Türkiye'nin bir deprem ülkesi oldığu bilinen bir gerçek. 17 Ağustos 1999 depremimde büyük yıkım alan Kocaeli'de 18 bin 373 kişi hayatını kaybederken, 285 bin 211 ev ile 42 bin 902 işyeri hasar gördü. 24 yılın ardından adeta yıkıntıların arasından doğan kentte 70 bin insan hala diri fay hattının üzerinde yaşıyor.
Deprem korkusu zaman zaman gündelik hayatın akışında unutulmuş olsa da Türkiye, 6 Şubat sabahında bu acı gerceği tekrar hatırladı. Saat 04:17'de 7.7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Merkez üssü Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesi olan deprem, yerin 7 km altında gerçekleşti. Saat 13.24'te ise merkez üssü Kahramanmaraş'ın Elbistan ilçesi olan 7.6 büyüklüğünde bir deprem daha yaşandı. Deprem başta Malatya, Gaziantep Diyarbakır, Adıyaman olmak üzere birçok kentten hissedildi.
Yaşanan bu acı olayın ardından vatandaşlar tarafından Türkiye Fay Hattı Haritası yoğun olarak aratılmaya başladı. Peki, Türkiye'de birinci, ikinci, üçüncü derece riskli yerler ve az riskli yerler nereler? Deprem fay hatları nereden geçiyor? Hangi iller fay hattı üzerinde? Olası İstanbul depremi hangi fay hattı üzerinde işte detaylar...
KUZEY ANADOLU FAY HATTI NEDİR?
Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), dünyanın en hızlı hareket eden ve en aktif sağ-yanal atımlı faylarından biridir. KAF sistemi, Anadolu Levhası'nın, güneyde Arap Levhası (yılda 25 mm'leri bulan hızlı sıkıştırma hareketi ile) ve kuzeyde (neredeyse hiç hareket etmeyen) Avrasya Levhası'nın arasında kalması ve bu sebeple batıya doğru açılma şeklinde hızla hareket etmesi sebebiyle yüksek sismik aktivite göstermektedir.
KAF, 1100 km uzunluğunda sağ yönlü ve doğrultu atımlı aktif fay hattıdır. Yaklaşık olarak Van Gölü'nden Saros Körfezi'ne kadar tüm kuzey Anadolu'yu keser. Tek bir faydan oluşmaz, pek çok parçadan oluşan fay zonudur. Fay hattında, parçalanmış-ezilmiş kayaçlar, soğuk ve sıcak su kaynakları, gölcükler, traverten oluşumları, genç volkan konilerine rastlanır. Fayın bazı kısımları depremler sırasında 0,5-1,5 m düşey, 1,5-4,3 m yatay atımlar yapmıştır. Genç Kuvaterner zamanından itibaren 800–1000 m yatay atım yaptığı ötelenen genç vadi yataklarından tespit edilmiştir. Toplam uzunluğu 1200 kilometre olan Kuzey Anadolu Fay Hattı, doğuda Bingöl'ün Karlıova ilçesinden başlayıp batıda Saros Körfezi'ne kadar uzanıyor.
KUZEY ANADOLU FAY HATTI HANGİ İLLERİ ETKİLER?
Kuzey Anadolu Fay Hattı her an harekete geçebilir. Saroz Körfezi'nden başlayan KAF, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazarı, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzeyine kadar uzanır.
FAY HATTINDA BULUNAN İLLER HANGİLERİ?
AFAD'dan edinilen bilgiye göre, Kuzey Anadolu Fay Hattı ile Ege Bölgesi Graben Sistemi üzerinde 6'şar, Doğu Anadolu Fay Hattı'nda 4 ve diğer faylar üzerinde 8 olmak üzere 24 ilin doğrudan kent merkezinden aktif fay geçiyor. Ayrıca 80'den fazla ilçe de direkt aktif fay hatları üzerinde bulunuyor.
Kuzey Anadolu Fay Hattı, Van Gölü'nden Çanakkale'nin Saros Körfezi'ne kadar uzadığı noktada yaklaşık 40 – 45 milyonluk insanı etkiliyor. İstanbul, Kocaeli ve Bursa kesiminden Marmara Denizine giren KAF Hattı, bazı mahallelerin direkt olarak altından geçiyor. Bu yerlerden birisi Tekirdağ'ın Şarköy ilçesine bağlı Gaziköy Mahallesi.
