, Rusya ve İran liderlerinin katılımıyla düzenlenen üçlü zirvelerin beşincisi bugün Ankara'da gerçekleşti. Zirveye Türkiye ev sahipliği yaparken, Rusya lideri Putin ve İran lideri Hasan Ruhani Erdoğan'ın konuğu oldu. Çankaya Köşkü'nde yapılan ikili görüşmelerin ardından ortak toplantıya geçildi.
Toplantının sona ermesinin ardından Başkan Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran lideri Hasan Ruhani ortak açıklama yaptı.
BAŞKAN ERDOĞAN:
Suriye'nin bütünlüğü vce siyasi çözümde mutabıkız. Görüşmeler verimli geçti, önemli kararlar aldık. İdlib'ten yeni göç trajedisine seyirci kalamayız. Önümüzdeki günlerde bölgede hayırlı gelişmelerin yaşanacağını ümit ediyoruz. Anayasa Komitesi'nin teşekkülü diğer önemli konuydu. Kuralların belirlenmesinde yapıcı ve esnek tutum sergiledik. Siyasi sürecin ilerletilmesi için gayret gösterdik. Komitenin oluşumuna ilişkin pürüzler giderilmiştir. Usul kuralları konusunu da BM ile eşgüdüm halinde sonuçlandırarak Anayasa Komitesi'nin çalışmasının bir an önce başlamasını sağlamayı hedefledik.
"EN BÜYÜK TEHDİT PKK VE ONUN UZANTISI OLAN PYD/YPG'DİR"
Türkiye'nin milli güvenliği tarafından kritik önem taşıyan Fırat'ın doğusu gündeme geldi. Bölücü terör örgütü halkı silah altına sağlamaya, insanların mallarını gas etmeye kadar her türlü zulmü işliyor. Dün Çobanbey'de hastaneye düzenlenen kalleş saldırı bunun en son örneğidir. Suriye'de DEAŞ tedbiri artık ortadan kalkmıştır. Suriye'nin istikrarı için en büyük tehdidi PKK ve onun uzantısı olan PYD/YPG'dir. Sayın Ruhani ve Sayın Putin'i Fırat'ın doğusunda gelinen aşama hakkında bilgilendirdim ve düşünceleri kendileriyle paylaştım. Bir terör oluşumuna rıza göstermeyeceğimizi kendilerine ifade ettim. Özellikle burada mülteciler şehrinin oluşabileceğini, mülteciler için buralarda konaklayabileceği, ekip biçebileceği bahçelerinin yapılması konusunda hazırlık yapılmasının isabetli olacağını ifade ettim.
SINIRIMIZDA OLDU BİTTİYE MÜSAADE ETMEYECEĞİZ
Bu tür bir insani altyapıyı oluşturmamızda fayda olacağını anlattım. Sınırımızda oldubittiye müsaade etmeyeceğiz. Amerika ile iki hafta içinde arzu ettiğimiz sonucuna ulaşamazsak kendi harekat planımızı uygulamaya koyacağımızı her iki lidere anlattık. 3.6 milyon insana ev sahibi yapan ülkeyiz. Bu konuda birçok fedakarlıklarda bulunduk ve halen de bulunuyoruz. Çözümün Suriye toprakları içinde aranması gerektiğini ifade ettik. Terörden arındırdığımız 4 bin kilometrelik alana şimdiye kadar 360 bin mülteci geri döndü. Çocuklarını okula gönderiyorlar, temin ettiğimiz sağlık hizmetlerinden yararlanıyor. Türkiye'nin sığınmacı gücünü tek başına kaldıramayacağı ortadadır. Ülkemizin yeni bir göç akınını kabul etmesi de mümkün değildir. Fırat'ın doğusundaki barış koridoru mülteciler için de korunaklı bir liman olacaktır.
