ZEKAT KİMLERE VERİLMEZ?
Hanefilere göre aşağıda sayılanlara zekât ve fitre verilmez:
a) Ana, baba, büyük ana ve büyük babalara,
b) Oğul, oğlun çocukları, kız, kızın çocukları ve bunlardan doğan çocuklara,
c) Eşine,
d) Müslüman olmayanlara,
e) Zengine yani aslî ihtiyaçları dışında nisap miktarı mala sahip olan kişiye,
f) Babası zengin olan ergen olmamış çocuğa (Merğinânî, el-Hidâye, II, 223-228)
ZEKAT KİMLERE VERİLİR?
Zekatı verecek kişinin borcu olmaması gerekir ve zekatlık malında başkasının hakkı olmaması gerekir. Akıl baliğ olan, hür olan, deli olmayan ve akli dengesini kaybetmemiş bütün Müslümanlar zekat vermektedir. Zorunlu ibadetler içerisindedir.
Bu mali ibadet Müslümanlara özeldir. Müslüman olmayanlardan cizye alınırken, Müslümanlardan da zekat alınmaktadır. Günlük maişetini karşılayamayan kişiler zekat konusunda önceliklidir. Günümüzde de kirasını ödeyemeyen ve her hangi bir geliri olmayanlar önceliklidir. Bu kişilerin İslam'ın gereklerini yerine getiren Müslümanlardan olmalıdır.
Müslüman olmayan kişilere zekat verilmez. Verildiyse bu durumda verdiğiniz sadaka hükmündedir. Zekat sorumluluğu ortadan kalkmaz. Bu nedenle kişinin zekatını kendi vermesi ve verdiği kişiyi bizzat tanıması daha iyi olur.
ZEKAT VERİLİRKEN HANGİ BORÇLAR DÜŞER?
Zekât vermekle yükümlü olan kişi, elindeki zekâta tâbi olan malından kul haklarına müteallik borçlarını düşer.
Hanefî mezhebinin genel görüşüne göre ödeme günü gelmiş veya gelmemiş olan borçlar bu konuda aynı hükme tâbidir fakat Hanefîlerden bir kısım âlimlerin görüşüne göre, sadece vadesi gelmiş olarak birikmiş ve alacaklısı tarafından talep edilen borçlar düşülür; henüz ödeme günü gelmemiş olan borçlar düşülmez. Bu durumda, bu tür veresiye borçlar genellikle alacaklıları tarafından istenmez; ödeme günü gelmiş olan borçlar istenir.
Şâfiî mezhebinin meşhur olan görüşüne göre ise hiçbir borç, zekâta tâbi olan malların hiçbirisinden düşülmez, dolayısıyla borçluluk hâli zekât vermeye engel değildir.
Günümüzde ödeme planı uzun bir takvime bağlanmış olan ve ileriki yıllarda düzenli olarak ödenecek olan kamu, TOKİ, kooperatif, kredi türü borçlar, bütünüyle zekât malından düşülmemelidir. Bu borçların ödeme takvimleri 10-20 yıllık çok uzun vadeleri kapsamakta ve insanlar bu borçları hemen o yılda ödeme durumuyla karşı karşıya kalamamaktadırlar. Bu sebeple, kişinin elinde bulunan zekâta tabi mallardan, sadece "o zekât yılına ait olan birikmiş borçlar, vadesi o yıl içinde dolmuş veya dolacak olan ve dolayısıyla o zekât yılı içinde hemen ödenmesi gereken borçlar" düşülmelidir çünkü zekât, yıllık bir ibadettir.
