Başkan Erdoğan yeni havalimanları için müjdeyi verdi! Takoz CHP'ye salladı: Neler diyorlardı neler tarih bizi haklı çıkardı

Sabiha Gökçen Havalimanı 2. Pist Açılış Töreni'nde önemli açıklamalarda bulunan Başkan Recep Tayyip Erdoğan; "Havalimanımız 2021 yılında iç ve dış hatlarda yaklaşık 181 bin uçuş trafiğiyle 25 milyon yolcuyu ağırladı. 2022 yılında bu sayı 31 milyon yolcuya ulaştı. Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı yeni pistin de devreye girmesiyle yıllık 85 milyondan fazla yolcuyu ağırlayacak kapasiteye erişecektir" diyerek 5 ile yeni havalimanlarının müjdesini verdi. Öte yandan muhalefetin eleştirilerini de hatırlatan Erdoğan, "Yola, köprüye, tünele, baraja, hastaneye ne gerek var dediler. Yolla karın mı doyar diyerek kendilerini komik duruma düşürdüler" şeklinde konuştu. Başkan Erdoğan'ın söylemlerinin ardından ise Kemal Kılıçdaroğlu'nun, yaklaşık 20 yıl önce sarf ettiği "Tuz Golü'ne alabalık tesisi yapmaya benzer" sözleri yeniden gündem oldu.

Başkan Recep Tayyip Erdoğan, Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı'nın 2021 yılında iç ve dış hatlarda yaklaşık 181 bin uçuş trafiğiyle 25 milyon yolcuyu ağırladığını belirterek, "2022 yılında bu sayı 31 milyon yolcuya ulaştı. 2023 yılının ilk 11 ayında 208 bin uçuş trafiğiyle yolcu sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 21'lik artışla 34 milyona yükseldi." dedi.

Erdoğan, Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı 2. Pist Açılış Töreni'nde, pistin İstanbul'un yanı sıra bölgeye ve Türkiye'ye hayırlı olmasını diledi.

Bu havalimanının 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın ortaya koyduğu vizyon doğrultusunda inşa edildiğini belirten Erdoğan, havalimanının, İleri Teknoloji Endüstri Parkı ve Havaalanı Projesi'nin (ITEP) ilk adımı olarak tasarlandığına değindi.

Başkan Erdoğan, proje ile başta savunma ve havacılık sanayii olmak üzere ileri teknoloji alanında güçlü bir yenilikçilik altyapısının oluşturulmasının amaçlandığını vurguladı.

"2009 YILINDA 'YAP-İŞLET-DEVRET' MODELİYLE YENİ TERMİNAL BİNASINI DEVREYE ALDIK"

Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı'nın 2001 yılında hizmete girmesinden itibaren sadece İstanbul'un değil tüm bölgenin adeta uçuş merkezi haline geldiğine dikkati çeken Erdoğan, şöyle devam etti:

"Bugün havalimanımız Anadolu Yakası'yla birlikte çevre illere de hizmet veriyor. Sabiha Gökçen Havalimanı, Türkiye genelindeki iş ve turizm piyasalarının gelişimi açısından son derece kritik roller üstleniyor. Zaman içerisinde havalimanının artan hava ve yolcu trafiğini karşılamakta zorlandığını görüyoruz. Bunun üzerine ilk etapta 2009 yılında 'yap-işlet-devret' modeliyle yeni terminal binasını devreye aldık. Diğer taraftan 2010 yılında ITEP projesinin bir diğer unsuru olan İstanbul teknoloji geliştirme bölgesinin kuruluşu gerçekleştirildi. Teknopark İstanbul, bugün ülkemizin en önemli teknoloji merkezlerinden biri olarak faaliyetlerini başarıyla sürdürüyor."