2 MİLYON SURİYELİ KARDEŞİMİZİN BU BÖLGEYE YERLEŞTİREBİLECEĞİMİZİ DÜŞÜNÜYORUZ
2 milyon Suriyeli kardeşimizin bu bölgeye yerleştirebileceğimizi düşünüyoruz. Türkiye başta olmak üzere ülke dışında olan Suriyelilerin önemli bir bölümünün kimseye yük olmadan kendi topraklarında yaşamalarını temin edebiliriz. Türkiye olarak bu konuda gereken her türlü sorumluluğu almaya hazırız. Suriyeli mültecilerin gönüllü geri dönüşümü için çalışmak istiyoruz. Irak, Lübnan ve Ürdün'le birlikte Suriyeli mültecilerin geri dönüşüne dair uluslararası konferans düzenlenmesi için girişim başlattık. Ankara zirvesinin Suriye'de barış, güvenlik ve istikrarın tesisine katkıda bulunmasını temin ediyorum. Bir sonraki zirve toplantımıza önümüzdeki aylarda İran'da ev sahipliği yapma konusunda bizlerle anlaşan sayın Ruhani'ye bir kez daha teşekkür ediyorum.
RUHANİ
Faydalı yapıcı bir toplantı gerçekleştirdik. Türkiye'nin ve sayın Erdoğan'ın sahipliğinde gerçekleştirilen toplantıda fırsat ortaya çıktı. Astana sürecinde bütün faaliyetleri bir kez daha gözden geçirdik. Siyasi ve sahadaki gelişmeleri inceleyebildik. Ne mutlu ki üç ülke birçok konuda neredeyse bütün konularda Suriye ile ilgili görüş birliği içindedir. Hepimiz Suriye'nin toprak bütünlüğü, üniter yapısı konusunda aynı görüşe sahibiz. Suriye'ye yabancı ülkelerin müdahalede etmesine karşıyız.
AMERİKA YA TERÖRİSTLERİ DESTEKLEMİŞ YA DA YERSİZ MÜDAHALELERDE BULUNMUŞTUR
Özellikle de Suriye'de yasal devletin daveti olmadan orada bulunmasına karşıyız. Bunların başında Amerika gelmektedir. Amerika ya teröristleri desteklemiş ya da yersiz müdahalelerde bulunmuştur. Onlar Suriye'yi bölmeye çalışmaktadırlar. Bu hiçbir ülke ve bölge ülkeleri ve üç ülke için kabul edilebilir değildir. Amerika'nın kötü niyeti şuradan bellidir ki, Golan tepelerini bir saldırgana bağışlamıştır. Bu tarihi acayip bir şeydir. Bir ülke başka bir ülkenin toprağını işgal edilmiş olarak başka bir ülkeye bağışlıyor ve o ülkeden hiçbir yasal izin alma gereği duymuyor. Bu da Amerika'nın Suriye halkı ve devletine karşı kötü niyet sahibi olduğunun en belirgin örneğidir. Aynı şekilde İsrail'in yaptığı müdahaleleri, günahsız Suriyelileri bombaladığını görüyoruz. Bu da Suriye'nin milli egemenliğine zıtlık içermektedir.
HEPİMİZ SURİYE'NİN TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜNE SAYGI DUYUYORUZ
Hepimiz Suriye'nin toprak bütünlüğüne saygı duyuyoruz. Her üç lider terörizmle mücadelenin devam etmesi gerektiğini savunmaktadır. Hala İdlib'de terör örgütü bulunmaktadır. Ni zamana kadar Suriye halkı bu teröristlerin ülkeden çıkmasını, yok olmasını bekleyecekler? 9 sene yeterli değil midir? Suriye halkı 9 seneden beri teröristlerden baskı görmektedir, eziyet çekmektedir. Bugün teröristleri kimler destekliyor, silah veriyor biz biliyoruz. Bu sürecede suçsuz, günahsız insanlar öldürüldü. İdlib'teki teröristlerle mücadele edip, Suriye devletine yardımcı olmalıyız. Fırat'ın doğusu konusunda da Amerika'nın hakimiyeti altındaki bölgeler.
