Uyuz, sarcoptes scabiei adlı mikroskobik bir akarın cildin üst tabakasına yerleşerek şiddetli kaşıntıya neden olduğu bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Bu parazit, ciltte kazdığı tünellere yumurta bırakarak yayılır ve hastalığın semptomları genellikle 2 ila 6 hafta içinde kendini gösterir. Uyuz hastalığı, geceleri artan kaşıntı, deri döküntüleri ve küçük, içi sıvı dolu kabarcıklarla kendini belli eder. Hastalığın tedavi edilmemesi halinde kaşıntıya bağlı yaralar, enfeksiyon riskini artırabilir.
Fotoğraflar: AA
UYUZ NEDEN OLUR?
Uyuz, parazitin deri altına yerleşmesi ve burada üremesiyle ortaya çıkar. Parazit, genellikle uzun süreli cilt teması ile bulaşır. Aile içi temas, kalabalık ortamlarda uzun süreli bulunma ya da kişisel eşyaların ortak kullanımı, hastalığın yayılmasında önemli rol oynar. Özellikle yatak, çarşaf, yastık gibi tekstil ürünleri ve kıyafetler, parazitin bir kişiden diğerine geçmesine neden olabilir.
Geceleri Artan Kaşıntı: Uyuzda en yaygın semptom şiddetli kaşıntıdır. Gece saatlerinde ya da sıcak banyo sonrası kaşıntı daha da artabilir.
Deri Döküntüleri ve Kızarıklıklar: Özellikle parmak araları, bilekler, koltuk altı, kasık, bel çevresi ve meme ucu gibi kıvrımlı bölgelerde döküntü oluşur.
Grimsi-Beyaz Çizgiler: Uyuz akarlarının ciltte açtığı tüneller, deri yüzeyinde grimsi-beyaz çizgiler şeklinde iz bırakabilir.
Sivilce Benzeri Lezyonlar: Kaşıntıya bağlı olarak sivilce benzeri kabarcıklar ve cilt döküntüleri görülür.
Kalın Kabuklar: Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, kalın ve gri renkli kabuklar oluşabilir. Bu durum genellikle "kabuklu uyuz" olarak adlandırılır ve daha yoğun bir tedavi gerektirir.
Uyuz hastalığı, genellikle doğrudan cilt teması ile yayılır. Uzun süreli temas gerektiren bu parazit, kişiden kişiye kolayca geçebilir. Aynı zamanda kişisel eşyaların (havlu, çarşaf, kıyafet vb.) ortak kullanımı da hastalığın yayılmasına neden olabilir. Özellikle aile içinde yaşayan bireyler arasında yayılma riski oldukça yüksektir. Evcil hayvanlar ise uyuz hastalığını bulaştırmaz.
Uyuz hastalığının farklı formları bulunmaktadır:
Klasik Uyuz: En sık görülen formdur. Parazitler genellikle 10-15 akar ile sınırlıdır ve belirtiler genellikle parmak araları, bilekler ve bel çevresinde yoğunlaşır.
Nodüler Uyuz: Genellikle genital bölge gibi hassas bölgelerde kaşıntılı nodüller görülür. Tedavi edilse dahi bu nodüller uzun süre kalabilir.
Kabuklu Uyuz (Norveç Uyuzu): Bağışıklık sistemi zayıf kişilerde görülür ve milyonlarca akar cilde yerleşebilir. Kalın, gri renkte kabuklar oluşur ve tedavi edilmesi daha zordur.
Uyuz tedavisinde en sık kullanılan yöntem, permethrin krem veya ivermektin adlı oral antiparaziter ilaçlardır. Bu ilaçlar, akarların ve yumurtalarının ölmesini sağlar.
Permetrin Krem: Genellikle boyundan aşağıya tüm vücuda uygulanır ve 8-12 saat bekletildikten sonra yıkanır.
Ivermektin: Ağız yoluyla alınan bu ilaç, özellikle dirençli vakalarda tercih edilir. Genellikle iki hafta arayla iki doz halinde kullanılır.
Tedavi sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, kişisel eşyaların hijyenidir. Son 3 gün içinde kullanılan tüm kıyafetler, yatak örtüleri ve havlular en az 60 derece sıcaklıkta yıkanmalı ve ütülenmelidir. Yıkanamayacak eşyalar ise hava almayacak şekilde kapatılmalı ve 7 gün boyunca bekletilmelidir.
Uyuz hastalığından korunmak için:
Uyuz hastası olan kişilerle uzun süreli temastan kaçınılmalı,
Kişisel eşyalar paylaşılmamalı,
Kalabalık ortamlarda hijyen kurallarına dikkat edilmelidir.
Uyuz Hastalığı Kendiliğinden Geçer mi? Hayır, uyuz hastalığı tedavi edilmediği takdirde kendiliğinden geçmez. Akarlar ve yumurtaları ciltte yaşamaya devam eder ve hastalık ilerleyebilir.
Uyuz Ne Kadar Sürede İyileşir? Doğru tedavi uygulandığında uyuz belirtileri genellikle 4 hafta içinde kaybolur. Ancak, tedavi sonrası kaşıntı birkaç hafta daha sürebilir.
Uyuz Tanısı Nasıl Konur? Dermatologlar, uyuz akarlarının ciltte bıraktığı tünelleri ve döküntüleri inceleyerek tanı koyabilir. Gerekirse deri kazıntısı alınarak mikroskop altında inceleme yapılabilir.
Uyuz Hastalığı Hangi Yaş Gruplarında Görülür? Uyuz her yaş grubunda görülebilir. Çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha şiddetli seyredebilir.
