Osman Kavala konusundaki skandal bildiriye imza atan ABD Büyükelçiliği sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımla Viyana Sözleşmesi'nin 41. maddesine riayet ettiklerini duyurdu. Viyana Sözleşmesi'nin 41 maddesinde "Anılan Devletin iç işlerine karışmamak da bu şahısların keza görevidir." maddesi de yer alıyor.
ABD Büyükelçiliği'nden yapılan açıklamada şunlar denildi: "ABD 18 Ekim tarihli açıklamaya ilişkin bazı soruların yöneltilmesi vesilesiyle, Diplomatik İlişkiler Hakkındaki Viyana Sözleşmesi'nin 41. Maddesine riayet etmeyi teyit eder."
VİYANA SÖZLEŞMESİ'NİN 41. MADDESİ NE DİYOR?
1. Kabul eden Devletin kanunlarına ve nizamlarına riayet etmek, ayrıcalıklarına ve bağımsızlıklarına hrlel gelmeksizin, bu gibi ayrıcalıklardan ve bağışıklıklardan yararlanan her şahsın görevidir. Anılan Devletin iç işlerine karışmamak da bu şahısların keza görevidir.
2. Gönderen Devlet tarafından kabul eden Devlet nezdinde yapılması misyonun uhdesine tevdi olunan biJlün resmî işler, kabul eden Devletin Dışişleri Bakanlığı veya mutabık kalınacak başka Bakanlık ile veya aracılığıyla yürütülür.
3. Misyonun binaları, misyonun bu Sözleşmede belirtilen görevleri veya diğer genel uluslararası hukuk kuralları veya gönderen ve kabul eden Devlet arasında yürürlükte olan özel anlaşmalar ile bağdaşmayacak bir tarzda kullanılmaz.
ERDOĞAN'IN "İSTENMEYEN ADAM" ÇIKIŞI SONRASI GERİ ADIM
Başkan Erdoğan tarafından cumartesi günü yaptığı açıklamada Osman Kavala bildirisine imza atan 10 büyükelçinin "istenmeyen adam" (persona non grata) ilan edileceğini duyurmuştu. Erdoğan konuşmasında, "Öbür tarafta, yatıyorlar, kalkıyor, Kavala, Kavala. 'Kavala' dediğin Soros'un Türkiye şubesi. 10 tane büyükelçi onun için Dışişleri Bakanlığına geliyor. Bu ne terbiyesizliktir? Siz burayı ne zannediyorsunuz? Burası Türkiye, Türkiye. Burası öyle zannettiğiniz gibi bir kabile devleti değil. Burası Türkiye, anlı şanlı Türkiye. Burada kalkıp Dışişleri Bakanlığına gelip talimat verme gibi bir yola giremezsiniz. Gerekli talimatı ben de Dışişleri Bakanımıza verdim. Ne yapması gerektiğini söyledim. 'Bu 10 tane büyükelçi bunların bir an önce istenmeyen adam ilan edilmelerini hemen halledeceksiniz' dedim. Zira bunlar, Türkiye'yi tanıyacaklar, anlayacaklar, bilecekler, bilmedikleri, anlamadıkları gün burayı terk edecekler." ifadelerini kullandı.
ABD'DEN SONRA BİR GERİ ADIM DA KANADA'DAN
Türkiye'nin bu çıkışı sonrası ilk geri adım ABD'den geldi. Bugün yapılan Kabine Toplantısı'nda bu konunun gündeme geleceği belirtilmişti. Kabine öncesi ABD'den sonra bir geri adım da Kanada Büyükelçiliği'nden geldi. Büyükelçilikten yapılan açıklamada, "Kanada, 18 Ekim tarihli açıklamaya ilişkin bazı soruların yöneltilmesi vesilesiyle, Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi'nin 41. maddesine riayet etmeyi teyit eder." ifadeleri kullanıldı.
ABD ve Kanada'nın ardından Osman Kavala konusunda bildiriye imza atan diğer büyükelçiliklerden de "Viyana Sözleşmesine riayet ediyoruz" şeklinde açıklama geldi.
TÜRKİYE'DEN İLK TEPKİ
ABD'nin ve bazı ülke büyükelçiliklerinin Osman Kavala'yla ilgili açıklamalarından geri atması Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından olumlu karşılandı.
AA'nın Cumhurbaşkanlığı kaynaklarından aldığı bilgiye göre, ABD'nin ve bazı ülkelerin Ankara büyükelçiliklerinin Viyana Sözleşmesinin 41. maddesine ilişkin yaptıkları açıklama, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından olumlu karşılandı.
ABD'nin Ankara Büyükelçiliği, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, "ABD, 18 Ekim tarihli açıklamaya ilişkin bazı sorunların yöneltilmesi vesilesiyle, Diplomatik İlişkiler Hakkındaki Viyana Sözleşmesi'nin 41. maddesine riayet etmeyi teyit eder." ifadesini kullanmıştı.
