ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) hastalığı, beyin ve omurilikte bulunan ve kasların hareket etmesini sağlayan sinir hücrelerinin hasar görmesi sonucu ortaya çıkar. Motor nöronların (kaslara hareket emri veren sinir hücreleri), kaslara uyarılar gönderemediği zaman kaslarda güçsüzlük başlar. Henüz tedavisi bulunamayan ALS, dünyada her yıl ortalama 100 binde 2-6 oranında görülüyor. Motor Nöron Hastalığı (MND) olarak da bilinen ALS ilerleyicidir ve hastalar önce genellikle kol ve bacaklarını ardından tüm vücudunu hareket ettirmekte zorluk yaşar, konuşma, yutma ve nefes alması zorlaşır.
ALS Hastalığının Nedenleri Nelerdir?
ALS hastalığının nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Bulaşıcı olmayan ALS'de genetik nedenlerin rol oynadığı düşünülse de, hastalığın temel nedeni bilinmemektedir. Hastaların %5 ila %10'unda görülen genetik geçişin rol oynadığı düşünülüyor. Diğer hastalarda ise belirli bir neden bulunmuyor. ALS, tüm yaşlarda görülebilmekle beraber, genellikle 40-60 yaş arasında ve ağırlıkla erkeklerde görülüyor. 65 yaşından sonra ise hem kadın hem erkeklerde eşit oranda rastlanıyor.
ALS Hastalığı Nedir?
ALS, motor nöronların ölümüne neden olan bir nöromüsküler hastalıktır. Bu nöronlar, beyin ve omuriliği kontrol eder ve kasları hareket ettirmek için gerekli olan sinyalleri gönderir. ALS, motor nöronların ölümüne neden olduğu için, kaslar zayıflar ve erir.
ALS'nin tam nedeni bilinmemekle birlikte, araştırmacılar bu hastalığın genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkabileceğini düşünmektedirler. Bu hastalığın erken teşhisi ve tedavisi çok önemlidir, çünkü hastalık ilerledikçe, tedavi seçenekleri sınırlı hale gelir.
ALS'nin Belirtileri Nelerdir?
ALS'nin belirtileri, her hastada farklılık gösterse de, genellikle hastalık erken dönemde ağırlıklı olarak kol ve/veya bacaklarda başlar. İlk olarak kaslarda sertlik, kramp ve seğirmelerle başlayabilir. Kaslardaki güçsüzlük nedeniyle konuşma ve yürümede değişiklikler görülebilir. Sonrasında kaslarda güçsüzlük ve erime görülür. ALS'nin hiçbir döneminde hafıza ve zihin etkilenmez.
LS Hastalığının Teşhisi, Tedavisi ve Yaşam Kalitesi İçin Uygulanan Tedaviler
ALS hastalığı (Amyotrofik lateral skleroz), sinir sistemi üzerinde ilerleyici bir bozukluktur. Bu hastalık, kas zayıflığı, seyirme, konuşma bozuklukları gibi belirtilerle ortaya çıkar ve yavaş yavaş ilerler. ALS hastalığına dair bir test bulunmamakla birlikte, nörolojik muayene, EMG, kan testleri ve biyopsi gibi testler yapılarak teşhis edilebilir. Bu yazıda, ALS hastalığının teşhisi, tedavisi ve yaşam kalitesini artırmak için uygulanan tedaviler ele alınacaktır.
ALS Hastalığının Teşhisi
ALS hastalığının teşhisi, kas zayıflığı, seyirme, konuşma bozuklukları gibi belirtilerle ortaya çıkan hastalarda ayrıntılı bir nörolojik muayene yapılarak konulur. Bu muayenede, hastanın refleksleri, kas gücü, koordinasyonu, konuşma becerileri ve solunum fonksiyonları değerlendirilir. Teşhise yönelik olarak, EMG (Elektromiyografi), biyopsi, röntgen ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi testler de yapılabilir. Ayrıca, ALS hastalığını taklit eden diğer hastalıkların ayırımı açısından kan testleri, idrar tahlilleri, tiroid fonksiyon testleri ve sinir biyopsileri de yapılabilir.
ALS Hastalığının Tedavisi
ALS hastalığının tedavisi için bugüne kadar kesin bir çözüm bulunmamıştır. Ancak son dönemde yapılan tıbbi araştırmalar umut verici sonuçlar ortaya koymuştur. Şu anda ALS hastaları için onaylanmış bir tedavi yöntemi olmamakla birlikte, bir ilaç tedavisi hastanın ya��am kalitesini artırabilir ve solunum desteğine ihtiyaç duyma zamanını kısmen öteleyebilir. Bu ilaç, Amerika Gıda ve İlaç Yönetim Kuruluşu (FDA) tarafından onaylanmıştır.
Tedaviler, hastanın ihtiyaçlarına göre şekillenmektedir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon, hastanın hareketliliğini korumak, kas sertliği, kramp ve sıvı tutulması rahatsızlığını hafifletmek ve yavaşlatmak için uygulanır. Kişinin sorun yaşadığı küçük kas aktivitelerine yardımcı olur.
ALS tedavisi, hastanın semptomlarına göre belirlenir ve ilaçlar, fizik tedavi, beslenme desteği, konuşma terapisi ve uyum tedavisi gibi yöntemler kullanılarak gerçekleştirilir. İlaçlar, ağrılı kas krampları, aşırı tükürük, panik atak, depresyon gibi semptomları hafifletmek ve kontrol etmek için kullanılır. Ayrıca son dönemlerde bulunan ilaçlar, bazı ALS hastalarında yaşam beklentisini uzatabilir.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon, kas sertliği, kramp ve sıvı tutulması gibi semptomları hafifletmek ve yavaşlatmak için uygulanır. Bu yöntem, kişinin hareketliliğini korumaya yardımcı olur ve küçük kas aktiviteleri gibi günlük yaşam aktivitelerinde destek sağlar. Beslenme desteği, yutkunma ve çiğneme zorluğu yaşayan hastaların yeterli beslenmesini sağlamak için bir beslenme programı oluşturulmasını içerir.
ALS, konuşma kaslarını da etkilediğinden konuşma ve iletişim zamanla kötüleşebilir. Konuşma terapisi, dil kaslarını kontrol etme ve yutkunma sorunlarına çözüm bulma konusunda yardımcı olur. Ayrıca, ALS hastaları için uyum tedavisi uygulanır. Bu tedavi, günlük aktivitelerde destek olacak yardımcı cihazlar kullanımını içerir. Motorlu tekerlekli sandalye, havalı yatak, konuşma cihazları gibi cihazlar, hastaların yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olur.
ALS hastalığı ilerledikçe, hastaların kasları giderek güçsüzleşir ve hastaların günlük aktiviteleri yapması zorlaşır. Bu aşamada, akciğerlerin korunması için bir makineye ihtiyaç duyulabilir ve çiğneme ve yutma fonksiyonlarının bozulması durumunda bir beslenme tüpüne ihtiyaç olabilir. Bu süreçte, hasta yakınlarının sabırlı, şefkatli ve özenli davranmaları gerekmektedir.