"Asrın felaketi" yeni fayları ortaya çıkardı! Uzmanların işaret ettiği bölge: Foça- Karaburun

İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü'nde görevli akademisyenlerden oluşan 12 kişilik ekip, 'İzmir dış körfezi' olarak tanımlanan Foça- Karaburun bölgesinde 'Piri Reis' gemisiyle sismik araştırma yaptı.

Çalışmaya ilişkin bilgi veren Prof. Dr. Derman Dondurur, "Bizi şaşırtan şu oldu; oradaki aktif fay miktarı ve yoğunluğu gerçekten çok fazla. Bu çalışmanın sonuçları, çok sayıda yeni fayın varlığını ortaya çıkardı" dedi.

ÇOK SAYIDA YENİ FAYIN VARLIĞI KEŞFEDİLDİ
DEÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü'nde görevli akademisyenlerden oluşan 12 kişilik ekip, 'İzmir dış körfezi' olarak tanımlanan Foça-Karaburun bölgesinde TÜBİTAK destekli proje kapsamında sismik araştırma yaptı. 'Piri Reis' gemisiyle açılan akademisyenler, 1 hafta boyunca denizde veri topladı.

DEÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Deniz Jeolojisi ve Jeofiziği Bölümü'nde görevli Prof. Dr. Derman Dondurur, "Bu proje için geçtiğimiz hafta içerisinde, 'Piri Reis' gemisiyle 12 kişilik ekiple bir sismik çalışma gerçekleştirdik. Bu çalışmada yaklaşık 1000 kilometre civarında sismik veri topladık. İlksel sonuçlar, gerçekten çok ilgi çekiciydi. 'İzmir dış körfezi'nin sığ yapısını, fay yapılarını biraz biliyoruz ama derin kısımlarla ilgili çok bilgimiz yoktu. Bizi şaşırtan şu oldu; oradaki aktif fay miktarı ve yoğunluğu gerçekten çok fazla. Bu çalışmanın sonuçları, çok sayıda yeni fayın varlığını ortaya çıkardı" diye konuştu.

"İZMİR, DEPREMSELLİK AÇISINDAN AKTİF"
İzmir ve çevresinin depremsellik açısından aktif bölge olduğunu belirten Prof. Dr. Dondurur, "Tarihsel süreçte İzmir ve çevresinde çok sayıda yıkıcı deprem olmuş. 1688'de İzmir'de oluşan bir deprem çok ciddi hasar vermiş hatta tsunami meydana gelmiş. 1739'da Foça'nın 4'te 3'ünün yıkıldığı yıkıcı bir deprem var. Bunların üzerine Foça-Karaburun ve 'İzmir dış körfezi' bölgesindeki fayların haritalanması, aktivitelerinin ortaya konması için TÜBİTAK destekli bir proje başlattık. Denizlerde fayların haritalanması için sismik veri toplamanız gerekiyor. Başka türlü fayları haritalamak mümkün değil.

FAYLARIN HARİTALANMASINA GEÇECEĞİZ
Topladığımız bu sismik verilerden yola çıkarak fayların uzanımını, büyüklüklerini, deniz tabanını etkileyip etkilemediklerini dolayısıyla aktif olup, olmadıklarını ortaya koymayı amaçladık. Elde ettiğimiz verileri, ilksel olarak hızlıca veri işlemden geçirdik. Verilerin işlenmesinin hemen ardından bu fayların haritalanmasına geçeceğiz. Aktif fayların, aktif olmayan fayların büyüklükleri, nereye doğru uzandıkları hakkında bilgi elde etmeye çalışacağız. Dolayısıyla İzmir metropol alanı ve çevresinin afet riskine yönelik çalışmalar gerçekleştireceğiz. Proje, 2 yılda tamamlanması öngörülerek başlatılan bir proje. Proje verilerin toplanması, işlenmesi ve yorumlanması olmak üzere 3 ayrı fazdan oluşuyor" dedi.

