Koronavirüse böyle yakalanıyoruz! Bağırsaklardan sinir sistemine kadar tek tek anlatıldı. Çin'de başlayan ve dünyayı etkisi altına alan koronavirüs Covid-19 salgını ülkemizde de büyük ölçüde hissedildi. Dünya genelinde koronavirüs vaka sayısı (hasta sayısı) 47.558.575 (47 milyon 558 bin 575) kişiye yükselmiştir. Yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) bulaşma riski uzun seyahatlerde, insanların bir araya geldiği törenler ve ziyaretlerde, toplu yapılan etkinliklerde artıyor. Öksürme, aksırma, hapşırma ile havaya saçılan virüs, bulunduğu ortam veya eşyalara dokunulduktan sonra ağız ve buruna taşınıyor, solunum yolu, karaciğer, mide, bağırsak, sinir sistemine ulaşıyor ve hastalığa yol açıyor.
Koronavirüslerin (CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesi oldunu anlatan İlhan, Kovid-19'un da ölümcül seyredebilen bir hastalık olduğunu anımsattı.
Söz konusu virüsün bilim için çok yeni olduğunu ve henüz tam bilinmediğini hatırlatan İlhan, Kovid-19'un insandan insana damlacık yoluyla bulaştığını söyledi.
İlhan, "Virüs, solunum yolundan öksürme, aksırma, hapşırma ile havaya saçılan virüslerin bulunduğu ortam veya eşyalara dokunulduktan sonra ağız ve buruna taşınır. Virüs alındıktan sonra solunum yolu, karaciğer, mide, bağırsak, sinir sistemine ulaşır ve hastalık yapar." dedi.
Virüsün, herkesi farklı etkilediğine dikkati çeken, enfekte kişilerin çoğunun hafif ila orta düzeyde bulgular geliştirdiğini ve hastaneye kaldırılmadan iyileştiğini dile getiren İlhan, hastalığın en yaygın belirtilerinin ateş, kuru öksürük, yorgunluk; daha seyrek olarak boğaz ağrısı, ishal, konjunktivit, baş ağrısı, tat alma veya koku duyusunun kaybı, ciltte döküntü ya da el veya ayak parmaklarında renk değişimi ve ciddi bulguların ise solunum güçlüğü veya nefes darlığı, göğüs ağrısı veya göğüste baskı, konuşma veya hareket kaybı şeklinde bulgular gösterdiğini anlattı.
Bulguların ciddi boyutlara ulaşması halinde, derhal tıbbi yardım alınması gerektiğini vurgulayan İlhan, hafif belirtiler gösteren ve başka bir sağlık sorunu olmayan kişilerin, tedavi sürecini evde geçirebildiğini ifade etti.
İlhan, "Virüsle enfekte olan kişiler ortalama 5-6 gün içinde semptomları göstermeye başlar. Bununla birlikte, bu süre 14 günü bulabilir." dedi.
"İLLER ARASI SEYAHATLER KORONAVİRÜSÜN BULAŞMASINA ZEMİN HAZIRLAMAKTADIR"
Normalleşme adımları hayata geçirilirken virüsün etki gücünün bittiği yanılgısıyla hareket edilmemesi gerektiğini, bunun, geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açabileceğini belirten İlhan, bu süreçte yeni vakaların ihmallerden kaynaklandığının ortaya konulduğuna dikkati çekti.
İlhan, "İller arası seyahatler koronavirüsün bulaşmasına zemin hazırlamaktadır." uyarısında bulunarak mümkün olduğunca toplu bir araya gelinen uzun seyahatlerden kaçınılması, zorunluluk halinde ise maskenin yol boyunca çıkarılmaması, ellerin ağız, burun ve göze değmemesine özen gösterilmesi ve hijyenin sağlanması gerektiğini belirtti.
Necmi İlhan, "Koronavirüs mücadelesinde geldiğimiz aşamada yeni vakaların daha çok düğün, nişan, sünnet, asker uğurlama gibi toplu olarak bir arada bulunulan yerlerden kaynaklandığı belirlendi. Yapılan filyasyon çalışmalarında (sahada temaslı arama) aynı törene katılan, hatta aynı soy isme sahip bireyler daha fazla sayıda karşımıza çıktı." diye konuştu.