Başkan Erdoğan, Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı'nın kullanım oranı ve yolcu trafiğinin sürekli yükseldiğini aktararak, "Havalimanımız 2021 yılında iç ve dış hatlarda yaklaşık 181 bin uçuş trafiğiyle 25 milyon yolcuyu ağırladı. 2022 yılında bu sayı 31 milyon yolcuya ulaştı. 2023 yılının ilk 11 ayında 208 bin uçuş trafiğiyle yolcu sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 21'lik artışla 34 milyona yükseldi. Bugün Sabiha Gökçen, İstanbul Havalimanı ve Antalya Havalimanı'ndan sonra yolcu trafiğinin en çok olduğu üçüncü havalimanıdır. Sene sonunda havalimanımızdan seyahat eden yolcu sayısının 37 milyonu aşacağını öngörüyoruz." diye konuştu.

"HAVALİMANIMIZ RAKİPLERİNE GÖRE ÇOK İLERİ ÖZELLİKLERE SAHİPTİR"

Sektördeki büyüme ve havalimanı gelişim planları çerçevesinde ihtiyaç duyulan ikinci pistin inşası için 2012 yılında karar aldıklarının kaydeden Erdoğan, ardından çalışmalara başlayarak toplam 970 milyon doları bulan yatırım tutarıyla ikinci pisti ve mütemmim işlerini tamamladıklarını bildirdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, havalimanının trafik kapasitesini ikiye katlayacak pistin uzunluğunun 3 bin 540 metre olduğunu vurgulayarak, "Ayrıca 3 bin 520 metre, 3 bin metre ve 2 bin 400 metre uzunluğunda üç adet paralel taksi yolu vardır. Toplam 62 uçak kapasiteli, 650 bin metrekarelik orta apronu ve 40 uçak kapasiteli 300 bin metrekarelik kargo apronuyla havalimanımız rakiplerine göre çok ileri özelliklere sahiptir." şeklinde konuştu.


Başkan Recep Tayyip Erdoğan, "Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı, yeni pistin devreye girmesiyle yıllık 85 milyondan fazla yolcuyu ağırlayacak kapasiteye erişecektir." dedi.

Başkan Erdoğan, Sabiha Gökçen Havalimanı 2. Pist Açılış Töreni'nde yaptığı konuşmada, pistin TEM Otoyolu ile D-100 bağlantı yolu üzerinden geçebilmesi için 1520 metre uzunluğunda çift tüplü TEM bağlantı tünelini inşa ettiklerini anlattı.

Erdoğan, kimi çevrelerin ısıtıp ısıtıp "Dağ olmayan yere tünel yaptılar." diye yalan yanlış paylaşımlarda bulunduğu tünelin, bu TEM bağlantı tüneli olduğuna dikkati çekti.

Havalimanında tüm bu altyapıyla birlikte hava trafik kontrolü kulesi, teknik blok, gümrük, itfaiye ve garaj binası gibi 19 bin metrekare kapalı alana sahip tüm üstyapı tesislerini de en son teknolojiyle yenilediklerini belirten Erdoğan, "Hava trafiği açısından maksimum kapasiteyi sağlamak için yeni pistimizi iniş, eski pisti ise kalkış amacıyla kullanacağız. Böylece havalimanımızın hava trafik kapasitesini iki katına çıkaracağız. Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı, yeni pistin de devreye girmesiyle yıllık 85 milyondan fazla yolcuyu ağırlayacak kapasiteye erişecektir." diye konuştu.

"SABİHA GÖKÇEN HAVALİMANI'NIN HİKAYESİ, BİRBİRİNE ZIT İKİ ANLAYIŞIN DA HİKAYESİDİR"

Başkan Erdoğan, bu eserin inşasında emeği geçen Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Savunma Sanayii Başkanlığı, yüklenici firmalar, mimarlar, mühendisler ve tüm işçilere teşekkür etti.

