TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı Hüseyin Yayman, "Haberin bir fikir ve sanat eseri sayılması noktasında bir talep var. Bu talebi komisyonumuz değerlendirecek. Ben de haberin ve içeriğin bir telif sayılması gerektiğini düşünüyorum." dedi.
İLK GÜNDEM MADDESİ DİJİTAL TELİF YASASI
Dijital Telif Yasası için tarihi gün. TBMM Dijital Mecralar Komisyonu, AK Parti Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman başkanlığında toplandı.
Toplantı, Rekabet Kurumu ve Telif Hakları Genel Müdürlüğü'nün katılımı ile gerçekleştirdi. 22 Mayıs'ta saat 10.30'da başlayan toplantının ilk gündem maddesi Dijital Telif Yasası oldu.
Yayman, "TBMM için küçük, Türkiye'deki fikir ve sanat eserleri ve tüm bileşenler, basın emekçileri için büyük bir adım için buluşmaktayız, tarihi bir gündeyiz." diyerek konuşmasına başladı.
Komisyon olarak, kuruldukları günden bu yana "dijital telif" konusunu gündemde tutmaya ve bu konuda yasal altyapı hazırlamaya çalıştıklarını kaydeden Yayman, "Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun tarihinin 1951 olduğunu, bugünkü tarihin 2024 olduğunu düşündüğümüzde nasıl bir olguyla karşı karşıya olduğumuzu görmemiz gerekiyor." diye konuştu.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun günün şartlarına cevap veremez nitelikte olduğunu vurgulayan Yayman, "Toplantımızın amacı kanunun yeniden yapılandırılması ve özellikle medya sektöründe çok ciddi bir talep olarak karşımızda bulunan emek hırsızlığının önüne geçilmesidir." dedi.
Bir taraftan iletişim teknolojisindeki gelişmelerin, diğer taraftan toplumsal talep ve ihtiyaçların çeşitlenmesi, teknoloji dünyasındaki farklılıklar ve nüfus artışının, genelde kamu yönetiminde özelde de pek çok alanda yeniden yapılanmayı, reformu zorunlu kıldığını söyleyen Yayman, bugün bu konuyu ele alacaklarını ifade etti.
Haberin bir fikir ve sanat eseri sayılması noktasında talep olduğunu anlatan Yayman, şöyle devam etti:
"Bu talebi komisyonumuz değerlendirecek. Bu konuda bir müzakere yapacağız. Ben de haberin ve içeriğin bir telif sayılması gerektiğini düşünüyorum. Çünkü Avrupa örneklerine, Kıta Avrupası, Anglosakson örneklerine bakıldığında haberin bir telif konusu edildiğini görüyoruz. Neden bu konu önemli? Çünkü bir taraftan içerik üreten, personel istihdam eden ve o konuyla ilgili bir kurumsal yapılanmaya giden yapıların eserlerinin ya da haberlerinin hiçbir telif ödemeden ya da hiçbir referans verilmeden alınması, kullanılması; son tahlilde bu kurumların kan kaybetmesine, bir ekonomik zarara uğramasına yol açmaktadır. Temel mesele reklam gelirleri meselesidir. Reklam gelirlerinin azalması, bu artık kurumsallaşmış yapıların zaman içinde güç kaybetmelerine ve habere ulaşmak için harcadıkları emeğin ortadan kalkmasına yol açmaktadır."
5N1K kuralına işaret eden Yayman, "Bizim burada tecrübeli, kurumsallaşmış yapıların kamusal haberciliği önceleyen ve toplum yararını gözeten habercilik anlayışı yerine temel meselesi etkileşim almak ve nasıl olursa olsun bir farkındalık oluşturarak reklam geliri elde etmek olan isimsiz, fake ya da isimli yapılara karşı bizim muhakkak tedbir almamız lazım." değerlendirmesinde bulundu.
