Emekli Yarbay Ahmet Bedir Koyun, yıllarca Türk Deniz Kuvvetleri'nin mayın tarama ve mayın dökme gemilerinde çalıştı. 2011'de aslına uygun inşa edilen TCG Nusret mayın gemisinin de silah subayıydı. Askeri kariyerinin tamamını deniz mayınları üzerine kurdu. Hürriyet'in haberine göre Ahmet Yarbay ile İstanbul Boğazı'nda ve İğneada açıklarında ortaya çıkan 'serseri' mayınları anlattı. Yarbay Koyun, deniz mayınlarının çalışma prensipleriyle ilgili sorulara yanıt verirken, mayınların Boğaz'a kadar nasıl ulaşmış olabileceği ile ilgili de fikirlerini açıkladı. İşte detaylar...
Deniz mayınları nasıl çalışır?
Bu mayınlar üç çeşit. Manyetik mayınlar, akustik mayınlar ve demirli mayınlar.Manyetik mayınlar, gemiden yayılan manyetik dalgaları algılayarak patlar. Akustik mayınlar ise sese duyarlıdır. Makine ve pervane sesinden aldığı sinyallerle patlar. Demirli mayınlar ise geminin çarpmasıyla patlar.
Boğaz'daki demirli mayın mıydı?
Evet, demirli mayın. Bu mayınlara 'zarflı mayınlar' da deriz. Bunlar yuvarlaktır. Dairenin etrafında 8-10 tane 'boynuz' dediğimiz çıkıntılar var. Bu boynuzlara geminin bir yeri çarptığında sistem tetiklenir ve mayın infilak eder. Bu mayınların büyüklüklerine göre 20 kilodan 500 kiloya kadar içinde patlayıcı olabilir.
"HALATIN KOPMASI ÇOK ZOR"
Boğaz'a gelenlerin büyüklüğü ve tahrip gücü?
Karada resmi görülen mayın 20 ile 50 kilo arasında patlayıcı taşıyor olabilir. Böyle bir mayın, mesela 100 metre uzunluğundaki büyük tonajlı bir tankere veya yük gemisine hasar verir ama batıramaz. Ancak mayın geminin pervane, makine dairesi bölgesi veya jeneratörlerin olduğu bölgeyi patlatırsa o zaman gemi hareket edemez hale gelebilir.
Bu tür mayınları niye dökersiniz?
Öncelikle lojistik desteği engellemek için bu tür mayınları dökersiniz. Yani Ukrayna'nın lojistik desteğini kesmek için Ruslar bu tür mayınları dökebilir. İkincisi çıkarma harekâtını engellemek için bu tür mayınlar dökülür. Bunu da Ukrayna ordusu yapmış olabilir. Kuvvetli ihtimal de budur.
Mayının yapısı nasıl?
Demirli mayınların hepsi zincirlidir. Zincirin dolaşma riski olduğundan yıllardır tel halatlar kullanılır. Bu halatın bir ucu mayına, diğer ucu ise beton veya demir ağırlığa bağlıdır. Tel halat mayının atıldığı derinliği belirlemek için kullanılır. Yani 20 metre derinliğe bir mayın atacaksınız, halatınız 15 metre olur, 18 metre olur. Yani su yüzeyine yakınlığı ayarlanır.
Halatlar kopabilir mi?
Mümkün değil. Çünkü mayın ara teli her dökümden önce en yeni teller kullanılarak takılır. Bu iş için özel olarak hazırlanır ve muhafaza edilir. Kopma ihtimali bir yere sıkışma ve kesme durumu hariç minimum.
Mayın tel halatından kurtulabilir mi?
Evet kurtulabilir. Beton ağırlığın üzerinde bir tane sabit halka var. Halat bu halkaya kilitle bağlı. Eğer o kilidi gevşek bıraktıysanız akıntının zorlamasından veya diğer dış tesirlerden dolayı bu halat yerinden çıkabilir. O zaman serbest kalır ve yüzeye çıkar.
"BALIKÇI TEKNESİNDEN DE ATILMIŞ OLABİLİR"
Askeri gemiler dışında bu mayınlar dökülebilir mi?
Ortalama bir balıkçı gemisinden de bu mayınları tel olmadan 'serseri mayın' olarak atmak da mümkün.
Mayın nasıl dökülür?
Bunun için özel mayın gemileri vardır. Bazılarının güvertesinde, bazılarının mayın hangarında ray sistemi kuruludur. Bu raylar üzerinden yürütülerek belli aralıklarla bu mayınlar dökülür. Ne kadar aralık bırakılacağını geminin komutanı ve ilgili personeli belirler.
Mayınların döküm kaydı var mı?
Tabii, döken askeri birim nereye mayın döktüğünü bilir ve ona harita hazırlar.
İSTANBUL İÇİN RİSK NEDİR?
Bu mayınlar küçük gemiler için hazırlanmış mayınlar. Boğazlar için veya büyük gemiler için yapılmış mayınlar değil. Ama yine de tahrip gücü yüksek tabii.
"DOĞU KARADENİZ'E KADAR GİDEBİLİRLER"
Mayının kime ait olduğu nasıl anlaşılır?
Üzerinde seri numarası vardır. Mayınların bağlandığı ağırlıkların üzerinde de olabilir. O zaman kopmuş mayının kime ait olduğunu kolayca belirleyemezsiniz. Ancak mayın subayları, tecrübeli askeri personel kolayca tanıyabilir.
Bu mayınlar kimin?
Bu mayınların Rus yapımı olması kuvvetle muhtemel. Ancak bunlar Sovyet döneminde Ukrayna'da kalan mayınlar da olabilir. Ukrayna'nın Rusya'ya karşı dökmüş olabileceğini düşünüyorum. 360 mil mesafeden sürüklenerek bu kadar kısa sürede gelemez. Ya çok önce döküldü veya Boğaz'a yakın yerlere birileri döktü.
Boğaz'dan başka yere de gidebilirler mi?
Kırım bölgesine kadar ters akıntı var. Akıntıyla Doğu Karadeniz'e kadar sürüklenmeleri yüksek ihtimal. Gürcistan'a kadar gidebilir. Teli kopan mayınlar deniz yüzeyinde ters akıntı ile bizim sahillere yönelir. Rize'ye, Karadeniz'e gidebilir.