"İZMİR'DEKİ FAYLAR BİRAZ DAHA KISA"
Foça merkez üssü olan 27 Şubat tarihli depreme değinen Dondurur, "Çalışmayı tamamladıktan 2 gün sonra Foça açıklarında 4.1 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Büyük bir tesadüf. Bu depremin oluştuğu yer, bizim çalıştığımız alanın tam olarak içine denk geliyor. Depremin yeryüzünde, deniz tabanındaki iz düşümünü kesen 2 sismik hattımız var. Depremin oluştuğu fayı sismik kesitlerimizde görebiliyoruz. Aktif bir fay. İzmir, çok ciddi deprem riski altında olan bir bölge. Bunu asla unutmamamız gerekir. Karada olduğu kadar denizlerimizde de aktif faylarımız var. Karadaki fayları birebir analiz etme şansımız var ama denizde bu söz konusu olmuyor.

ÇOK YIKICI DEPREMLERE NEDEN OLMUYOR
İzmir'deki fay mekanizması, Kuzey Anadolu fayı ve Doğu Anadolu fayından farklılık gösteriyor. İzmir'de daha çok çöküntü alanlarının oluşturduğu normal faylar var. Bu faylar, biraz daha kısa. Boyları Kuzey Anadolu fayı gibi yüzlerce kilometre uzanmıyor. Dolayısıyla bu fayların oluşturduğu depremler, çok yıkıcı olmuyor. Genelde İzmir'de tarihsel gözlemlediğiniz depremler, 6-6.5 civarında ancak her zaman risk altındayız" diye konuştu.

ASRIN FELAKETİ
Dünya üzerinde her yıl toplamda büyüklü küçüklü yaklaşık 500 bin deprem meydana geliyor, bunların yaklaşık 100 bini hissedilirken 100 kadarı da hasara yol açıyor.

Oluşumlarına göre depremler tektonik, volkanik ve çöküntü olmak üzere üç kategoriye ayrılıyor, tektonik sarsıntılar, şiddet ve büyüklük bakımından en yıkıcı deprem çeşidi olarak öne çıkıyor.

Dünya tarihindeki en şiddetli 10 deprem, Güney Amerika ve Asya-Pasifik ülkelerinde yaşandı. "Ateş çemberi" olarak adlandırılan Pasifik Deprem Kuşağı, dünyadaki tüm depremlerin yüzde 90'ına, büyük depremlerin ise yaklaşık yüzde 80'ine tanıklık ediyor.

Dünyadaki en yoğun tektonik deprem kuşağını, Pasifik Deprem Kuşağı oluşturuyor.

230 BİN KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ
Bugüne kadar kaydedilen en uzun süreli deprem, Endonezya'da Sumatra'da 26 Aralık 2004'te meydana geldi. 9,1 büyüklüğündeki depremde 230 bin kişi hayatını kaybetti. Sarsıntı, 8,3 ile 10 dakika arası sürdü.

Deprem sonucu oluşan metrelerce yükseklikteki dev dalgalar, Endonezya'nın yanı sıra Asya'nın kuzeyi ve Afrika'nın doğusunda 14 ülkeyi etkiledi. En çok ölüme yol açan doğal afetlerden biri kabul edilen felakette deprem ve tsunami nedeniyle 1 milyon 700 bin kişi evsiz kaldı.

TÜRKİYE'DEKİ DEPREMLER
Dünyanın aktif deprem kuşaklarından Alp-Himalaya Kuşağı üzerinde yer alan Türkiye'de de yıkıcı depremler yaşandı.

Bunlardan en şiddetlisi, 26 Aralık 1939'da Erzincan'da meydana geldi. 7,8 büyüklüğündeki depremde 33 bin kişi yaşamını yitirdi.

