Hastalığı geçirdikten ve tamamen iyileştikten 45 gün sonrasında yaşanan ölüm olaylarını incelediğimizde 65 yaş üzeri grupta vefat sayılarının iki kattan fazla arttığını tespit ettik. Öyle görünüyor ki gelecek 3 yıl bu hasarı telafi etmekle geçecektir."
KALP KRİZİNE BAĞLI ÖLÜMLER YÜZDE 10'DAN FAZLA ARTIŞ GÖSTERDİ
Salgın süresince salgından yaklaşık 50 bin insanımızı kaybettik. Salgın sebebiyle ertelenen sağlık hizmetleri sebebiyle yaşadığımız kayıp ise bundan çok daha büyük. Salgın döneminde yüzde 56 azalmasına rağmen kalp krizine bağlı ölümler yüzde 10'dan fazla artış gösterdi.
Salgın dışında sağlık hizmetine ulaşımın yavaşlaması ya da vatandaşlarımızın salgın dışındaki sebeplerden hastanelere gitmekten imtina etmeleridir. Benzer birçok hastalığın teşhisinde azalış olurken o hastalığa bağlı kayıplarda artışlar yaşadık.
Kovid-19 ölümlerini DSÖ'nün kriterlerine göre tespit ettik. Dünya genelinde de durum farklı seyretmedi. Bugün küresel ölçekte en az 3.9 milyon insan hayatını kaybetti ancak doğrulanmamış vakalar ve sağlık hizmetine erişimin kısıtlanması gibi 10 milyonun üzerinde ölüm de Covid-19 ve onun yıkıcı etkisi değerlendiriliyor. Üzücü olan hastalığı geçirmiş kişileri hastalığın bıraktığı hasarlarla neyin beklediği konusudur. Gelecek 3 yıl boyunca mevcut ölümlerin üç dört katı kadar daha kayıp beklendiği belirtilmektedir. Bu son derece hazin vahim tablo ve beklentidir.
Aşılarımızın hastalık sebebiyle gerçekleşen ölümleri önemli ölçüde sınırladığına şahit oluyoruz. Aşı olanlar virüsü kapsa da ölümden ve hastaneye yatıştan korunuyorlar. Dünyanın en hızlı aşılama programlarından birini yürütüyoruz. Aşı olsun yeter, günlük 1,5 milyon aşı yapabiliriz dediğimde inanmayanlar vardı, canları sağolsun. Devletimizin ve güçlü sağlık altyapı ve kahraman sağlık çalışanlarımızın gücüne güvenin.
AŞILARDAN SONRA GÖRÜLEN YAN ETKİLER NELER?
Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ateş Kara: "Bizim ülkemizde aşının istenmeyen etkileri, yan etkileri yakın takip ediliyor. Aşı sonrası istenmeyen etki izlem sistemi çerçevesinde düzenli olarak bu bilgiler toplanıyor. Her ilde yapılıyor. Bu bildirimleri hem sağlık çalışanları hem de ayrıca kişiler isterse yapabiliyor. Gördüğümüz yan etkiler ise. İki şekilde, bir tanesi aşının yapıldığı yerde şişlik, kızarıklık, kolda ağrı gibi. Bunlar iki aşı arasında bir miktar fark var. Ama her iki aşı da 24 saatten çok sürmüyor bunlar. 100 kişiden 8'inde belki de 2 gün kadar kolda ağrının devam ettiğini görüyoruz. Sistemik dediğimiz tüm vücudu etkileyen kas ağrısı, yorgunluk görülüyor. Bu aşı olanların yüzde 10-15 gibi görünüyor. Bunların hiçbirisinde kalıcı olmadığını görüyoruz. Bu etkiler arasında baş ağrısı çok nadiren görülüyor. 3 gün kadar sürüp, düzeliyor. Gündelik yaşamı etkileyecek kadar yan etki veya istenmeyen etki çok daha nadir olduğunu söylemek gerekir. 1000-1200 kişi arasında 1 veya 2 kişide 24 saat kadar halsiz, yorgun hissediyor. Dünyaya baktığımızda bundan daha ağır istenmeyen etkilerin olduğu aşılar var ülkemizde kullanılan aşılarda veriler böyle.
TURKOVAC ÇALIŞMALARI NE DURUMDA?
Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serhat ünal: "Önceki çalışmayla ilgili kısa bilgi vermek isterim. Eylül 2020 tarihinde bu salondan duyurduğumuz şekilde Türkiye Sinovac aşının faz 3 çalışmasına başlamıştı. Türkiye'de acil kullanım onayı sayesinde başladı. Takiben bitirilen çalışma sonuçlandırıldı. Bu çalışma memnuniyetle belirtiyorum ki, beklendiği şekilde dünyanın önemli dergilerinde yayına kabul edildi. Şu günlerde de kendi yerli aşımızın faz 3 çalışmalarıyla uğraşıyoruz. Kayseri Erciyes Üniversitesi'nde preklinik çalışmaları tamamlandıktan sonra faz 1 ve faz 2 dediğimiz erken çalışmaları başarıyla tamamlandı. 30 Nisan'da çalışmalar bittikten itibaren faz 3'ü aşı çalışması yürüten ekibe devroldu. Bununla ilgili hazırlıklarımızı bitirdik. Dün hepinizin şahit olduğu gibi Sayın Cumhurbaşkanımızın isimlendirmesiyle Turkovac çalışması başlatıldı. Umarım çok başarılı çalışma olacak. Hep beraber göreceğiz.
18 YAŞ VE ÜZERİNE AŞI MÜJDESİ
Biz özellikle şu dönemde hızla 18 yaş ve üzeri olan vatandaşımızı aşılamak istiyoruz. Bunu ne kadar erken dönemde yapabilirsek toplumsal bağışıklığı sağlamış olabileceğimizi ve ülkeye girişi oma ihtimali olan mutasyonlara karşı tedbir anlamında çözüm olacağına inanıyoruz. Şu an 25 yaşa kadar inmiş oldu.
Bugünden söyleyebilirim, Cuma günü itibariyle 18 yaşından gün almış olan bütün vatandaşlarımızı tanımlamış olacağız. Yani Cuma gününden itibaren 18 yaşından gün almış olan herkes randevu alabilir olacak. Bizim hedefimiz 18 yaş üstü aşılanabilir olma durumu 55 milyona yakın vatandaşımız olduğunu. Kurban Bayramına kadar en az yüzde 70'ini en az bir doz aşılanmasını sağlamak istiyoruz. Vatandaşlarımızın erken dönemde aşılarını olmalarını özellikle rica ediyorum. Bu yazı daha rahat geçirmek, bayramı bayram gibi geçirmek için gayretlerimiz olmalıdır.
Faz 3 çalışması 29 merkezde 40 bin 800 kişi üzerinde yapılacak. Plasebo yerine kıyaslamalı olarak Sinovac'la birlikte yapılıyor olacak. Ayrıca Macaristan, Azerbaycan, Kırgızistan'da da faz 3 çalışması yapılmış olacak. İlave birkaç ülkeyi daha bu çalışmayı katmayı düşünüyoruz. Onunla ilgili görüşmeler devam ediyor.
DELTA PLUS TÜRKİYE'DE GÖRÜLMEDİ
Delta plusla ilgili daha ülkemizde görüldüğünü bilmiyoruz, yani görülmedi, tespit etmedik.
DELTA VARYANTININ GÖRÜLDÜĞÜ İLLER
Delta varyantıyla ilgili şu ana kadar sekansı yapılmış olan, adı konan 134 vakamız oldu. Toplam 16 ilimizde görüldü. Giderek illerdeki dağılımı artmaya başladı. Yoğunluklu olarak da İstanbul'da görüldü. İstanbul'da 82 vaka, Düzce'de 18, Van'da 8, Ankara'da 4, İzmir'de 3, diğer illerimizde 1-2 olmak üzere toplam 16 ilimizde görüldü. Ülkemizde çok ciddi oranın olmadığını bilmiyoruz ama artabileceğinden şüphe ediyoruz. Aşıların bu varyanta da etkili olduğunu biliyoruz. Etkili olan aşıları erken dönemde bir an önce yapılmasının önemiyle birlikte biz 2 dozda delta varyantına daha güçlü bir etkinin olduğunu da biliyoruz. Önümüzdeki süreçte 18 yaşa kadar indirdiğimiz bu dönemde aşının tedarikiyle birlikte muhtemel 6 haftalık süreyi daha erkene de, 4 haftaya da çekebiliriz. Önümüzdeki haftalar bunu netleştirmiş oluruz. Tamamen 18 yaşa kadar vatandaşımızın en az bir kere aşılanmasını sağlamak birinci hedefimiz. İkincisi de hızla ikinci aşılarını vatandaşlarımızı bir an önce yapmak. Dolayısıyla delta varyantına karşı etkisini oluşturmak istiyoruz.