KENDİ EVLERİNE GERİ DÖNMEK İSTEMEKTEDİRLER
Bazı terörist gruplar buradalar, bunu biliyoruz. Sayın Erdoğan'ın mültecilerin geri dönüş meselesi. Kendi evlerine geri dönmek istemektedirler. Saddam taraftarları ülkemizin bir kısmına mülteci olmuşlardı geçmişte. 40 yıldır 3 milyon Afganlı bizim misafirimizdir ve ülkemizde yaşamaktadırlar. Bunların hepsi kendi köyüne dönmek ister.Kendi tarlasını ekmek ister. Biz bütün bir Suriye'yi güvenli hale getirmeliyiz ki, Suriye halkı kendi evine dönebilsin. Bir kez daha sayın Erdoğan'a ve Türkiye devletine, hükümetine bu zirveden dolayı teşekkür ediyorum.
PUTİN:
Suriye çözümüne yönelik beşinci zirve çok başarılı ve verimli bir şekilde gerçekleştirildi. Kabul ettiğimiz bildiri de Suriye'de kalıcı barışın tesis edilmesi için ilgili maddeler yer almaktadır. Eminimiz ki bunun siyasi, diyalog ve diplomatik yöntemlerle ulaşmak mümkün olacaktır. Suriye'ye çözüm konusunda garantör ülkesi olarak toprak bütünlüğünü destekleyen üç ülkeyiz. İdlib'de gerginliğin azalması için her türlü çabayı göstereceğiz. Bu yönde düzenli olarak uzman düzeyinde toplantılar sürdürülecektir. Üç garantör ülkesinin uzmanları önümüzdeki toplantı Ekim ayında Nursultan'da yapılacaktır. Geçen Soçi'de toplantı yapılmıştır. Anayasa komitesi oluşumu konusunda karar almıştır.
"TİTİZ BİR ÇALIŞMA SAYESİNDE LİSTE OLUŞTURULMUŞTUR"
Titiz bir çalışma sayesinde liste oluşturulmuştur. Biz üç garantör ülkesinin katılımı ile Anayasa komisyon komitesi onaylanmıştır. Siyasi çözüm sayesinde Suriye'de ve Ortadoğu'da barış ve istikrara katkı sağlayacaktır. Suriye'nin tekrar Arap Birliği'nin tam üyesi olması mümkün olacaktır. İdlib'deki durum endişe verici. Bu bölge neredeyse tam olarak El Kaide bağlantılı grupların kontrolünde. Buna sessiz kalamayız. Bu konuda mutabık kaldık. Terör örgütlerini yok etmek için Suriye ordusuna kısıtlı harekatlarda destek vereceğiz. Sivil halkın zarar görmemesi için her türlü adım atmaya hazırız. Suriye'nin kuzey ve doğu bölgesinde IŞİD hücreleri aktif hale gelmektedir.
SURİYE'NİN YENİDEN RESTORE EDİLMESİ İÇİN YARDIM SAĞLIYORUZ
Suriye'nin yeniden restore edilmesi için yardım sağlıyoruz. Geçen yıldan itibaren 398 bin kişi yurt dışından Suriye'ye döndü. 1.3 milyon yerinden edilen mülteci evlerine döndü. Suriye'nin ekonomik ve sosyal restorasyon süreci başlamıştır. Uluslararası örgütler, uluslararası toplum Suriye'de barışı sağlamak isterse o zaman yardım sağlamalılar. Biz bu zirve kapsamında sayın Erdoğan ve sayın Ruhani ile ikili görüşmeler yaptık. Biz hemfikiriz ki ilişkilerimiz bütün alanlarda hızlıca gelişmektedir. Geçen sene ticaret hacmimiz 25 milyar doları aşmıştır. Enerjide stratejik işbirliğimiz geliştirilmiştir. Karşılıklı kültür ve turizm yılı var. Bu sene Türkiye'ye 6 milyondan fazla Rus turist gelecektir. Sayın Ruhani ile Rusya ile İran arasında sanayi, enerji, ulaşım arasında işbirliğini değerlendirdik. Ticarette milli paraların daha fazla kullanımıyla ilgili anlaştık. Sayın Erdoğan ve sayın Ruhani'ye verimli müzakerelerden dolayı teşekkür etmek istiyorum.
SORU-CEVAP
Anayasa komitesi sorusu bu komitesi sorusu
Ruhani: Anayasanın reforme olması ve nasıl kurulacağı önemliydi. Çok fazla bu konu hakkında konuştuk.2021-0 -2021 yıllarına kadar Suriye'de siyasi atmosferin oluşmasını temenni ediyoruz.