Bu vesileyle şu an bulundukları bölgede havalimanı kurulması fikrine öncülük yapan siyaset ve hizmet adamı 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ı rahmetle yad eden Erdoğan, şöyle konuştu:

"Rabb'im, Türkiye için hayal kuran, Türkiye için çalışan, ülkenin ve milletin istikbali uğrunda gayret gösteren herkesten razı olsun diyorum. Sabiha Gökçen Havalimanı'nın hikayesi, aynı zamanda Türkiye'ye dair iki tasavvurun, iki farklı yaklaşımın, birbirine zıt iki anlayışın da hikayesidir. Buranın inşasıyla ilgili ilk çalışmayı başlatan rahmetli Özal, siyasi hayatı boyunca haksız, insafsız ve vizyonsuz eleştirilerin muhatabı olmuştur."

Erdoğan, Türkiye'nin çeyrek ve yarım asırlık hedefleri doğrultusunda attığı her stratejik adımda merhum Özal'ın, belli çevreler tarafından hedef alındığını, ülkenin kaynaklarını israf etmekle suçlandığını dile getirerek, "Ne gerek var?" eleştirisinin rahmetli Özal'ın, medya, akademi ve siyaset camiasında en çok maruz kaldığı sorulardan biri olduğunu söyledi.

Bu soruyu soranların niyetinin, projelerin verimliliğini sorgulamak olmadığını belirten Erdoğan, şunları kaydetti:

"Bilakis yapılan hizmeti, millete lüks gördükleri için bunu ifade ediyorlar. Ortaya hiçbir eser koyamayanlar, ülkesi ve milleti için samimiyetle çalışan, proje geliştiren, vizyoner devlet adamlarına sürekli engel çıkardılar. 2002 yılında ülkeyi yönetme sorumluluğunu üstlendiğimizde, biz de benzer ithamlara maruz kaldık. Benzer sabotaj girişimleriyle, hiçbir temeli olmayan eleştirilerle karşılaştık. Merhum Özal'ın, projelerini akim bırakmak için hangi söylemlere, hangi yalanlara başvurulduysa aynısını katbekat fazlasıyla bize de yaptılar. 'Parayı betona gömüyorlar.' dediler. 'Yola, köprüye, tünele, baraja, hastaneye ne gerek var?' dediler. 'Yolla karın mı doyar?' diyerek kendilerini komik duruma düşürdüler.

Hatta 'Uçak inmeyen yere havalimanı inşa ettiler.' iftirasını atacak kadar muvazeneyi kaybettiler. Arşivlere baktığınızda, başta havalimanlarımız olmak üzere her devasa eserde bu çapsızlığın, bu ufuksuzluğun izlerini muhakkak görürsünüz. Türkiye'de muhalefetin tarihi, sadece seçim hezimetlerinin, sadece seçim skandallarının değil aynı zamanda icraat düşmanlığının da tarihidir."

"HER PROJEYE ÇAMUR ATMAK, CHP VE SİYASİ AKRABALARININ MİLLİ SPORU"
Yapılan işe takoz koymanın, milletin hayrına her projeye çamur atmanın, CHP ve siyasi akrabalarının milli sporu olduğunu vurgulayan Erdoğan, konuşmasını şöyle sürdürdü:

"Tarih, bizi haklı, onları ise haksız çıkarmıştır. Dile getirdikleri eleştirilerin, tamamen safsatadan, tamamen kötü niyetli bir temenniden ibaret olduğu zamanla anlaşılmıştır. Bunun en somut örneği de şu anda ikinci pistini açtığımız Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı'dır. CHP'nin sabık Genel Başkanı'nın, 'Uçak bile inmiyor.' dediği, 'Tuz Gölü'ne alabalık tesisi' yapmaya benzettiği havalimanımız, bu sene sonunda 37 milyon yolcu ağırlayacak. 2030 yılında ise bu rakam, 63 milyona yaklaşacak. Engellemek için Gezi olayları dahil, sokak terörüne başvurdukları İstanbul Havalimanı, Avrupa ve dünyanın en iyi havalimanları arasında gösteriliyor. Bu havalimanımız daha geçen hafta 5 ödül birden aldı."