Yerin 20 kilometre derinliğinde meydana gelen ve 52 saniye süren depremde okul, hastane gibi kamu binaları da dahil 100 binden fazla yapı yerle bir oldu.

Türkiye'deki bir diğer yıkıcı büyük deprem, 17 Ağustos 1999'da yaşandı. Merkez üssü Kocaeli'nin Gölcük ilçesi olan, ülkenin kuzeybatısında etkili olan 7,4 büyüklüğündeki Marmara depremi, özellikle İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Yalova şehirlerinde büyük yıkımlara yol açtı.

Depremde 17 binden fazla insan hayatını kaybederken 500 bin kişi evsiz kaldı.

1939'DAN BU YANA EN BÜYÜK FELAKET
Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat'ta meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki iki deprem, 11 ili etkiledi. Son belirlemelere göre 45 bin 89 kişi hayatını kaybetti.

Depremler, Mısır, Lübnan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Suriye ve Irak'ta da güçlü şekilde hissedildi.

Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Hatay'da da 20 Şubat'ta 6,4 ve 5,8 büyüklüğünde depremler meydana geldi. Malatya'da da 27 Şubat'ta 5,6 büyüklüğünde artçı deprem oldu.

Son açıklamalara göre depremin ardından toplam 11 bin 20 artçı sarsıntı meydana geldi.

Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın "1939 Erzincan depreminden sonraki en büyük felaket" olarak nitelendirdiği depremlerin etkilediği şehirlerde çok sayıda bina yıkıldı.

JAPONYA'DA 19 BİN KİŞİ ÖLDÜ
Japonya'nın Tohoku bölgesinde 11 Mart 2011'de 9 büyüklüğünde deprem oldu. Okyanus tabanında 1 kilometrelik kırık oluşturan depremin ardından ülkenin kuzeydoğu kıyılarında tsunami yaşandı.

Deprem ve sonrasındaki tsunami sonucu 19 bin kişi hayatını kaybetti. Fukuşima Nükleer Santrali'nde sızıntı meydana geldi.

Endonezya'nın Sulawesi Adası'nı 2018'de vuran 7,5 büyüklüğündeki deprem ve ardından tsunami, son yıllarda yaşanan en büyük felaketlerden biri olarak tarihe geçti. Yaşanan deprem ve tsunami, 4 bin 300'den fazla kişinin ölümüne neden oldu.

DÜNYA TARİHİNDEKİ EN ŞİDDETLİ DEPREM
Dünya tarihindeki en şiddetli deprem, 22 Mayıs 1960'ta Şili'de yaşandı. Yaklaşık 1000 kilometrelik alanda hissedilen 9,5 büyüklüğündeki deprem sonucu 1655 kişi hayatını kaybetti, 3 bin kişi yaralandı, 2 milyon kişi evsiz kaldı.

Ülkede 550 milyon dolarlık hasara yol açan deprem sonucu oluşan tsunami, 10 bin kilometrelik alana yayılarak Hawaii, Japonya ve Filipinler'e kadar ulaştı. Dev dalgalar nedeniyle Hawaii'de 61, Japonya'da 138, Filipinler'de 32 kişi yaşamını yitirdi.

DÜNYADAKİ ŞİDDETLİ DEPREMLER
En şiddetli ikinci deprem olarak kayıtlara geçen Alaska depremi, 28 Mart 1964'te meydana geldi. Üç dakika süren 9,2 büyüklüğündeki deprem, tsunamiyi tetikledi. Sarsıntı ve ardından oluşan dev dalgalar, 128 kişinin hayatını kaybetmesine sebep olurken yaklaşık 310 milyon dolarlık hasara yol açtı.

Endonezya'nın kuzeybatısında bulunan Sumatra Adası'nda Aralık 2004'te gerçekleşen 9,1 büyüklüğündeki yıkıcı depremin yaraları sarılırken bölge, yaklaşık 3 ay sonra (28 Mart 2005) yerin 30 kilometre derinliğinde olan 8,6 büyüklüğündeki depremle sarsıldı. Afette 1400'den fazla kişi hayatını kaybederken depremin tetiklediği tsunami nedeniyle yüzlerce kişi yaralandı.

