Psikolojimiz için oruç aynı zamanda bir terapi sayılır mı?
Oruç bize rutin hayatın dışına çıkma ve hayata başka bir gözle bakma imkanı verebilir. Yüce bir amaç için bedensel zevklerden uzak durabilmek, kişiliğin olgunlaşmasına hizmet edebilir. Hazzı erteleyebilmek, olgun bir kişiliğin göstergesidir. Açlık duyduğu halde buna katlanabilen bir kişi, yalnızca bedenini değil ruhunu da terbiye etmiş olur. Bu yönüyle oruç, bize açlıkla her gün birlikte yaşayan insanları anlama, kendimizi onların yerine koyabilme yani; eş duyum yeteneği verir. Eş duyum yeteneği insani ilişkilerin çimentosudur. Öte yanda kişinin kendi egosunun çitlerini biraz geriye çekmesi, hayata biraz da ölümün penceresinden bakabilmesi; öfke ve kırıcılıktan, insani ilişkileri zedeleyen tutumlardan uzak durmasını beraberinde getirir. Oruç, ifade ettiği manevi anlamıyla yaşanabilirse evet, bir tür terapidir.
Oruç tutan insanlar neden daha sinirli oluyorlar?
Oruç tutan insanların sinirliliği sanırım büyük ölçüde kan şekerinin düşmesine ve tiryakiler için de, nikotinin kanda azalmasına bağlı. Yoksa oruç tek başına bedensel keyif ve zevklerden uzak kalma edimi değil, aynı zamanda kişinin kendi ölümlülüğünü keşfetmesi, hazzın gelip geçiciliğini fark etmek ve böylece hayatın sonu olduğunu hatırlamaktır. Daha metafizik bir bakış açısından bakabilen insanlar için Ramazan ayı yumuşaklık ve yüce gönüllülük ayıdır. Sinirlilik, orucun amaçlarını daha iyi düşünmekle, bu ibadetin niçin yapıldığını hatırlamakla giderilebilir. İnsan bu durumu kendi hırs ve arzularından sıyrılmak için bir fırsat olarak görebilirse, ortada sinirlenilecek bir şey de kalmaz.
Çalışma tempomuzu oruç tutarken nasıl ayarlamalıyız?
Dikkat ve yoğunlaşma gerektiren işleri günün daha erken saatlerine almak, etkin bir zaman planlaması yapmak, Ramazan ayında düşünce veriminin azalmamasını sağlar. Yoğun zihinsel mesai gerektirmeyen işler de iftar saatine yakın zaman dilimine kaydırılabilir.
Dikkat dağılmasından nasıl kurtulabiliriz?
İftar saatine yakın saatler dışında orucun dikkat dağılmasına yol açacağını sanmıyorum. Tam aksine; dolu bir mide dikkatte daha fazla azalmaya yol açar. Kan şekerinin düştüğü saatlerde zaman zaman yaptığımız işe ara vererek, dinlendirici bazı uğraşlarda bulunmak yararlı olabilir.
Sahurda uykusuz kalmamak için neye dikkat edilmeli?
İftar ve sahurda çok yemek uykuyu ciddi bir biçimde etkileyebilir. Bu öğünleri tıka basa yemeden geçirmek düşünülmeli. Kişi, uykusu tam olarak geldiğinde, göz kapakları iyice ağırlaştığında yatağa girmeli. Günlük egzersizler de uykuyu kolaylaştırabilir. Kahve ve çay gibi kafein içeren maddelerden uykuya yakın saatlerde uzak durulmalı.
Ramazan zararlı bağımlılıklardan kurtulmak için fırsat olabilir mi?
Elbette, ancak düzenli olarak alkol kullanan kişilerin alkolü Ramazan ayına doğru azaltarak kesmeleri, birdenbire bırakmamaları daha yerinde olur. Alkolün birden kesilmesi; çekilme ve yoksunluk belirtilerine yol açabilir. Bu konuda çok dikkatli olmak gerekir. İftar saatinden sonra sigara tüketimini dengede tutmak, hatta bu ayı fırsat bilerek içilen sigara sayısını azaltmak da kişinin bu bağımlılıktan kurtulmasına yardımcı olacaktır. Gündüz saatlerinde bağımlı olunan maddelerden uzak kalabildiğini, onlar üzerinde bir kontrol uygulayabildiğini fark eden kişiler, bu maddeleri bırakmak konusunda özgüvenlerini tazelemiş olurlar. Bu, özellikle alkol bağımlılığı için çok önemlidir. Zira; bir kişi eğer maddeden bir ay uzak kalmayı başarabiliyorsa, neden bütün yıl uzak kalmasın? Bu, bir tür irade egzersizidir ve başarılı olan kişileri, maddeyi bırakma konusunda teşvik edebilir.
Hangi hastalarınıza Ramazan'da oruç tutmasını önermiyorsunuz?
Düzenli ilaç kullanması gereken hastalarımıza, oruç tutması beden ve ruh sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek hastalarımıza oruç tutmalarını önermiyoruz. Bir ibadetin yerine, zaruri durumlarda bir başka ibadeti koyabilirsiniz ama sağlığın yerine koyacak başka bir şeyiniz yok. İlaç almadığı zamanlarda kendisine ve çevresine acı verebilecek, akli melekeleri etkilenebilecek, huzuru bozulacak hastalarımızı uyarıyoruz.
