Güney Afrika'nın terör devleti İsrail'e açtığı soykırım davasında Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) kararını Divan Başkanı ABD'li Yargıç Joan E. Donoghu Gazze'de devam eden katliamın 112. gününde açıkladı.
İSRAİL TÜM TEDBİRLERİ ALMALI
Uluslararası Adalet Divanı (UAD) Güney Afrika'nın açtığı soykırım davasında, "İsrail Devleti, Gazze'de yürüttüğü askeri operasyonları derhal durdurmalı" talebiyle ilgili, İsrail'in Gazze sakinlerine yönelik öldürme, saldırı ve yıkımla ilgili her türlü eylemden kaçınması ve soykırımı önlemek için tüm tedbirleri almasına hükmetti.
UAD Başkanı ABD'li Yargıç Joan Donoghue, Güney Afrika Cumhuriyeti'nin, İsrail'in Gazze'deki fillerinin Soykırım Sözleşmesi'ni ihlal ettiği gerekçesiyle açtığı davadaki ihtiyati tedbir taleplerine ilişkin mahkeme kararını okudu.
İsrail'in 7 Ekim'den sonra Gazze'ye yönelik hava, kara ve denizden başlattığı askeri operasyonların çok büyük sivil can kaybına, sivil altyapının yıkımına ve Gazze nüfusunun büyük çoğunluğunun yerinden edilmesine neden olduğunu kaydeden Donoghue, "Divan, bölgede ortaya çıkan insanlık trajedisinin boyutunun son derece farkındadır ve devam eden can kayıpları ile insanların acılarından derin kaygı duymaktadır." ifadelerini kullandı.
İDDİALAR İSPATLANDI
Donoghue, UAD'nin İsrail'in Soykırım Sözleşmesi çerçevesindeki yükümlülüklerinin bazılarını ihlal ettiğine ilişkin ihtiyati tedbir kararı almaya yetkisi olduğunu da belirterek, Güney Afrika'nın İsrail aleyhine ileri sürdüğü iddiaları "makul seviyede" ispatladığına hükmetti.
ACİL TEHLİKE HÜKMÜ
Filistinlilerin Soykırım Sözleşmesinin ikinci maddesinde işaret edilen etnik ve dini bir grup tanımı kapsamında değerlendirilebileceğini kaydeden Donoghue, Divan'ın Gazze'deki felaket boyutundaki insani durumun, tedbir kararını gerektirecek düzeyde "acil tehlike" teşkil ettiğine hükmettiğini de kaydetti.
UAD Başkanı Donoghue, Güney Afrika'nın açtığı soykırım davasında mahkemenin, "İsrail Devleti, Gazze'de yürüttüğü askeri operasyonları derhal durdurmalı" talebiyle ilgili, İsrail'in Gazze sakinlerine yönelik öldürme, saldırı ve yıkımla ilgili her türlü eylemden kaçınması ve soykırımı önlemek için tüm tedbirleri almasına karar verdiğini bildirdi.
Uluslararası Adalet Divanı (UAD), İsrail'in Gazze'deki Filistinlilere yönelik soykırımın çağrısı yapanları önlemek ve cezalandırmak için gereken tüm adımları atması gerektiğine hükmetti.
UAD Başkanı ABD'li Yargıç Joan Donoghue, Güney Afrika Cumhuriyeti'nin, İsrail'in Gazze'de Soykırım Sözleşmesi'ni ihlal ettiği gerekçesiyle açtığı davada talep edilen ihtiyati tedbirlerle ilgili mahkemenin aldığı kararları okudu.
Buna göre Divan, İsrail'in Gazze sakinlerine yönelik öldürme, saldırı ve yıkımla ilgili her türlü eylemden kaçınması ve soykırımı önlemek için tüm tedbirleri almasına 2 aleyhte oya karşı 15 oyla hükmetti.
İsrail'in ordunun soykırım eylemlerinde bulunmamasını sağlaması kararı da 15 lehte ve 2 aleyhte oyla kabul edilirken, İsrail'in soykırım kışkırtıcılığını önlemek veya cezalandırmak için elinden gelen tüm önlemleri almasına ilişkin karar 16'ya karşı 1 oyla kabul edildi.