Rusya'nın doğusundaki Kamçatka Yarımadası'nda 4 Kasım 1952'de meydana gelen 9 büyüklüğündeki deprem, 1900'den bu yana kaydedilen en büyük depremler arasında yer alıyor. Can kaybına yol açmayan deprem sonucu oluşan 9 metre yüksekliğindeki dalgalar, Hawaii'ye kadar ulaştı.

Ekvador ve Kolombiya kıyıları yakınlarında 31 Ocak 1906'da meydana gelen 8,8 büyüklüğündeki depremde yaklaşık 1000 kişi yaşamını yitirdi. Depremin ardından oluşan tsunami, okyanusu geçerek Japonya'ya kadar ulaştı.

Şili'de 27 Şubat 2010'da meydana gelen 8,8 büyüklüğündeki depremde 500'den fazla kişi hayatını kaybetti, binlerce kişi yaralandı. Şili'nin yanı sıra Peru, Ekvador, Kolombiya, Kosta Rika ve Panama gibi Latin Amerika ülkeleri, deprem sonrası oluşan tsunamiden etkilendi. 30 milyar dolarlık hasara neden olan deprem, 1,8 milyon kişiyi mağdur etti, 500 binden fazla ev onarılamayacak şekilde hasar gördü.

Alaska'nın Rat Adaları açıklarında 4 Şubat 1965'te meydana gelen 8,7 büyüklüğündeki deprem ise 10 metre yüksekliğindeki tsunamiye neden oldu. Küçük çapta hasara yol açan depremde can kaybı yaşanmadı.

Tibet'te 15 Ağustos 1950'de yaşanan 8,6 büyüklüğündeki depremde en az 1500 kişi öldü. Çin ve Hindistan'ın birçok şehrini de etkileyen deprem, heyelanlara yol açtı. Bunun sonucu yüzlerce yapı zarar gördü.

Çin'in Şiçuan eyaletindeki bölgede 2008'de meydana gelen 7,9 büyüklüğündeki depremde 87 bin kişi hayatını kaybetti ya da kayboldu. Deprem sonucu 370 bin kişi yaralandı.

Pakistan'da 8 Ekim 2005'te meydana gelen 7,6 büyüklüğündeki depremde yaklaşık 75 bin kişi yaşamını yitirdi.

Haiti'nin başkenti Port-au-Prince'te 12 Ocak 2010'da meydana gelen 7 büyüklüğündeki deprem nedeniyle 316 bin kişi öldü, 300 bin kişi yaralandı. 11 yılın ardından, Haiti açıklarında 14 Ağustos 2021'de meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki depremde 2 bin 500'e yakın kişi öldü, 12 bini aşkın kişi yaralandı ve binlerce kişi evsiz kaldı.

FAY HATLARI VE LEVHALAR
Yer kabuğunu oluşturan levhaların hareketleri sonucu gerilme ve sıkışmalarla biriken enerji, zamanla ortaya çıkıyor ve yer kabuğundaki bu hareketli kısma "fay" deniyor.

Yer kabuğunda "fay" adı verilen kırıklarda meydana gelen hareketler, dünya genelinde gerçekleşen depremlerin tamamına yakınını oluşturuyor.

Dünyadaki en yoğun tektonik deprem kuşağını, büyük depremlerin yaklaşık yüzde 80'inin meydana geldiği Pasifik Deprem Kuşağı oluşturuyor.

En önemli kıta levhaları ise Kuzey Amerika Levhası, Güney Amerika Levhası, Afrika Levhası, Arap Levhası, Avrasya Levhası, Anadolu Levhası, Bismarck Levhası, Hint-Avustralya Levhası ve Antarktika Levhası olarak öne çıkıyor.