Şu ana kadar bize Snovac aşısının 100 milyon dozun gelmesi gerekiyordu. En geç Nisan sonunda. Şu ana kadar gelen aşı miktarı 34 milyon oldu. BioNtech baştan hatırlarsanız 4,5 milyon Mart sonuna kadar teslim edilmek üzere anlaşma yapmıştık. Haziran ayında 30 milyon aşının gelmesi için sözleşme yapmıştık. 20 milyon aşımız geldi. Pazartesi ve Salı 5 milyon daha gelecek. Devamının bir sonraki hafta tamamlanacağını söyleyebilirim. Temmuz'un 3-4'ünde 30 milyon doz sağlanabilir. Uğur Hoca da bu noktanın üzerinde hassasiyetle duruyor.
Aşı gündeminden çıkmak için 30 milyon aşıdan sonra daha çok üretim ve ARGE dahil olmak üzere başka konuları görüşmek üzere olacak.
Sputnik'le ilgili 400 milyon doz geldi, 200 bin kişilik, testleri yapıldı. Rafel dozla ilgili çalışma Etik Kurulu'ndan geçti. Şehir hastanemizde 6. ayından ün almış olan kişilerin Snovac, BioNtech ve Turkovac aşımızı yapmak üzere çalışma başlatıldı. Buradaki etkinliğe göre paylaşmış olacağız.
Aşıların etkisiyle ilgili, koruyuculuğu, hastaneye yatışı, yoğun bakım ve vefatlarla ilgili bir hazırlık yapıldı. Yayına hazır hale getirilme noktasına gelmiş oldu. Özellikle ek hastalıkla birlikte yaş arttıkça koruyuculuğun giderek azaldığını görüyoruz. Ama genç yaş grubunda ek hastalık olmayan kişilerde koruyuculuk daha fazla olduğunu söyleyebilirim.
Şu an Hindistan gibi, Brezilya, Güney Afrika, Pakistan ve Afganistan gibi ülkelere 14 gün olarak karantina uyguluyoruz. 1 Temmuz itibarıyla biraz daha detaylandırmış olacağız. Belki bazı ülkelere yasak koymak gerekebilir. Yurt dışından gelen Rusya'dan gelenler dahil olmak üzere 72 saatte PCR mutlak istiyoruz. Herkesin, özellikle yurt dışından gelenlerle ilgili yaygın bir şekilde örneklem yöntemiyle PCR çalışıyoruz. Bu örneklemle birlikte, yani geldiği ülkeden bize gösterilen PCR ve antijen sonucu dışında bizim örneklem yöntemiyle yaygın yaptığımız testlerle bir artış oranı giderek kötüye doğru oranların arttığını hissettiğimizde gereken yapılmış olur. Bu konuda hassas ve titiz çalışıyoruz.