"MÜMKÜN OLDUĞUNCA İLETİŞİM ARAÇLARI İLE BAYRAMLAŞMA YAPILMALI"
Bu dönemde çok daha dikkatli olunması ve bilim insanlarının yaptığı uyarıların artık bir davranış biçimine dönüştürülmesi gerektiğini anlatan İlhan, yakın dönemde en büyük tehdidin Kurban Bayramı'nda yapılabilecek ihmallerden kaynaklanabileceğini aktardı.
Prof. Dr. İlhan, sözlerine şöyle devam etti:
"Hem Kurban Bayramı'nın yaklaşması hem yaz dönemi olması nedeniyle iller arası seyahatler artacaktır. Tüm bunlar koronavirüsün bulaşmasına zemin hazırlamaktadır. Bugün Kovid-19 ile ilgili en iyi bilinen konu bulaşma yoludur ve virüs kalabalık ortamlarda çok hızlı yayılmaktadır. Öyle ki geçtiğimiz hafta açıklanan günlük koronavirüs tablosunda Anadolu'daki bir ilimizde tek bir düğün sırasında o günkü Türkiye vakalarının yüzde 10'u saptanmıştır. Hangi ortam olursa olsun mutlaka fizik mesafe, maske, hijyene dikkat edilmelidir.
Önümüz bayram ve herkes gittiği yere Kovid-19 riskini beraberinde götürdüğünü ve gittiği yerin de risk taşıdığını iyi bilmelidir. Bu nedenle bayramda mümkün olduğunca iletişim araçları ile bayramlaşma yapılmalı, mümkün olmayacaksa açık alanda ve fizik mesafe ile bir araya gelinmeli, ziyaretler kısa tutulmalı, ev içinde oturuluyorsa camlar sürekli açık olmalı, ziyaretler öncesinde telefon açılarak saat belirlenmeli, bir grup misafir çıktıktan ve ortamda en az yarım saat havalandırma yapıldıktan sonra ve maske ile misafir kabul edilmeli ve ortamda herkesin maske takması sağlanmalı."
"PLAJLARDA FİZİKSEL MESAFE ÖNEMLİ VE MASKE TAKILMALI"
Tatil beldelerinde de ihmallerin de çok risk taşıdığını anımsatan İlhan, "plajda, denizde ya da havuzda virüs bulaşmaz" algısının yanlış olduğunun altını çizdi.
İlhan, "Görülüyor ki çoğu zaman plaj ve denizde fizik mesafeyi sağlamak mümkün olmamakta, daha da riskli olarak plajda vatandaşlar maske takmamaktadır. Oysa bu alanlar virüs için çok uygun ortam oluşturmaktadır. Türkiye'de farklı illerden gelen vatandaşlar, hatta gurbetçi vatandaşlarımız ile risk daha da artmaktadır. Bu nedenle, tatil beldelerinde plajda etraftakilerle aradaki mesafenin en az 1,5-2 metre olması, deniz ya da havuzda yakın yüzülmemesi, ortak alanların kullanımında hijyene dikkat edilmesi, ortak duş, kabin kullanımından kaçınılması önem taşımaktadır." ifadelerini kullandı.
"KIŞLIK ERZAK İÇİN HAZIRLIKLAR TOPLU OLARAK YAPILMAMALI"
Sonbaharın da yaklaşmasının riski artıracağına değinen Prof. Dr. İlhan, "Önümüzdeki süreci en az temasla, en az bulaşma geçirmek zorundayız. Zira ağustos ayı geliyor ve sonbahara, insanların işine, okuluna, büyük şehirlere dönmesine az zaman kaldı. Bu nedenle ne kadar düşük rakamlar ile sonbahara girilirse o kadar az zarar ile süreç atlatılacaktır." değerlendirmesinde bulundu.
Eylül ayı ile mevsimsel grip, zatürre gibi bu dönemde en sık görülen ve ölümcül sonuçlara yol açabilen solunum yolu hastalıklarının da görülme sıklığının artacağını vurgulayan İlhan, bağışıklık sisteminin güçlü olmasının önemine işaret etti.