Juan De Fuca Levhası, Pasifik Levhası, Nazca Levhası, Scotia Levhası, Cocos Levhası, Karayip Levhası, Filipinler Levhası, Fiji Levhası ve Caroline Levhası da büyük okyanus levhaları olarak biliniyor.

Bazı faylar çok ince ve dikkat çekici olmasa da California'daki San Andreas ve Türkiye'deki Anadolu Fayı, yüzlerce kilometre uzunluğa sahip.

Dünyadaki en uzun fay olan San Andreas, Pasifik ile Kuzey Amerika levhalarının arasında yer alıyor.

Japonya, Şili, Meksika, Peru ve Yeni Zelanda'nın da bulunduğu "Ateş Çemberi" de depremlere ve volkanik patlamalara yatkın bir bölge.

TÜRKİYE'DEKİ FAY HATLARI
Türkiye'deki Anadolu Levhası'nda dünyadaki en aktif fay hatlarından bazıları bulunuyor.

Kuzey, Do��u ve Batı Anadolu fay hatlarının bulunduğu Anadolu Levhası, Avrasya, Afrika ve Arap levhalarının arasında yer alıyor.

Tarihteki en yıkıcı depremlerden bazıları, bu fay hattındaki hareketler nedeniyle meydana geldi.

EN RİSKLİ İLÇELER HANGİLERİ?
İstanbul deprem haritası, şehrin deprem riski taşıyan bölgelerini düşük, orta ve yüksek riskli olmak üzere üçe ayırıyor.

İstanbul'daki düşük riskli ilçeler ve semtler: Pendik, Kadıköy, Kartal, Ümraniye, Şile, Üsküdar, Darıca, Erenköy, Çengelköy, Suadiye, Altunizade, Polonezköy, Eminönü, Rumelihisarı, Adalar, Beşiktaş, İçerenköy, Sarıyer, Nişantaşı, İstinye, Gültepe, Kağıthane, Taksim, Arnavutköy, Şişli ve Levent'tir.

İstanbul'daki orta derece riskli ilçe ve semtler: Üsküdar Çukuru, Tarabya Çukuru, Tophane, Çayırbaşı Çukuru, Ortaköy'deki dolgu kısımlar, Kurbağalıdere, Alibeyköy, Moda Sahili, Silivri, Fatih, Gümüşyaka ve Topkapı'dır.

İstanbul'da yüksek derecede deprem riski taşıyan bölgeler ise Zeytinburnu, Küçükçekmece, Florya, Esenkent, Ispartakule, Ambarlı, Avcılar ve Haramidere'dir.

DEPREM RİSKİ TAŞIYAN İLLER VE İLÇELER
Türkiye ölçeğinde hazırlanan risk haritasına fay hatları üzerinde veya fay bölgelerinden uzakta bulunan il ve ilçeleri de tespit edildi.

Deprem tehlike haritasına göre risk taşıyan iller ve ilçeler şöyle:

ADIYAMAN: Gölbaşı

AFYONKARAHİSAR: Çay, Dinar, Kızılören, Sandıklı

ANKARA: Şereflikoçhisar

ANTALYA: Demre

AYDIN: Bozdoğan, Germencik, İncirliova, Koçarlı, Köşk, Kuşadası, Nazilli, Söke, Sultanhisar, Yenipazar