Sözleşmeye ilişkin aynı ifadeleri Kanada, Finlandiya, Danimarka, Hollanda, İsveç, Norveç ve Yeni Zelanda'nın Ankara büyükelçilikleri de resmi hesaplarından paylaşmış ya da retweet etmişti.
Kanada Ankara Büyükelçisi Jamal Khokhar
İsveç Ankara Büyükelçisi Staffan Herrström
Norveç Ankara Büyükelçisi Erling Skjonsberg
Hollanda Ankara Büyükelçisi Marjanne de Kwaasteniet
Danimarka Ankara Büyükelçisi Danny Annan
Yeni Zelanda Ankara Büyükelçisi Wendy Hinton
Finlandiya Ankara Büyükelçisi Ari Mäki
İSTENMEYEN ADAM (PERSONA NON GRATA) İLAN ETME ŞARTLARI NELER?
Persona Non Grata' Latince kökenli bir söz grubu olup 'İstenmeyen Kişi' anlamına gelmektedir. Çoğulu "Personae Non Gratae" şeklindedir. Persona Non Grata terimi 1961 tarihli Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Konvansiyonu'nun 9. maddesinde düzenlenmiştir.
MADDE 9. 1. Kabul eden Devlet, herhangi bir zaman ve kararının gerekçesini açıklamak zorunluluğunda olmaksızın, gönderen Devlete misyon şefinin veya misyon Diplomatik kadrosunun herhangi bir üyesinin istenmeyen şahıs (persona non grata) olduğunu veya misyon kadrosunun herhangi bir başka üyesinin kabule şayan olmadığım bildirebilir. Bu takdirde, gönderen Devlet, duruma göre, ilgili şahsı geri çağırır veya misyondaki görevine son verir. Bir şahıs kabul eden Devletin ülkesine gelmeden önce de istenmeyen veya kabule şayan olmayan şahıs olarak ilan edilebilir.
Gönderen Devlet bu maddenin 1 inci fıkrasında kayıtlı yükümlülüklerini yerine getirmeyi reddeder veya makul bir süre içinde yerine getirmezse, kabul eden Devlet ilgili şahsı misyonun bir üyesi olarak tanımayı reddedebilir.
Kabul eden devletin Persona Non Grata ilanı için herhangi bir gerekçe açıklamasına gerek yoktur. Yaygın olarak, kabul eden devletin menfaatlerine aykırı davranışlarda bulunan veya işlediği suç sonrası diplomatik kurallar nedeniyle yargısal yaptırıma tabi tutulamayan diplomatik görevliler hakkında bu ilan gerçekleştirilir.
Diplomatik görevli, henüz gönderilmeden önce kabul eden devlet tarafından yükümlülüklere ve gerekliliklere aykırı işlem ve eylemleri sebebiyle 'Persona Non Grata' ilan edilebilir.
Persona Non Grata ilanı diplomatik görevlinin diplomatik dokunulmazlığını kaldırmaz. Yaygın olarak diplomatik görevlisi persona non grata ilan edilen devlet görevliyi geri çağırmaktadır fakat bu yaptırımdan doğan bir zorunluluk değil, pratik uygulamanın sonucudur.
PERSONA NON GRATA İLANININ DAYANDIĞI TEMEL SEBEPLER
Diplomatik görevlinin kabul eden devlet menfaatlerine aykırı tutum ve davranışları
Diplomatik görevlinin kabul eden devlet sınırları içinde birtakım suçlar işlemesi
Misilleme (Diplomatik görevlisi başka bir ülkede Persona Non Grata ilan edilen devletin, bu ilana karşılık olarak o devlete ait olan diplomatik görevliyi de kendi ülkesinde Persona Non Grata ilan etmesi)
'Persona Non Grata'nın hukuki ve diplomatik çerçevedeki boyutu Viyana Konvansiyonu'nda yer aldığı şekildedir. Fakat günümüzde bu yaptırım diplomatik görevli olmayan kişiler üzerinde de toplumsal ve ülkesel baskı oluşturulmasını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.
Örnekleri;
ABD'li siyasetçi Donald Trump ziyaret ettiği ülkelerde vermiş olduğu sert ve polemik yaratan demeçler sebebiyle Meksika ve Panama tarafından Persona Non Grata ilan edilmiştir.
Bulgaristan'ın bir Türk diplomatik görevlisini 'din işleri' ile yoğun şekilde ilgilenmesi sebebiyle Persona Non Grata ilan etmesi üzerine Türkiye devleti de Bulgaristan devletinin diplomatik görevlilerinden birini misilleme amacıyla Persona Non Grata ilan etmiştir.
2012 yılında İsrail devleti Alman edebiyatçı Günter Grass'ı İsrail'i eleştiren ve suçlayan şiirleri sebebiyle Persona Non Grata ilan etmiştir.