Putin: Siyasi süreç dışında herhangi bir alternatif yok. Erdoğan anayasa için çok çaba gösterdi. Diplomatlarımız titiz çalışma sonucunda listeyi (Anayasa Komitesi) oluşturdular ve usül çalışmaları yaptılar. Liste onaylanmıştır.
Erdoğan: Cenevre'de komite çalışmaları süratle başlayacaktır. Pürüz kalmadı diyebilirim.
ABD'NİN SURİYE'DEKİ VARLIĞI
Putin: ABD güçlerinin Suriye'de bulunması gayri resmi olarak orada bulunuyor. Trump'ın oradan çekilme kararı uygulanacaktır.
SAUDİ ARAMCO'YA SALDIRI
Ruhani: Bunun kökeni Yemen'e saldırıyla başladı. Bunu Yemen'e saldıranlara sormak lazım. Yemen halkı bütün bu saldırılarına karşılık vermeliler. Meşru savunma haklarını kullanıyor. Karşı saldırıda bulunuyorlar. Yemen'in de çözüm yolu siyasidir. Astana süreci Yemen için örnek olabilir. Güvenlik Yemen'e geri geldiğinde güvenli bir şekilde üretilip ihraç edilebilir.
ANAYASA KOMİTESİ SÜRESİ VE YEMEN'DEKİ SÜREÇ
Ruhani: Bunun kökeni Yemen'e saldırıyla başladı. Bunu Yemen'e saldıranlara sormak lazım. Yemen halkı bütün bu saldırılarına karşılık vermeliler. Meşru savunma haklarını kullanıyor. Karşı saldırıda bulunuyorlar. Yemen'in de çözüm yolu siyasidir. Astana süreci Yemen için örnek olabilir. Güvenlik Yemen'e geri geldiğinde güvenli bir şekilde üretilip ihraç edilebilir.
Putin: Ben bir süre koymak istemiyorum. Suriyeliler kendi sorunlarının çözümleri için katkı sağlamak lazım. Yemen'de insani bir dram var. Biz insanlara yardım etmeye hazırız. Krizin çözülmesi gerekiyor.
Erdoğan: Tarih net değil ama başlık olarak Cenevre süreci diyebiliriz. Cenevre süreci bu işin başlangıcı olacak. Astana sürecinin devamı olarak bir an önce neticeye varmak istiyoruz. Yemen'de bu süreç nasıl başladı bunun üzerinde durmak lazım. Yemen'in yerle yeksan olmasının musebbi kimlerdir bunların üzerinde durmak lazım. Yemen'deki insanlar şüphesiz belirli bir hazırlığın içerisinde olmuşlardır. Bizim şu anda Yemen'in yeniden inşa ve ihyası için çalışmalıyız. Aynı şey Suriye için Filistin için de geçerlidir. Şu anda bakıyorsunuz ki Müslüman Müslümanla uğraşıyor.
GÜVENLİ BÖLGE
Putin: Bütün yabancı unsurların Suriye'den çekilmesi gerekiyor.
Erdoğan: Güvenli Bölge'yi ele aldık, görüştük. Güvenli Bölge konusunda biliyorsunuz Trump, 20 mil derinlik diye bir ifade kullanmıştı. Tabi bunu eğer en batıdan en doğuya kadar aldığımız zaman 911 km sınırımız var. Türkiye'de 3,6 sadece Suriyeli var. Biz 40 milyar doları şu ana kadar mültecilere yaptığımız harcama. BM ve AB'den gelen para yaklaşık 7 milyar avro. Bunlar bizim bütçemize girmiyor, uluslararası aracılarla AFAD'a Kızılay'a geliyor. Eğitim, sağlık gibi çalışmalarda kullanılıyor. Bütün liderlerle konuştum, konuşacağım, konuşmaya da devam edeceğim. Biz 911 km'den vazgeçtik 411 km'de konutlar yapalım. 200-250 kare metre konut inşası yapalım. Temmennim odur ki bunda fikir birliğine varırsak bu insanlar çadır kentlerden kurtulurlar.