BALIKESİR: Gönen, Manyaz

BATMAN: Kozluk

BİNGÖL: Karlıova, Yedisu

BOLU: Gerede, Yeniçağa

BURSA: Gemlik, Kestel, Mustafakemalpaşa

ÇANAKKALE: Çan, Yenice

ÇORUM: Laçin

DENİZLİ: Babadağ, Çameli, Çardak, Honaz

DİYARBAKIR: Lice

DÜZCE: Çilimli, Cumayeri, Gölyaka, Gümüşova, Kaynaşlı

ELAZIĞ: Palu, Sivrice

ERZİNCAN: Üzümlü

ESKİŞEHİR: İnönü

GAZİANTEP: İslahiye

HAKKARİ: Şemdinli

HATAY: Erzin, Hassa, Kırıkhan, Payas

ISPARTA: Eğirdir, Senirkent, Uluborlu

İZMİR: Kemalpaşa, Seferihisar, Tire

K.MARAŞ: Nurhak, Türkoğlu

KAYSERİ: Talas, Yeşilhisar

KIRIKKALE: Keskin

KIRŞEHİR: Akpınar, Mucur

KOCAELİ: Başiskele, Derince, Gölcük, Kartepe

KONYA: Akşehir, Altınekin, Doğanhisar, Ilgın

KÜTAHYA: Gediz, Simav

MALATYA: Akçadağ

MANİSA: Ahmetli, Alaşehir, Gölmarmara, Kırkağaç, Salihli, Sarıgöl, Soma, Turgutlu

MERSİN: Çamlıyayla, Mut

MUĞLA: Menteşe, Milas

MUŞ: Korkut, Varto

NİĞDE: Altunhisar, Bor

OSMANİYE: Düziçi, Toprakkale

SAKARYA: Akyazı, Arifiye, Ferizli, Hendek, Karapürçek, Sapanca

ŞANLIURFA: Bozova

SİİRT: Eruh

ŞIRNAK: Beytüşşebap

SİVAS: Altınyayla, Yıldızeli

TOKAT: Niksar, Pazar, Reşadiye

VAN: Çaldıran, Özalp

YALOVA: Altınova, Çınarcık

DEPREM RİSKİ OLMAYAN İLLER
Deprem riski tüm şehirlerde olmakla birlikte risk haritasına göre bazı iller 4. ve 5. grupta gösterildi.

4. ve 5. grup illeri şöyle:
Karaman
Kıklareli
Nevşehir
Aksaray

Konya
Edirne
Ankara

Niğde
Sinop
Giresun

Rize
Artvin
Trabzon

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) bünyesinde hizmete sunulan yenilenmiş diri fay hatları haritası oturduğunuz yerin, binanın güvenli olup olmadığını hızlı ve kolay bir şekilde öğrenme imkanı veriyor.

TÜRKİYE FAY HARİTASI
MTA ve AFAD tarafından listelenen fay hatları, birkaç adımda kolayca görüntülenebiliyor. Fay haritası ile hangi şehir ya da ilçeden fay hatları geçtiğini listeyen iki kurum, bu bilgileri belirli periyodlarda güncelliyor.

DOĞU ANADOLU FAYINA DİKKAT!
Doğu Anadolu Fay Hattı Türkiye'nin doğusunda büyük bir kırıktır. Fay, Anadolu Levhası ve Arap Levhası arasındaki sınır boyunca uzanmaktadır.

Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Elazığ ovalarından geçerek Bingöl'e kadar sokulur. Ölü Deniz Çatlağının kuzey sonunda Maraş Üçlü Bitişmesinden başlayarak kuzeydoğu istikametinde işler ve Karlıova Üçlü Bitişmesinde sona erer ki burada Kuzey Anadolu Fay Hattı ile buluşur.

7.7 ve 7.6 şiddetindeki Kahramanmaraş depremi bu fay hattı üzerinde gerçekleşmiştir.

EVİMİN ALTINDAN FAY HATTI GEÇİYOR MU?
https://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx adresi üzerinden tıklayarak harita üzerinden bulunduğunuz konuma ulaşabilirsiniz. Ekranın yan tarafından faylar sekmesini ve Depremler sekmesinden ise Son 24, son 7 gün ve Son 30 gün şeklinde bulunan kutucuklara tıklayarak hangi zaman diliminde evinizin altından fay hattın geçtiğini görebilirsiniz.