"DİJİTAL MECRALARDA ÇİFTE STANDARDA KARŞIYIZ"
Yayman, habercilikte evrensel normların işletilmesi ve Avrupa'da olan örneklerin Türkiye'de de olmasını istediklerinin altını çizerek, "Dijital mecralarda çifte standarda karşıyız. Bu, X için de Instagram için de TikTok için de dijital telif konusunda da geçerli. Bizim bu konularda muhakkak tedbirler almamız lazım." dedi.
ŞEBNEM BURSALI'DAN DİJİTAL TELİF VURGUSU: SAHİP ÇIKMALIYIZ
Toplantıda konuşan AK Parti İzmir Milletvekili ve TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Üyesi Şebnem Bursalı, haber telifine dikkat çekerek, "Bilginin ana dağıtım merkezi internet. Böyle bir ortamda korumamız gereken değerler olduğu da çok açık. Bunlar tabii ki milli ve dini değerler olduğu gibi hak temelli değerler de var. Bunlardan biri de dijital telif. Bu anlamda da düzenlemeler yapılması ve bu değerlere sahip çıkılmasının gerektiği çok açık." dedi. Bursalı haberlerin sanat ve fikir eseri olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtti.
Bursalı, Turkuvaz Medya ve Demirören Medya'nın dijital telif için önemli çalışmalar yaptığını belirterek teşekkür etti.
Rekabet Kurumu ve Telif Hakları Genel Müdürlüğünden yetkililerin sunumlarıyla toplantı devam etti.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürü Erkin Yılmaz, Türkiye'de basın yayıncı sayısında yüzde 50 azalma olduğunu açıkladı.
Tiraj gelirlerine de değinen Yılmaz, 2011'deki 2.1 milyar lira olan gazete tiraj gelirinin 2020'ye gelindiğinde 945 milyona kadar düştüğünü, bunun da yüzde 60'lık bir kayıp anlamına geldiğini belirtti.
HABERLERE 2 YIL TELİF
Yılmaz, içerik üreticilerinin mağduriyetinin giderilmesi ve mali kayıpların önlenmesine ilişkin önerilerini, "Haberin internette kullanılması için basın yayıncılardan izin alınmasının zorunlu olması, basın yayıncıların elde ettikleri gelirin bir kısmını eser sahipleriyle paylaşması, haberlere 2 yıl süreyle telif getirilmesi" şeklinde sıraladı.
Telif Hakları Genel Müdürü Yılmaz ise dijitalleşen çağda, bireylerin habere ulaşma potansiyellerinde köklü bir değişim yaşandığını vurgularken, Reuters Enstitüsü'nün raporuna değindi.
Yılmaz, kullanıcıların sadece yüzde 25'inin doğrudan yayıncılara, geri kalan yüzde 75'inin ise arama motorlarını ya da sosyal medyadan ulaştığını kaydetti. Yılmaz, "AB ülkelerinde 2010-2014 yılları arasında basın sektörünün geliri, 13 milyar avrodan 3.9 milyar avroya düşerek, yüzde 70 oranında bir kayıp yaşamış. ABD'de de paralel bir durum mevcut. 49 milyar dolarlık toplam gelir, 18 milyar dolara düşmüş ve yüzde 63'lük bir azalma var" dedi.
Telif konusunun çok katmanlı olduğunu belirten Yılmaz, "Geçen yıl itibarıyla 450 milyon liralık bir telif pastası var. Telif konusunda o kadar kötü durumda değiliz" diye konuştu. Genel Müdür Yılmaz, çözüm önerilerini şöyle sıraladı:
Haberlerin veya diğer içeriğin internette kullanılabilmesi için yayıncılardan izin alınması zorunlu olmalı.
Bilimsel ve akademik süreli yayınlar ve bloglar kapsam dışında bırakılmalı.
Ticari niteliği bulunmayan kullanımlar ile çok kısa alıntı ve link verilmesinden ibaret kullanımlar serbest olmalı. Basın yayıncılar, elde ettikleri gelirin uygun bir kısmını, içeriği oluşturan eser sahipleriyle paylaşmalı.
Basın yayın kuruluşlarının dijital mecralarda yayınladıkları içerikler, haberler 2 yıl süreyle telifli olacak şekilde sınırlandırılmalı.