Erdoğan, aynı durumun çamur attıkları diğer yatırımlar için de geçerli olduğunu anlatarak, "Marmaray, Avrasya Tüneli, Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Kuzey Marmara Otoyolu olmasaydı bugün İstanbul trafiği çok daha kötü durumda olurdu. Şayet Türkiye'yi duble yollar, otoyollar, demir yollarıyla donatmasaydık ne ihracatımız 255 milyar dolara çıkardı ne turist sayımız 50 milyonu aşardı. Bu karşılaştırmaları uzatmak pekala mümkün. Yani CHP zihniyetinin, 'Gereksiz' dediği, 'Ne gerek var?' dediği, 'İsraf' dediği ne kadar yatırım varsa hepsi misyonunu fazlasıyla yerine getirmiş hatta bir müddet sonra yetersiz kalmaya başlamıştır." ifadelerini kullandı.

Başkan Erdoğan'ın bu söylemlerinin ardından eski CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun yıllardır unutulmayan görüntüleri yeniden gündem oldu.

CHP'nin eski Genel Başkanı Kılıçdaroğlu, söz konusu videoda şu ifadeleri kullanmıştı:

Sabiha Gökçen Havaalanı.. Uçak iniyor mu? Hayır. Kaç milyon dolara mal oldu? Peki uçağın inmediği yere havalimanı yapan başka ülke gördünüz mü siz? Bu neye benzer arkadaşlar biliyor musunuz? Tuz Golü'ne alabalık tesisi yapmaya benzer.

"HAVACILIK ALANINDA BÜYÜK BİR DÖNÜŞÜM GERÇEKLEŞTİRDİK"

Başkan Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'de 70 yılda pek çok şeyin değiştiğini ama bunların halka yönelik mütekebbir tavırlarında hiçbir düzelme olmadığını dile getirerek, "Biz, son 21 yılda ne yaptıysak, neyi başardıysak, CHP ve koro üyelerinin, istemezükçü nakaratlarına rağmen başardık. Özellikle havacılık alanında büyük bir dönüşüm gerçekleştirdik. Aktif havalimanı sayımızı 26'dan 57'ye, terminal kapasitemizi 55 milyon yolcudan 337 milyon 450 bin yolcuya çıkarttık." diye konuştu.

Erdoğan, dış hatlarda 50 ülkede 60 noktaya uçuş gerçekleştiriyorken uçuş ağına 283 yeni nokta daha eklediklerini belirterek, "130 ülkede 343 noktaya elhamdülillah yükselttik. Göreve geldiğimizde 489 olan toplam hava aracı sayımızı, yüzde 270 artışla 1813'e ulaştırdık." dedi.

Sabiha Gökçen Havalimanı'nda düzenlenen açılış töreninde konuşan Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, ise 2023 yılının son günlerini idrak ederken, Cumhuriyetin yüzüncü yılına 'yeni bir dev eseri', Sabiha Gökçen Havalimanının 2. pistini hizmete alarak veda etmenin gurur ve mutluluğunu yaşadıklarını ifade etti.

TÜRKİYE'NİN DÖRT BİR YANINDA HİZMET FIRTINASI ESTİRDİK
Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın liderliğinde 21 yılda, karayolu, demiryolu, havayolu ve denizcilik gibi ulaştırmanın her modunda ve haberleşme alanında Türkiye'ye çağ atlattıklarını ifade eden Uraloğlu, "Cumhuriyetimizin yüzüncü yılı Bakanlığımız açısından Türkiye'nin dört bir yanında hizmet fırtınası estirdiğimiz ve çok önemli ulaşım ve haberleşme projelerini hizmete açtığımız bir yıl oldu" diye konuştu.

2023'TE NİCE ÖNEMLİ PROJEYİ HAYATA GEÇİRDİK
2023 yılı içerisinde hizmete alınan projeleri de anımsatan Uraloğlu, İstanbul Havalimanı- Kağıthane Metro Hattı, Atatürk Kültür Merkezi - Kızılay Metro Hattı, Ankara-Sivas Hızlı Tren Hattı, Adana 15 Temmuz Şehitler Köprüsü, Kayseri Anafartalar - Hızlı Tramvay Hattı,Konya-Antalya Yolu ve Demirkapı Tüneli, Avrupa'nın en uzun çift tüplü karayolu tüneli olan Zigana Tüneli,Yeni Foça Yat Limanı,TÜRKSAT Uydu Yer Sistemleri Yedeklilik Merkezi, Aydın-Denizli Otoyolunun 89 kilometrelik kesimi gibi nice önemli projenin hayata geçtiğini belirtti.

