Her hafta sofralarımızda yer bulan balık, içerdiği besin değerleriyle sağlık dostu bir yiyecek olarak bilinse de, bazı türlerinin içerdiği yüksek cıva oranı endişe yaratıyor. Özellikle büyük ve uzun ömürlü balıklarda biriken metilcıva, sinir sistemi üzerinde kalıcı hasarlara neden olabilir.
Cıva, doğal olarak hava, su ve toprakta bulunan bir ağır metal olarak bilinir. İki ana formu vardır: metilcıva ve elemental cıva. Metilcıva, özellikle su ekosistemlerinde ve balıklarda birikerek besin zincirine girer. Bu madde, yüksek toksik etkisiyle sinir sistemini olumsuz etkiler ve özellikle hamile kadınlar, çocuklar ve yaşlılar için ciddi riskler taşır.
Metilcıvanın balıklarda birikmesi, özellikle büyük ve uzun ömürlü balıklarda daha fazla görülür. Bu nedenle, tüketici bilinci artırılmalı ve cıva oranı yüksek balıkların tüketiminden kaçınılmalıdır.
EFSA'nın verilerine göre, aşağıdaki balıklar yüksek cıva içeriği nedeniyle sağlık açısından risk oluşturabilir:
Kral Uskumru (King Mackerel): Besin değeri yüksek olsa da cıva oranı tehlikeli seviyelerdedir.
Kılıçbalığı (Swordfish): Özellikle büyük boyutlu kılıçbalıkları cıva birikimine yatkındır.
Mezgit (Hake): Popüler bir tüketim balığı olmasına rağmen dikkatli olunmalıdır.
Tatlı Su Levreği (Freshwater Bass): Tatlı sularda biriken cıva nedeniyle risk taşır.
Somon (Salmon): Özellikle çiftlik somonları, cıva birikimi nedeniyle dikkatli tüketilmelidir.
Ton Balığı (Tuna): Özellikle büyük boyutlu türleri, metilcıva açısından oldukça yüksektir.
Cıvanın etkileri herkesi etkileyebilse de bazı gruplar daha fazla risk altındadır:
Hamile Kadınlar: Cıva, anne karnındaki bebeğin gelişen sinir sistemini olumsuz etkileyebilir.
Çocuklar: Gelişim aşamasındaki çocuklarda öğrenme ve davranış sorunlarına yol açabilir.
Yaşlılar: Sinir sistemi üzerindeki etkileri, bilişsel işlevlerde bozulmalara neden olabilir.
Balık Çeşidini Değiştirin: Daha küçük ve kısa ömürlü balıkları tercih edin (ör. sardalya, hamsi).
Tüketim Sıklığını Azaltın: Haftada bir veya iki porsiyonu geçmeyin.
Kaynağı Sorgulayın: Balığınızın menşeini öğrenerek güvenilir çiftliklerden almayı tercih edin.
2024 yılında yayımlanan Avrupa Gıda Güvenliği Dergisi'ne göre, metilcıva içeriği yüksek olan balıkların düzenli tüketimi sinir sistemine zarar vererek uzun vadede kalıcı sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, özellikle hamile kadınlar ve çocukların balık tüketiminde daha dikkatli olması önerilmektedir.