Divan, İsrail'in Gazze'de Filistinlilerin içinde bulundukları olumsuz yaşam koşullarına karşı acilen ihtiyaç duyulan temel hizmetlerin ve insani yardımların sağlanmasını mümkün kılmak için acil ve etkili önlemler almasına da 16 lehte oyla hükmetti.
Ayrıca İsrail'in soykırımın delillerini muhafaza etmek için gerekli adımları atması gerektiğine de 15 lehte oyla karar veren Divan, hükmedilen tedbir kararların uygulanmasına ilişkin İsrail'in alacağı önlemler hakkında 1 ay içinde Divan'a bir rapor sunmasını kararlaştırdı.
İsrail hükümeti tarafından bu dava için mahkemeye ad-hoc hakim olarak atanan İsrail Yüksek Mahkemesi eski Başkanı Aharon Barak, tüm tedbir kararlarında aleyhte oy kullandı.
BATI BASINI DAKİKA DAKİKA TAKİP ETTİ
New York Times, Lahey'de görülen davayı dakika dakika takip etti. ABD gazetesi Uluslararası Adalet Divanı'nın Güney Afrika Cumhuriyeti'nin İsrail aleyhine açtığı soykırım davasındaki iddialarını "makul seviyede" ispatladığına hükmetmesinin ardından "Uluslararası Adalet Divanı, İsrail kendi güçlerinin soykırım eylemlerini engellemesi ve Gazze'ye daha fazla yardım yapılmasına izin vermesi gerektiğine karar verdi" ifadelerini kullandı.
Öte yandan New York Times, mahkemenin "İsrail'e askeri harekatını derhal askıya alması çağrısında bulunmadığına" dikkat çekti.
Wall Street Journal, mahkemenin İsrail'e ordusunun Soykırım Sözleşmesini ihlal etmemesini sağlama emri verdiğine dikkat çekti.
İngiliz gazetesi the Guardian da Lahey'deki mahkemeyi anbean takip ederken mahkemeden ara kararın çıkmasının ardından "UAD İsrail'e Gazze'deki soykırım eylemlerini önlemek için 'tüm önlemleri almasını' emretti ancak ateşkes emri vermiyor" ifadelerini kullandı.
Financial Times "UAD İsrail'e Gazze'deki Filistinlilere verilen zararı sınırlama emri verdi.BM yüksek mahkemesi İsrail'in soykırım davasının düşürülmesi yönündeki teklifini reddetti" ifadelerini kullanırken mahkeme başkanı Joan Donoghue'ın "Mahkeme bölgede ortaya çıkan insanlık trajedisinin boyutunun son derece farkındadır ve devam eden can kaybından derin endişe duymaktadır" ifadelerine dikkat çekti.
FİLİSTİN'DEN İLK AÇIKLAMA: HİÇBİR DEVLET HUKUKTAN ÜSTÜN DEĞİLDİR
Filistin Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Uluslararası Adalet Divanı'nın verdiği kararın memnuniyetle karşılandığı ifade edildi.
Bakanlık yaptığı açıklamada, UAD'nin emirlerini memnuniyetle karşıladığını belirterek bu emirleri hiçbir devletin hukukun üstünde olmadığına dair "önemli bir hatırlatma" olarak nitelendirdi.
Filistin Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi:
Filistin, bugün Uluslararası Adalet Divanı'nın emrettiği geçici tedbirleri memnuniyetle karşılıyor. ICJ yargıçları gerçekleri ve hukuku değerlendirdi. İnsanlık ve uluslararası hukuk lehine karar verdiler. Tüm devletleri, işgalci güç İsrail de dahil olmak üzere, Mahkeme tarafından emredilen tüm geçici tedbirlerin uygulanmasını sağlamaya çağırıyoruz. Bu bağlayıcı bir yasal yükümlülüktür. Devletlerin artık İsrail'in Gazze'deki Filistin halkına yönelik soykırım savaşını durdurma ve onların suç ortağı olmadığından emin olma konusunda açık yasal yükümlülükleri var. UAD'nin kararı, hiçbir devletin hukukun üstünde olmadığının önemli bir hatırlatıcısıdır. Bu, İsrail ve onun yerleşik dokunulmazlığını mümkün kılan aktörler için bir uyandırma çağrısı görevi görmeli. Filistin, aktif dayanışma yönündeki bu cesur adımı attığı için Güney Afrika halkına ve hükümetine sonsuz minnettarlığını bir kez daha teyit ediyor ve adaletin yerini bulmasını sağlamak için Güney Afrika ve diğer ülkelerle yakın işbirliği içinde çalışmaya devam edecek.