2.PİST İLE EN GENİŞ GÖVDELİ UÇAKLAR BİLE SABİHA GÖKÇEN'E İNEBİLECEK
Sabiha Gökçen Havalimanı'nın her geçen gün artan yolcu sayısı ve vatandaşlardan gelen talep üzerine ciddi bir kapasite artışına ihtiyaç duyduğunu ve bu nedenle Sabiha Gökçen Havalimanı'nı yenilikçi ve vizyoner bir bakış açısıyla geliştirecek çalışmaları başlattıklarını ifade eden Uraloğlu, yapılan çalışmaları şu şekilde anlattı:

"3 bin 540 metre uzunluğundaki en geniş gövdeli uçakların inebileceği 2. pistinin yanı sıra; 3 adet taksi yolu, 62 uçak kapasiteli orta apron ve 40 uçak kapasiteli kargo apronu ile hava trafik kontrol kulesi, teknik blok, itfaiye ve garaj binası gibi 19 bin m2 kapalı alana sahip üstyapı tesislerini de çağın en son teknolojisiyle yeniledik.

91 metre yüksekliğinde Hava Trafik Kontrol Kulemiz 9 Ocak 2023'ten itibaren tüm hava trafik sistemleriyle birlikte 7/24 hava trafik operasyonuna hizmet vermektedir."

2.PİST İLE HAVA TRAFİK KAPASİTESİNİ 2 KATINA ÇIKARACAĞIZ
Yeni pistin hava trafiği açısından en verimli kullanım şekli olacağı ve maksimum kapasiteyi sağlayacağı için iniş, eski pistin ise kalkış amacıyla kullanılacağını belirten Uraloğlu, "Böylece Sabiha Gökçen Havalimanımızın hava trafik kapasitesini en az 2 katına çıkaracağız" açıklamasında bulundu.

'TÜRKİYE YÜZYILI' NİCE HİZMETLERİMİZLE 'ULAŞIMIN DA YÜZYILI' OLACAK
Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın 'yol medeniyettir, yol gelişmedir, yol büyümedir' vizyonu doğrultusunda hareket ettiklerine dikkati çeken Uraloğlu, "Vatandaşlarımızın yaşam kalitesinin yükseltilmesine katkı sağlayan, güvenli, ekonomik, konforlu, hızlı bir ulaşım altyapısının oluşturulması Bakanlığımızın temel hedefi olmuştur. Bugüne kadar hayata geçirdiğimiz projeler ile 'Türkiye Yüzyılı'na hazırız ve bu yüzyılı daha nice proje ve hizmetlerle taçlandırarak ulaşımın da yüzyılı yapacağız" şeklinde konuştu.

Türkiye'nin geleceğine ışık tutacak her projede Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın destek verdiğini ifade eden ve kendisine şükranlarını sunan Uraloğlu, Başkan Erdoğan'ın 'durmak yok yola devam' sloganı ile ulaştırma çalışmalarına hız kesmeden devam edileceğini bildirerek, Sabiha Gökçen Havalimanı 2. pistinin hayırlı olmasını diledi. Uraloğlu ayrıca, Başkan Recep Tayyip Erdoğan'a Türkiye Havalimanlarının ve Kıbrıs Ercan Havalimanı'nın olduğu rölyef takdim etti

İKİNCİ PİSTİN İLK YOLCUSU ERDOĞAN, ANKARA'YA HAREKET ETTİ

Törene Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, TBMM Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu Başkanı ve AK Parti Trabzon Milletvekili Adil Karaismailoğlu, Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş, Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, İstanbul Valisi Davut Gül, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Aksakallar Konseyi Başkanı Binali Yıldırım, AK Parti İstanbul İl Başkanı Osman Nuri Kabaktepe, bazı milletvekilleri ve davetliler katıldı.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Uraloğlu, Başkan Erdoğan'a Türkiye'nin en geniş uçuş ağına sahip ülkelerden biri olduğunu gösteren, havalimanlarının işaretli bulunduğu tabloyu hediye etti.