SORUŞTURMA İKİ YIL SÜRÜNCE İŞ İŞTEN GEÇİYOR
Dijital platformlara verdikleri cezaların caydırıcılığı konusuna da değinen Topkaya, "Her zaman söylüyoruz, para cezaları caydırıcı değil. Parayı verir sonrasında başka şekilde devam eder. Hatta aynı ihlali tekrar yaptığında ağırlaştırıcı sebep olarak mükerrerlikten tekrar bir ceza veririz. Parayı kazandığı sürece yine devam edebilir" dedi.
Soruşturma sürelerinin uzun olduğuna da dikkat çeken Topkaya, şunları kaydetti: "Soruşturma süreleri 2 yılı bulabiliyor. Dolayısıyla iş işten geçtikten sonra müdahale edebiliyoruz. Tam da bu noktada dijital platformlara yönelik bir yasa çalışması var. Dijital platformlara yönelik yasa çıktığı takdirde öncül olarak mesela telif yasası çıktı gerekli kuruluşlara bir gelir atfedildi, Google da dedi ki, 'ben o zaman buradan çıkıyorum' bu yasa öncül olarak bunun önüne geçebilecek nitelikte."
Konuyla ilgili Rekabet Kurumu da Google Adwords soruşturmalarına ilişkin bir sunum gerçekleştirdi.
Sunumda, "Dijital Telif Yasası genel itibarıyla, dijital mecralarda içerik üreten kişi, kurum ve kuruluşların ürettikleri İçeriğe ilişkin telif haklarını koruma altına alınmasını amaçlamaktadır. Diğer bir ifadeyle, dijitalleşen medya dünyasında içeriklerin hak sahiplerinin izni alınmaksızın/telifsiz şekilde kullanılmasının önüne geçmek ve içerik sahiplerinin emeğini nemalandırmak amacıyla bu yönde bir yasa çalışmasına ihtiyaç duyulmaktadır." ifadelerine yer verildi.
Sunumda diğer ABD ve AB'de dijital korsanlıkla mücadelede yapılan düzenlemeler şu şekilde sıralandı:
Dijital Binyıl Telif Hakkı Yasası (ABD-1998): Dijital korsanlıkla mücadele etmeyi ve telif hakkı sahiplerinin dijital içeriklerini korumayı amaçlıyor.
2019/790 Sayılı Dijital Tek Pazar'da Telif Haklarına ve Bağlantı Haklara İlişkin Direktif (AB): 2023 yılının Haziran ayı itibarıyla GOOGLE 1500'e yakın yayını ile anlaşma yapmıştır
Çevrim İçi İçerik Paylaşımı Hizmet Sağlayıcılarının Relif Hakkı Sorumluluğu Hakkında Kanun (Almanya-2021): Yayıncılara Ücret Ödenmesi
Fransız Fikri Mülkiyet Kanunu: Basın yayınlarının dijital ortamda çoğaltılman ve lletilmesi kapsamında ödenmesi gereken ücretler düzenlenmiştir.
Çevrim İçi Haberler Yasası (Kanada 2023): Kanada Radyo ve Televizyon Komisyonu. Dijital platformlar ile haber şirketleri arasında ticari pazarlık usulü. Anlaşmazlık durumunda zorunlu tahkim yolu.
Çevrim İçi Haberler Yasası (Kanada-2023):
Müzakere süreci
Adil gelir paylaşımı
Zorunlu tahkim çerçevesi
Toplu pazarlık
Uzmanlığı ile yayın ve telekomünikasyon sektöründe arabuluculuk tecrübesi nedeniyle Kannada Radyo ve Televizyon Komisyonuna görev ve işlev tanımlanması
Haber Medyası Pazarlık Yasası (Avusturalya-2021):
Avustralya İletişim ve Medya Otoritesi - Telif Ücreti Ödemesi → Pazarlık Usulü (Parasal Eşik)
Haber Medyası Pazarlık Yasası (Avusturalya-2021)
Yasanın yürütülmesi görevi: Avustralya İletişim ve Medya Otoritesine (Australian Communications and Media Authority, ACMA)
ACMA,
Yasaya tabi olmak isteyen haber kuruluşlarının uygunluğunu değerlendirmek,
Pazarlık taraflarına yardımcı s arabulucuları atamak,
Pazarlık yapan tarafların tahkim panelinin oluşumu konusunda
anlaşamaması durumunda hakemleri atamak
hususlarında yetkilendirilmiştir.