TÜRKİYE DEPREM FAY HATTI HARİTASI HAKKINDA BİLGİ
En son 1996 yılında yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası, AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı tarafından yenilenmiş, 18 Mart 2018 tarih ve 30364 sayılı (mükerrer) Resmi Gazete' de yayımlanmıştır. Yeni harita 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Proje, Başkanlık tarafından yürütülmekte olan Ulusal Deprem Araştırma Programı (UDAP) kapsamında desteklenmiştir. Ayrıca, Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) tarafından da destek verilmiştir.
FAY HATTI GEÇİP GEÇMEDİĞİNİ ÖĞRENEBİLİRSİNİZ
Maden Teknik ve Araştırma Genel Müdürlüğü (MTA) tarafından yayınlanan yenilenmiş diri fay hatları haritası deprem fay hatları ile ilgili birçok bilgiye ışık tutuyor. MTA'nın resmi internet sitesinde yer alan kısımdan evinizin altından ya da yakın konumundan fay hattı geçip geçmediğini öğrenebilirsiniz. Yaşadığınız bölgenin deprem riskini ve fay hatlarını sorgulamak için e-Devlet sistemine giriş yaparak Deprem Haritası Sorgulama sayfasından aktif fay hatlarını görüntüleyebilirsiniz.
MTA TÜRKİYE FAY HATTI HARİTASI 2023
MTA ve AFAD tarafından listelenen fay hatları, birkaç adımda kolayca görüntülenebiliyor. Fay haritası ile hangi şehir ya da ilçeden fay hatları geçtiğini listeleyen iki kurum, bu bilgileri belirli periyodlarda güncelliyor. Türkiye'de Kuzey Anadolu Fay Hattı ve Doğu Anadolu Hattı ve Batı Anadolu fay hattı olmak üzere toplamda 3 büyük fay hattı bulunuyor. Deprem haritasında kırmızı renkte görülen iller birinci derece deprem bölgesi, pembe renkte olanlar ikinci derece riskli bölge, sarı olan iller üçüncü dereceden deprem bölgesi olarak geçiyor.
MTA KAHRAMANMARAŞ DİRİ FAY HATTI HARİTASI
MTA HATAY DİRİ FAY HATTI HARİTASI
MTA İZMİR DİRİ FAY HATTI HARİTASI
MTA BURSA DİRİ FAY HATTI HARİTASI
BİRİNCİ DERECE DEPREM RİSKİ TAŞIYAN İLLER
İzmir, Balıkesir, Manisa, Muğla, Aydın, Denizli, Isparta, Uşak, Bursa, Bilecik Yalova, Sakarya, Düzce, Kocaeli, Kırşehir, Bolu, Karabük, Hatay, Bartın, Çankırı, Tokat, Amasya, Çanakkale, Erzincan, Tunceli, Bingöl ve Muş, Hakkari, Osmaniye, Kırıkkale ve Siirt.
İKİNCİ DERECE DEPREM RİSKİ TAŞIYAN İLLER
Tekirdağ, İstanbul (1 ve 2. Bölge), Bitlis, Kahramanmaraş, Van, Adıyaman, Şırnak başta olmak üzere, Zonguldak, Tekirdağ, Afyon, Samsun, Antalya, Erzurum, Kars, Ardahan, Batman, Iğdır, Elazığ, Diyarbakır, Adana, Eskişehir, Malatya, Kütahya, Çankırı, Uşak, Ağrı ve Çorum.
ÜÇÜNCÜ DERECE DEPREM RİSKİ TAŞIYAN İLLER
Eskişehir, Antalya, Tekirdağ, Edirne, Sinop, İstanbul, Kastamonu'yu, Ordu, Samsun, Giresun, Artvin, Şanlıurfa, Mardin, Kilis, Adana, Gaziantep'in de bazı bölgeleri ve Kahramanmaraş, Sivas, Gümüşhane, Bayburt, Kayseri, Yozgat, Çorum, Ankara, Konya, Mersin ve Nevşehir.