CANLI YAYINDA İLAN EDİLDİ
Güney Afrika'nın, "Filistin halkının Soykırım Sözleşmesi kapsamındaki haklarına daha fazla, ciddi ve telafisi mümkün olmayan zararın gelmesini önlemek" amacıyla Divan'dan talep ettiği ihtiyati tedbirlerin kabul edilmesi durumunda, bu karar İsrail için bağlayıcı olurken davanın esasına ilişkin sürecin uzun yıllar alması bekleniyor.
UAD, Güney Afrika'nın tedbir talebine ilişkin kararı, kamuya açık oturumda canlı ilan edildi. Divan'ın 15 daimi hakimi ve İsrail ile Güney Afrika'nın bu dava özelinde atadığı ad hoc hakimlerle birlikte 17 hakim, duruşma salonunda hazır bulundu.
Divan'ın kararını ilk olarak Divan Başkanı ABD'li Yargıç Joan E. Donoghue İngilizce okudu. Daha sonra Divan Başkatibi Philippe Gautier'in kararın Fransızca özetini okumasıyla oturum sona erdi.
Uluslararası Adalet Divanında Güney Afrika tarafını, Uluslararası İlişkiler ve İşbirliği Bakanı Dr. Naledi Pandor'un temsil etti.
ERDOĞAN KARAR ÖNCESİ GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANI CYRİL RAMAPHOSA İLE GÖRÜŞMÜŞTÜ
Başkan Recep Tayyip Erdoğan, karar açıklanmadan önce Güney Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa ile telefonda görüştü ve Güney Afrika'ya dava sürecindeki desteğini yineledi.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığından yapılan açıklamaya göre, görüşmede, İsrail'in Filistin'e yönelik saldırıları, Türkiye ile Güney Afrika Cumhuriyeti arasındaki ikili ilişkiler, bölgesel ve küresel meseleler ele alındı.
Başkan Erdoğan, görüşmede, Güney Afrika'nın Uluslararası Adalet Divanı'nda mazlum Filistin halkına yönelik işlenen soykırım suçunun cezalandırılması için İsrail aleyhine açtığı davadan duyduğu memnuniyeti ifade etti.
Dava sürecinin değerlendirildiği görüşmede, Erdoğan, Türkiye'nin, bu haklı davanın uluslararası hukuk ve insan haklarına uygun şekilde sonuçlandırılması ve insanlık suçu işleyen İsrail'in hak ettiği cezayı alması için azami çaba göstereceğini belirtti.
TEDBİR KARARI NE ANLAMA GELİYOR
Divan'ın vereceği karar, İsrail'in Soykırım Sözleşmesi'ne aykırı hareket edip etmediğine ilişkin olmayıp sadece muhtemel soykırım tehlikesine karşısında oluşacak zararların önüne geçmek için davada nihai karar verilinceye kadar tarafların uyması gereken geçici önlemler anlamına geliyor.
Divan, tedbir taleplerine ilişkin yaptığı incelemede Güney Afrika'nın "makul" gerekçeler sunmasını yeterli bulurken, Gazze'de soykırımın gerçekleşip gerçekleşmediğine ilişkin incelemesini davanın esasına ilişkin safhada gerçekleştirecek.
Divan'ın ihtiyati tedbirler konusunda, soykırımın işlendiğine ilişkin "kesin" sonuçlar istemeyip "makul" gerekçeleri yeterli bulması sebebiyle Güney Afrika'nın talepleri doğrultusunda karar vermesi daha muhtemel.
Divan, Güney Afrika'nın tüm taleplerini kabul etmese de İsrail'in Gazze'deki askeri operasyonlarında uluslararası hukuku kurallarının gözetilmesi için gerekli tedbirleri almasına ve özellikle yerlerinden edilenlerin evlerine dönerek yeterli gıda, su, yakıt, tıbbi ve hijyen malzemeleri, barınak ve giysi dahil olmak üzere insani yardıma erişiminin sağlamasına ilişkin tedbirler hükmetmesi bekleniyor.
TEDBİR KARARI BAĞLAYICI MI?