Sonbaharla birlikte kışlık yiyecek için de hazırlıkların yapılmaya başlandığını, bunun için çok sayıda kişinin bir araya gelebildiğini anlatan İlhan, şöyle konuştu:
"Malum yaz aylarında Anadolu'da kadınlarımız bir araya gelip kış hazırlığı yapıyor, tarhana, yufka gibi çeşitli erzaklar hazırlıyor. Kurban Bayramı sonrası etlerin parçalanması ve hazırlanması için de bir araya geliniyor. Kışlık erzak için hazırlıklar toplu olarak yapılmamalı, herkes kendi evinde yapmaya çalışmalı, birliktelikten olabildiğince kaçınılmalı. Eğer yapılacaksa bile maske takılmalı ve fiziksel mesafe korunarak çalışılmalı."
"TAZİYELER, MÜMKÜNSE İLETİŞİM ARAÇLARI İLE VERİLMELİ"
Türk gelenek ve göreneklerinde acı tatlı günde bir araya gelinmesinin çok önem taşıdığından düğün, asker uğurlama, sünnet ve cenaze törenlerinde çok sayıda kişinin aynı ortamda yer alabildiğine dikkati çeken İlhan, bu süreçte bundan kaçınılmasının hayati öneme sahip olduğuna işaret etti.
Yeni vakalarda asker uğurlama ve taziye ziyaretlerinin etkisinin olduğunun verilerle ortaya konduğunu hatırlatan İlhan, bunların da iletişim araçları kullanılarak yapılmasının uygun olduğunu belirtti.
Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. İlhan, sözlerini şöyle tamamladı:
"Cenazelerde, özellikle camilerde fiziki mesafe kuralına uyulduğunu görüyoruz ancak taziyelerde kimi zaman fizik mesafe ve maske kuralına uyulmuyor. Her ne kadar bizim değerlerimizde taziye vermek çok önemli olsa da mümkünse şu an için iletişim araçları ile taziye verilmeli ya da kısa süreli temas etmeden fizik mesafe ve maske ile taziye yapılmalı. Mutlaka yapılacaksa, ziyarete gelenler toplu olarak kabul edilmemeli, maske asla çıkarılmamalı ve diğer tedbirlere uyulmalı. Unutmayalım, yaşamak ve yaşatabilmek için fiziksel mesafe, maske ve hijyen en büyük kalkanımız olacak."
KORONAVİRÜS MUTASYONA UĞRADI
Mutasyona uğrayan virüse karşı antikor tedavisinin gücünün düştüğünü ve hafif etki ettiğini kaydeden Frederiksen, "Danimarka'da çiftliklerdeki tüm vizonlar uyutulacak. Damızlık vizonlar da dahil. Bu zorunlu bir karar." dedi.
Mutasyona uğrayan Kovid-19'un özellikle Kuzey Jylland bölgesindeki vizonlarda 12 defa tespit edildiği belirtildi.
Uzaktan yapılan basın toplantısında konuşan Sağlık Bakanı Magnus Heunicke, mutasyona uğrayan virüsün insan sağlığı ve geliştirilmekte olan aşılar için bir tehlike olduğunu söyledi.
Heunicke, Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC), Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve AB Komisyonunu mutasyona uğrayan virüsle ilgili bilgilendirdiklerini açıkladı.
Toplantıda söz alan Devlet Serum Enstitüsü Direktörü Kaare Mölbak da virüsün mutasyona uğraması sonucu normal virüs gibi antikor tedavisine cevap vermediğini bildirdi.
Antikor tedavisinin mutasyona uğrayan virüse karşı efektif olmadığının altını çizen Mölbak, vizonların uyutulmaması durumunda ülke sağlığına ve küresel sağlığa karşı risk doğuracağını vurguladı.
Kedilerin de Kovid-19'a yakalanabileceğini, ancak vizonlar kadar salgını yaymacağını kaydeden Kaare Mölbak, köpeklerin ise Kovid-19'a karşı reseptörlerinin bulunmadığını ve salgın riski taşımadığını, bu nedenle kedi ve köpek sahiplerinin telaşlanmaması gerektiğini söyledi.
Ticaret Bakanı Simon Kollerup, vizon çiftliği sahiplerine ekonomik destek sağlanacağını açıklarken, Emniyet Genel Müdürü Thorkild Fogde da vizonların uyutulmasına en kısa zamanda başlanılacağını ifade etti.