Kısıtlamaların devre dışı kalmasıyla veya azaltılmasıyla birlikte bu dönemde vakaların hareketlilikle birlikte temasla birlikte çok arttığını biliyoruz. Normalde bu kısıtlamaların kaldırılmasıyla birlikte düşüşün stabil bir döneme girdiğini görüyoruz. Vakalar 5-6 bin bandında sabit kalmaya başladı. Bu hareketliliğin artışıyla birlikte genelde bu kadar sabit kalma sonrası daha önce de İngiliz varyantında gördüğümüz şekliyle, genelde yukarı doğru çıkış eğilimini görmüş oluruz. Bu endişemiz var mı, var. Ama şunu görüyoruz, bu dönemde yukarı doğru çıkıştan ziyade sabit kaldığını, daha önceki İngiliz varyantından farklı olarak, bu dönemde yoğun aşılama yaptığımızı biliyoruz. Aşının etkisiyle yukarı çıkışın baskılandığı kanaatindeyiz. Aşılamayı giderek yoğunlaştırmak kaydıyla aşağı doğru inebileceğini ümit ediyoruz. önümüzdeki dönemde zorunlu olmadıkça kısıtlamaları yapmak istemiyoruz. Herkesin özellikle kişisel güvenlik çemberini oluşturması gerektiği kanaatindeyiz. Mesafe korunabiliyorsa, o durumda maskeyi takmanız gerekmez, bu kapalı alanda da olabilir. Ama mesafenin korunmadığı açık alanlarda maske gerekli oluyor. Toplumsal bağışıklığın oluşmadığı bu dönemde maskeyi güvenlik çemberi içinde kullanmamız gerektiğini hatırlatmak istiyorum. En az yüzde 70 aşılamanın olduğu dönemde maskelerden kurtulabileceğimiz dönem olur diye düşünüyorum. Vatandaşımız Özellikle aşılama noktasında hassasiyet gösteriyor, yoğun ilgi var. Aşılama dönemini bayrama kadar 18 yaş ve üstünü en az bir kez aşılama noktasında gayret içinde olmamız gerektiği kanaatindeyim. Bayram ve sonrasını rahat geçirebileceğimizi, yazı atlatacağımızı düşünüyorum. Üniversitelerin de çok daha rahat açılabileceğini söylemek istiyorum. Hızla pandemiyi ülke gündeminden çıkarmak istiyoruz. Yoğun aşılamayı sağlayarak bu toplumsal bağışıklığı tamamlamak istiyoruz.
ANKARA'DA VAKA ORANI YÜKSEK
Normalde Ankara'daki vakaların biraz daha İstanbul'a göre yüksek olduğunu söyleyebilirim. İzmir için aynı şey değil. Aşılamanın Ankara'da oran olarak İstanbul'dan daha iyi olduğunu görüyoruz. Vatandaşımızın kişisel tedbirlere dikkat etmesi gerektiğini tekrar söylemek istiyorum. Aşılamayı arttırabilirsek bu oranların daha da düşebileceği kanaatini ifade etmek istiyorum.
55 milyonu en az 1 doz aşıyı yapmayı erken dönemde hedefliyoruz. Aşı açısından normalde 6 haftada yapıldığı için sorun yok. Toplamda BioNtech için her ay ortalama 30 milyon doz aşının geleceğini söylemek istiyorum. Snovac ve Sputnik'in dışında BioNtech'e baktığımızda çok rahat söyleyebiliriz.Şu ana kadar 28 milyon Snovac yaptık. Şu an elimizde 6 milyon Snovac aşısı var. Önümüzdeki hafta daha da artacağını biliyoruz. İlave sağlık çalışanlarımız ve 65 yaş üstü kişileri de düşündüğümüzde olabilecek ilave en fazla 10 milyon d oz gelmiş olur. Elimizde yeterince dozun olduğunu söylemek istiyorum. Aşı olmayanlarla ilgili yaklaşımımız şu; özellikle vatandaşımızı zorlayan kamu kurumlarında daha bir hassasiyet, bu anlamda tedbirler koyan yaklaşım içinde olmayacağız. Vatandaşımızı daha çok ikna etme çabası içinde olacağız. Vatandaşımız bu süreçte aşıya olması gerektiği kadar rağbet etti. Ben bu anlamda ciddi bir sorun olacağını düşünmüyorum. Yüzde 80'in üzerinde aşılama olacağını düşünüyorum. Toplamda 45 yaş üzeri yüzde 90'lara varan aşılama oranımız var. Aşı reddi anlamında ciddi bir sorunun olmadığını, vatandaşımızı ikna etmenin çok zor olmayacağını, gerektiğinde mobil ekiple ayağına giderek aşılamayı arttırmak istiyoruz. Bunu da sağlayacağımıza inanıyorum.
18 yaşı zaten yapıyoruz. 18 yaş altı için Bilim Kurulu dünyadaki uygulamaları değerlendiriyor. Ülkelerden ülkelere farklı yaklaşımların olduğunu biliyoruz. Biz 18 yaş altı kronik rahatsızlığı, ek rahatsızlığı olan çocuk ve gençlerimizi aşılamaktan yanayız. Muhtemelen 1 hafta 10 gün içerisinde olabilir.