DEPREM HARİTASINA GÖRE EN AZ RİSKLİ İLLER
Türkiye Deprem Haritasına göre deprem riskinin en az olduğu dördüncü ve beşinci grupta yer alan iller ise Sinop, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Kırklareli, Ankara, Edirne, Adana, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Konya ve Karaman'dır.
DİRİ FAY HATTI NEDİR?
Diri fay veya aktif fay, tarihsel dönemde deprem oluşturmuş olan tüm faylara denir. Yer kabuğunu oluşturan levhaların hareketleri sonucu oluşan gerilme ve sıkışmalar, yer kabuğunun bazı bölümlerinde yüzyıllar boyunca enerji biriktirir. Bu enerjiler zaman zaman ortaya çıkar. Yer kabuğundaki bu hareketli kesimlere de fay denir.
Deprem yüzey kırığı: 1900-Günümüz zaman aralığında yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyüklükte deprem üretmiş fay.
Holosen fayı: Holosen (son 11.000 yıl) yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyüklükte deprem üretmiş fay.
Kuvaterner fayı: Kuvaterner (son 2.600.00 yıl) yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyüklükte deprem üretmiş ancak, Holosen aktivitesi ve depremselliği kuşkulu fay.
Olası Kuvaterner fayı veya çizgisellik: Kuvaterner aktivitesi kuşkulu fay veya güncel topoğrafyada belirgin çizgisellik.
486'NIN ÜZERİNDE DİRİ FAY VAR
Uzmanlar, Türkiye'de 18 il ve 80'i aşkın ilçe merkezi üzerinde 486'nın üzerinde diri fay tespit edildiğini açıkladı.
DİRİ FAY HATTI GEÇEN İLLER VE İLÇELER
Adıyaman: Gölbaşı
Afyonkarahisar: Çat, Dinar, Kızılören, Sandıklı
Ankara: Şereflikoçhisar
Antalya: Demre
Aydın: Bozdoğan, Germencik, İncirliova, Koçarlı, Kuşadası, Nazilli, Söle, Sultanhisar, Yenipazar
Balıkesir: Gönen, Manyas
Batman: Kozluk
Bingöl: Karlıova, Yedisu
Bolu: Gerede, Yeniçağa
Bursa: Kestel, Gemlik, Mustafakemalpaşa
Çanakkale: Çan, Yenice
Çorum: Laçin
Denizli: Babadağ, Çameli, Çardak
Diyarbakır: Lice
Düzece: Çilimli, Cumayeri, Gölyaka, Gümüşova, Kaynaşlı
Elazığ: Palu, Sivrice
Erzincan: Üzümlü
Eskişehir: İnönü
Gaziantep: İslahiye
Hakkari: Şemdinli
Hatay: Erzin, Hassa, Kırıkhan, Payas
Isparta: Eğirdir, Senirkent, Uluborlu
İzmir: Kemalpaşa, Seferihisar, Tire
Kahramanmaraş: Nurhak, Türkoğlu
Kayseri: Talas, Yeşilhisar
Kırıkkale: Keskin
Kırşehir: Akpınar, Mucur
Kocaeli: Başiskele, Derince, Gölcük, Kartepe
Konya: Akşehir, Altınekin, Doğanhisar, Ilgın
Kütahya: Gediz, Simav
Malatya: Akçadağ
Manisa: Ahmetli, Alaşehir, Gölmarmara, Kırkağaç, Salihli, Sarıgöl, Soma, Turgutlu
Mersin: Çamlıyayla, Mut
Muğla: Menteşe, Milas
Niğde: Altunhisar, bor
Osmaniye: Düziçi, Toprakkale
Sakarya: Akyazı, Arifiye, Ferizli, Hendek, Karapürçek, Sapanca
Şanlıurfa: Bozova
Siirt: Eruh
Şırnak: Beytülşehap
Sivas: Altınyayla, Yıldızeli
Tokar: Niksar, Reşadiye, Pazar
Van: Çaldıran, Özalp
Yalova: Altınoava, Çınarcık
İSTANBUL'DA EN RİSKLİ İLÇELER HANGİLERİ?
İstanbul deprem haritası, şehrin deprem riski taşıyan bölgelerini düşük, orta ve yüksek riskli olmak üzere üçe ayırıyor.