Törende Diyanet İşleri Başkanı Erbaş'ın dua etmesinin ardından protokol üyeleri kurdele kesti. Bu sırada konuşan Başkan Erdoğan, "Öncelikle bu ikinci pisti Allah'a hamdolsun yetiştirdik. Sabiha Gökçen, ihtiyaca cevap vermiyordu." dedi.

Erdoğan, dünyada artık Türkiye'nin her yönüyle bir ilk olduğunun altını çizdi.

"BU MİLLET KİMİN KİM OLDUĞUNU GAYET İYİ BİLİYOR"

Türk Silahlı Kuvvetlerinin terörle yoğun mücadele yürüttüğünü dile getiren Erdoğan, daha da fazlasıyla yok edeceklerini vurguladı.

Şehitlerin de olduğunu belirten Erdoğan, "Ama biz şuna inanıyoruz: 'Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda. Canı cananı bütün varımı alsın da Hüda, etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.' Böyle inanıyoruz. Bütün şehit ailelerine, özellikle sabrıcemil hatırlatıyoruz. Onlar şehit anneleri, şehit babaları ve makamları ali, Sevgililer Sevgilisi Peygamberimize komşu. Bu yola böyle inandık. Başımızı da böyle koyduk ve böyle de yürüyeceğiz." ifadelerini kullandı.

Erdoğan, CHP Genel Başkanı Özgür Özel'in Manisa'da katıldığı şehit cenazesinde protesto edilmesine ilişkin, "İşte bir tanesi Manisa'da gitmiş, orada güya gövde gösterisi yapacak. Ne oldu? Artık bu millet kimin kim olduğunu gayet iyi biliyor. Öyle herkese yol geçen hanı demiyor." değerlendirmesinde bulundu.

Sabırla 31 Mart'taki yerel seçimlere hazırlandıklarını vurgulayan Erdoğan, "31 Mart'a öyle hazırlanmalıyız ki kapımıza uğramaya inşallah bunların ne yüzleri ne gözleri, hiçbir şeyinin olmaması lazım. Sizlerden bunu bekliyorum." şeklinde konuştu.

Kurdele kesiminin ardından Erdoğan, ikinci pistin ilk yolcusu olarak uçakla Ankara'ya hareket etti. Başkan Erdoğan'ı protokol üyeleri uğurladı.

TAKVİM UYGULAMASINI İNDİRMEK İÇİN TIKLAYIN
GÜNÜN DİĞER HABERLERİ İÇİN TIKLAYIN
X
Sitelerimizde reklam ve pazarlama faaliyetlerinin yürütülmesi amaçları ile çerezler kullanılmaktadır.

Bu çerezler, kullanıcıların tarayıcı ve cihazlarını tanımlayarak çalışır.

İnternet sitemizin düzgün çalışması, kişiselleştirilmiş reklam deneyimi, internet sitemizi optimize edebilmemiz, ziyaret tercihlerinizi hatırlayabilmemiz için veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız.

Bu çerezlere izin vermeniz halinde sizlere özel kişiselleştirilmiş reklamlar sunabilir, sayfalarımızda sizlere daha iyi reklam deneyimi yaşatabiliriz. Bunu yaparken amacımızın size daha iyi reklam bir deneyimi sunmak olduğunu ve sizlere en iyi içerikleri sunabilmek adına elimizden gelen çabayı gösterdiğimizi ve bu noktada, reklamların maliyetlerimizi karşılamak noktasında tek gelir kalemimiz olduğunu sizlere hatırlatmak isteriz.