Gezegenimizin kendi etrafında dönmesi sonucu gece-gündüz oluşmaktadır. Sıra dışı durumlar hariç, gündüz Güneş ışığı 3 gökcismi tarafından kesilebilir. Bunlardan ikisi, yörüngelerinin yarı-büyük eksen uzunlukları gezegenimizinkine göre daha küçük olan Merkür ve Venüs gezegenleridir. Bu gezegenlerin görünür yarıçapları, Güneş'in görünür yarıçapından çok daha küçüktür. Gündüz Güneş'in önünden geçtiklerinde Yer'den gözlenirlerse, çapı gezegenlerin görünen açısal çaplarına eşit küçük karanlık daireler şeklinde izlenirler.
Güneş'in önünden geçebilecek diğer gökcismi uydumuz Ay'dır. Ay, boyut olarak küçüktür. Ancak gezegenimize çok yakın olduğu için görünür yarıçapı Güneş ile karşılaştırılabilir büyüklüktedir. Uydumuz da dışmerkezlikli bir yörüngede dolanmaktadır ve görünen açısal çapı apoge noktasında ~0.49 derece, perige noktasında ~0.55 derecedir.
Ay'ın yörünge düzlemi, Yerküre'nin yörünge düzlemi ile iki noktada kesişir. Eğer Güneş ve Ay aynı anda bu kesişim noktasında veya çok yakınlarında bulunurlarsa, Yer'den bakan bir gözlemci iki gökcismini aynı doğrultuda gözlemler. Bu durumda tutulma gerçekleşir. Güneş tutulmasının gerçekleştiği tarihte Ay ve Güneş'in görünür açısal çapları, gözlenen tutulma türünü belirler. Ay ve Güneş'in gözlenen doğrultuları neredeyse aynı olduğunda, Ay Güneş'ten daha büyük yarıçapta görünüyor ise "Tam Güneş Tutulması", daha küçük görünüyor ise "Halkalı Güneş Tutulması" gözlemlenir.
GÜNEŞ TUTULMASI TÜRLERİ NELER?
3 çeşit güneş tutulması vardır. Bunlar tam güneş tutulması, halkalı güneş tutulması ve parçalı güneş tutulmasıdır. Tam güneş tutulmasında dünyaya gelen bütün ışınlar kesilmektedir. Bazen ay yuvarlak olması nedeniyle dünyadan uzaklaşır. Bunun sonucunda da güneşin hepsini kapatamaz. Buna halkalı güneş tutulması isimi verilir. Ay, Güneş'i kısmen örttüğü takdirde Parçalı Güneş tutulması meydana gelir. Bütün tam ve halkalı tutulmalar ilk olarak parçalı şekilde başlar ve tam kavuşumdan sonra yine parçalı tutulma halinde devam eder ve biter.
GÜNEŞ TUTULMASI NASIL OLUŞUR?
Ay Güneş'ten yaklaşık 400 kere daha küçük fakat bize Güneş'ten 400 kere daha yakın olduğu için gökyüzünde ikisi de aynı büyüklükte gözükürler. Bir Güneş Tutulması, Ay'ın Güneş ile Dünya arasına girmesi ve bazı özel koşulların sağlanması neticesinde meydana gelir. Tutulmanın olabilmesi için, Ay'ın Yeniay safhasında olması ve Yer etrafındaki yörüngesinin düzlemi ile Yer'in Güneş etrafındaki yörünge düzleminin arakesit noktaları doğrultusunun Güneş'in merkezinden geçmesi gerekir. Diğer bir deyişle Güneş Ay ve Dünya aynı doğrultuda olmalıdır. Bilindiği üzere bir yıl içerisinde 12 ay vardır.
Yani Ay, Dünya etrafında yılda 12 kez dolanır. Dolayısıyla, eğer Ay'ın yörünge düzlemi Dünya'nınkiyle çakışık olsaydı, bir yılda 12 kez Güneş tutulması meydana gelebilirdi. Fakat durum böyle değildir. Ay'ın yörünge düzlemi ile Dünya'nınki arasında yaklaşık 5° 9′ lık bir açı vardır. Bu açı nedeniyle Dünya, Ay ve Güneş, Ay'ın Dünya etrafındaki her dolanımında tam olarak aynı doğrultuda bulunmazlar. Böylece her ay bir Güneş tutulması oluşmaz. Nitekim bir yılda en az iki, en çok beş Güneş tutulması meydana gelebilir.