KANUN'DA NELER DEĞİŞECEK?
Telif İşleri Genel Müdürlüğü'nün yaptığı sunumda ise 4054 sayılı Kanun'da yapılacak değişiklik ile neler getireceğine ilişkin bilgi verildi. Sunum yapan Telif İşleri Genel Müdürü Erkin Yılmaz, Türkiye'deki mevcut telif hakları mevzuatından bahsetti ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nda (FSEK) AB Direktifine uygun olarak yapılabilecek değişikliklere yönelik maddeler paylaştı. Buna göre, kanunda yapılacak değişiklikle son kullanıcılar için daha güvenli bir internet ortamı, tüketicilere artan koruma ve daha düşük fiyatlarda daha kaliteli hizmetler sunulacak.
Yapılacak değişikliğin ticari kullanıcılar için sağlayacağı avantajlar ise şöyle sıralandı:
Hukuki belirlilik
Küçük ve orta ölçekli firmalann korunması
Sıralama ve reklam bakımından şeffaflık Veriye erişim ve veri gücünün sınırlandırılması
Adil ve yanışabilir piyasa yapısı
Kanun platformanlar için ise bazı sorumlulukları şu şekilde özetledi:
Geçit bekçileri için öngörülen açık yükümlülükler
Temel platform hizmetleri
Belirlenen teşebbüslerin kendini kayırma, birlikte işlerlik, veriye erişim gibi yükümlülüklere tabi olması
Öte yandan basın yayıncılarının yasaya neden ihtiyaç duyduğu şu şekilde özetlendi:
TELİF HAKLARI MEVZUATI DEĞİŞİKLİK ÖNERİSİ
Basın yayıncısının finansal ve organizasyonel yatırımlarının korunması amacıyla FSEK'de AB Direktifine uygun olarak yapılacak değişiklikle; Hangi mecrada (basılı ya da online) yayınlanmış olursa olsun, haberlerin veya diğer içeriğin internet ortamında kullanılabilmesi için basın yayıncılarından (Anadolu Ajansı, Hürriyet, Takvim, Misvak (mizah], Elle [magazin], vb.) izin alınması zorunluluğunun getirilmesi, Bilimsel ve akademik süreli yayınların ve blogların kapsam dışında bırakılması, Ticari niteliği bulunmayan kullanımların (kişilerin sosyal medya paylaşımları vb.), çok kısa alıntıların ve link verilmesinden ibaret (hiperlink) kullanımların serbest olması, Basın yayıncılarına tanınan hakkın 2 yıl süreyle sınırlı olması.
BASIN YAYINCILARININ HAK ARAYIŞ SÜRECİ
Lisanslama denemelerinin ve dava süreçlerinin sonuç vermemesi üzerine ülkelerde yasal düzenleme ihtiyacı, 2013 yılında Alman Telif Hakları Yasasında yapılan değişiklikle film ve müzik yapımcıları gibi basın yayıncılarına izin verme ve yasaklama hakkı tanınması, Google'n, Almanya'da basın yayıncıları meslek birliğinin yayınladığı tarife bedelini ödemeyi reddetmesi, bedel talep eden kuruluşların internette görünürlüğünü azaltması, bedelsiz izin veren basın kuruluşlarının içeriklerini önceliklendirmesi, Almanya Rekabet Otoritesine yapılan şikayetinin sonuçsuz kalması,
İspanya'da basın kuruluşlarına bedel talep etme hakkı tanınması, Google News'in bu ülkede hizmetini durdurması üzerine basın kuruluşlarının internet trafiğinin düşmesi.