Divan Şartı'nın 59. maddesi uyarınca UAD'nin aldığı kararlar, taraflar için bağlayıcı durumda iken üçüncü ülkeler için kararın bağlayıcılığı bulunmuyor.
Divan, hükmettiği kararları BM'nin ilgili kurumlarına da tebliğ ediyor ve İsrail, Divan'ın muhtemel tedbir kararına uymazsa bu durumda Güney Afrika konuyu BM Güvenlik Konseyi'ne taşıyarak Divan kararının uygulanması için harekete geçilmesini talep edebiliyor.
Divan'ın kararlarını icra ettirmek için kendi askeri gücü veya organı bulunmazken bu kararların uygulanması büyük oranda BM Güvenlik Konseyi'nin tasarrufunda bulunuyor.
Divan'ın kararı neticesinde oluşacak politik baskı sebebiyle üçüncü devletlerin İsrail'e açıktan askeri ve siyasi destek vermesinin çok daha zorlaşması muhtemel.
DAVANIN SEYRİ NE OLACAK?
Tedbir talepleri davanın ilk aşaması olurken, bundan sonraki adımda önce "ilk itirazlar" safhasına geçerek Divan'ın yargı yetkisi ve kabul edilebilirlik şartları sağlanırsa daha sonra "davanın esası"na ilişkin yargılama yapılıyor.
Divan'ın kararları kesin ve itiraza tabi değil.
Divan her ne kadar son yıllarda dava süreçlerinde daha hızlı hareket etse de soykırım gibi benzer davaların tamamlanmasının 10 yılı geçtiği görülüyor.
Bosna Hersek Cumhuriyeti, 20 Mart 1993 tarihinde Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'ne karşı soykırım davası açtığında Divan, tedbir taleplerini 11 Temmuz 1996'da reddetmişti.
Divan, 27 Şubat-9 Mayıs 2006 tarihlerinde yapılan esasa ilişkin duruşmaların ardından, 26 Şubat 2007'de Srebrenitsa'da soykırım yapıldığına ilişkin nihai kararını vermişti ve 10 yılı aşan dava sonuçlanmıştı.
Benzer bir davada Divan, Hırvatistan'ın 2 Temmuz 1999'da Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'ne karşı açtığı soykırım davasında esasa ilişkin duruşmaları 3 Mart-1 Nisan 2014 tarihlerinde tanık ve bilirkişileri de dinleyerek tamamlamış, esasa ilişkin nihai kararını 3 Şubat 2015'te vermişti.
GÜNEY AFRİKA HANGİ TEDBİRLERİ TALEP ETTİ?
Güney Afrika, Divan'dan, İsrail'i "soykırım yapmamaya, soykırımı önlemeye ve soykırımın faillerini cezalandırmaya" zorlamak için geçici tedbir uygulanmasını istiyor.
Bu tür geçici tedbirler, dava süreci devam ederken durumun daha da kötüleşmesini önlemeyi amaçlıyor.
Güney Afrika, şu 9 ihtiyati tedbir kararına hükmedilmesini talep ediyor.
Bu kapsamda Güney Afrika, Divan'dan;
1- Gazze'deki askeri operasyonları derhal durdurmasına,
2- Kontrolü altındaki herhangi bir grup tarafından, Gazze'deki herhangi bir askeri operasyonu ilerletecek adımlar atmamasına,
3- Filistinlilere yönelik soykırımın önlemesi için gerekli tüm makul tedbirleri almasına,
4- Soykırım Sözleşmesi'nin 2. maddesi kapsamına giren her türlü eylemden kaçınmasına,
5- Yerlerinden edilenlerin evlerine dönerek yeterli gıda, su, yakıt, tıbbi ve hijyen malzemeleri, barınak ve giysi dahil olmak üzere insani yardıma erişiminin sağlamasına,
6- Soykırıma karışanların cezalandırılmaları için gerekli adımları atmasına,
7- Soykırımın delillerini muhafaza etmesine ve bu amaçla gelen uluslararası görevliler ve diğer yetkililerin Gazze'ye erişimini engellememesine,
8- Verilen tedbirleri uyguladığına ilişkin Divan'a düzenli rapor sunmasına,
9- Davayı zorlaştıracak veya uzatacak eylemlerden kaçınmasına hükmetmesini istiyor.