İstanbul'daki düşük riskli ilçeler ve semtler;Pendik, Kadıköy, Kartal, Ümraniye, Şile, Üsküdar, Darıca, Erenköy, Çengelköy, Suadiye, Altunizade, Polonezköy, Eminönü, Rumelihisarı, Adalar, Beşiktaş, İçerenköy, Sarıyer, Nişantaşı, İstinye, Gültepe, Kağıthane, Taksim, Arnavutköy, Şişli ve Levent'tir.
İstanbul'daki orta derece riskli ilçe ve semtler;Üsküdar Çukuru, Tarabya Çukuru, Tophane, Çayırbaşı Çukuru, Ortaköy'deki dolgu kısımlar, Kurbağalıdere, Alibeyköy, Moda Sahili, Silivri, Fatih, Gümüşyaka ve Topkapı'dır.
İstanbul'da yüksek derecede deprem riski taşıyan bölgelerise Zeytinburnu, Küçükçekmece, Florya, Esenkent, Ispartakule, Ambarlı, Avcılar ve Haramidere'dir.
İSTANBUL DEPREME KARŞI EN RİSKLİ BÖLGELER
Deprem uzmanlarının yaptığı açıklamaya göre;İstanbul'da yapı bakımından en eski ilçelerin başında Beyoğlu ve Fatihilçeleri geliyor. Bu bölgeler, depremden en fazla etkilenecek yerler olarak görülüyor.
İstanbul'daki yapıların yaşına bakıldığındanen yaşlı ilçe olarak Beyoğlu'ndan sonra ikinci sırada gelen Fatih (Tarihi Yarımada) depremden en fazla etkiyi görecek ilçeolarak öne çıkıyor.
Fatih'in yanı sıra Zeytinburnu, Bakırköy, Florya, Küçükçekmece'nin Menekşe-Kanarya ve Cumhuriyet Mahallesi, Avcılar, Beylikdüzü'ne bağlı Gürpınar'ın Pekmez ve Pınarkent mahalleleri, Büyükçekmece'nin Devebağırtan bölgesi, Kumburgaz ile Silivri'nin yanı sıra Tekirdağ ve Marmara Ereğlisi de olası depremden ciddi şekilde etkilenecek.
DOĞU ANADOLU FAY HATTI NEREDEN GEÇİYOR?
Doğu Anadolu Fay Hattı, Anadolu Levhası ve Arap Levhası sınırı boyunca uzanır. İran-Irak sınırında yer alan ve Afrika levhasının ana parçalarından biri olan Bitlis-Zagros Fay Hattı ise, Türkiye'nin doğusuna itme kuvveti uygulamaktadır ve bu yüzden dalma-batma zonu gerçekleşmektedir. Bu sebepten dolayı Doğu Anadolu Bölgesi her yıl birkaç milimetre yükselmektedir. Doğu Anadolu Fayı, Ölü Deniz Çöküntüsü'nün kuzey ucundaki Maraş üçlü eklemi ile başlayıp Kuzey Anadolu Fayı ile birleştiği Karlıova üçlü ekleminde kuzeydoğu yönünde son bulur. Doğu Anadolu Fay Hattı, Hatay, Osmaniye, Gaziantep, Kahramanmaraş, Adıyaman, Elazığ, Bingöl, Muş'a kadar devam ettikten sonra Erzincan'dan itibaren Kuzey Anadolu Fay Hattı ile birleşir.
BATI ANADOLU FAY HATTI NEREDEN GEÇİYOR?
Batı Anadolu Fay Hattı (BAF), Anadolu'nun batısında doğu-batı uzanışlı, kuzeyden-güneye doğru sıralanan pek çok faydan oluşan deprem alanıdır. Doğu Anadolu ile Kuzey Anadolu Fay Hatları yanal atılımlarla gerçekleşirken, Batı Anadolu Fay Hattı ise normal faylarla gerçekleşerek Ege'nin genişlemesine sebep olmaktadır. Ülkemizdeki en aktif ve tehlikeli olan fay hattı Kuzey Anadolu Fay Hattı olarak görülse bile en aktif olanı Batı Anadolu Fay Hattı'dır.