Toplantıda, mutasyona uğrayan yeni tip koronavirüsün "Cluster-5 virüs" olarak adlandırıldığı belirtildi.
DANİMARKA'DA VİZON ENDÜSTRİSİ
1000'in üzerinde vizon çiftliği bulunan Danimarka'da yılda yaklaşık 13 milyon vizon derisi üretiliyor.
Vizon çiftliklerinin sahibi olan Kopenhagen Fur Kooperatifi, deri müzayedeleri düzenliyor ve ihraç ediyor.
2019 yılında 4,9 milyar Danimarka Kronu (yaklaşık 6,5 milyar lira) değerinde vizon derisi ihraç edildi. Vizon derisi ihracı, Danimarka ekonomisinin toplam ihracatının yüzde 3,9'unu oluşturuyor.
DÜNYA GENELİNDE TOPLAM VEFAT SAYISI KAÇ?
Koronavirüs dolayısıyla dünya genelinde toplam ölüm sayısı 1.214.640 olmuştur.Çin'in Vuhan kentinde ortaya çıkan koronavirüs (Covid-19) nedeniyle hayatını kaybeden kişi sayısı dünya genelinde 1 milyon 214 bin 640, virüs tespit edilen toplam kişi sayısı 47.558.575'e yükseldi. Dünya genelinde hastalığı yenerek iyileşenlerin sayısı ise 34 milyon 170 bin 854'e ulaştı.Dünyayı kasıp kavuran koronavirüs salgını 140'tan fazla ülkede yayılmaya devam ediyor. En fazla vakaya sahip ülke olan ABD'de son paylaşılan verilere göre, toplamda 9 milyon 487 bin 88 vaka bulunuyor. En fazla vakaya sahip 3'üncü ülke olan Brezilya'da son paylaşılan verilere göre, toplamda 5 milyon 545 bin 705 vaka bulunuyor.
Mutasyon Nedir?
Mutasyona kısaca, genetik dizilimde oluşan rastlantısal değişim açıklaması yapılabilmektedir. Bu değişimin boyutu çok ufak olabileceği gibi, çok büyük de olabilmektedir. Yani, bir nükleotidin diğerine dönüşmesi de mutasyon, kromozom sayısının doğrudan artması da mutasyon olarak kabul edilmektedir.
Mutasyon; genom, kromozom ve gen mutasyonu olmak üzere üç farklı sınıfa ayrılmaktadır. Genom mutasyonlarında kromozom sayısının artışı ele alınmaktadır. Kromozom mutasyonu, genellikle kromozomun içyapısında oluşan değişimlerle ilgilenmektedir. Gen mutasyonu ise, değişime uğramış tek bir gen üzerinde çalışmaktadır.
Mutasyon Örnekleri Nelerdir?
Mutasyon hakkında faydalı ya da zararlı diye bir genelleme yapmak mümkün değildir. Tedavisi olmayan hastalıklar zararlı mutasyon, daha verimli çalışan bitkilere ise faydalı mutasyon örneği denilebilmektedir. Bu kapsamda bir canlının yaşama ve üreme şansını artıran değişime yararlı, yaşama ve üreme şansını düşüren değişime ise zararlı mutasyon adı verilmektedir. Mutasyon sonucunda ortaya çıkan başlıca örnekler aşağıdaki gibidir:
- Albino, altı parmaklı olma, down sendromu, hemofili ve bazı kanser türleri gibi kalıtsal olarak aktarılan hastalıklar,
- Hayvanlardaki kısa bacak ve dört boynuz oluşumları,
- Sıcaklık artışı nedeni ile DNA'nın kendini kopyalaması,
- Kromozomdan parça kopması,
- Genetik mühendisliği araştırması sonrasında üretilen; daha verimli, çevre duyarlı ve dayanıklı bitkiler.
Mutasyon Etkileri Nelerdir?
Mutasyon canlılarda; radyasyon, kimyasal madde ile etkileşim, pH derecesindeki değişimler, sıcaklı, katkı maddeli besinler ya da ateşli hastalıklar sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Kalıtsal değişime yol açan bu faktörlere mutajen adı verilmektedir. Değişime uğramış doku ve genler ise mutant gen olarak isimlendirilmektedir.