Pandemi sürecinde sosyal medyanın gündeme etkisi arttı. Bunun örneklerinden birisi de Sabancı Ailesi fertlerinden Hacı Sabancı'nın paylaşımıyla yaşandı. Hacı Sabancı, Boğaz kıyısında egzersiz bisikletine bindiğini gösteren bir fotoğrafı paylaşınca, bir takipçisi de "İnanamıyorum size. Devlet dışarı çıkmayın diyor. Sizler dışardasınız spor bahanesiyle. Pes yani" yorumu yaptı.
Hacı Sabancı da "Sakin ol champ (şampiyon) evdeyim" diyerek cevapladı. Gündem olan bu paylaşıma konu yer, Hacı Sabancı'nın oturduğu yalıydı. Peki o yalının ve dünden bugüne sahiplerinin hikayesi nasıl?
BOĞULARAK ÖLDÜ
İstinye'deki bu yalı geçmişteki sahiplerine göre çeşitli adlarla anılıyor: Misbah Muhayyeş, Kemal Uzan ve en bilinen adıyla Ahmet Afif Paşa Yalısı. İnşa tarihi için farklı bilgiler var ama kabaca 1900-1910 yılları arasında diyebiliriz. İlk sahibi Mustafa Reşit Paşa'nın kızı Ferendiz Hanım diye geçer. Valaury ile Ferendiz Hanım'ın yaşadıkları dönem tutmadığı için, Ferendiz Hanım'ın oturduğu yalı muhtemelen başkaydı ve yıkılıp, yeniden yaptırıldı ya da bu hale dönüştürüldü.
Muhtemelen bu yalı, Ferendiz Hanım'ın oturduğu yalı değildir ama yine de aynı yerde olması nedeniyle hikayemize babasıyla devam edelim. Büyük veya Koca Reşit Paşa olarak da bilinen Mustafa Reşit Paşa'yı tanımadan 19. yüzyıl Osmanlısını anlamayız dersek abartı olmaz çünkü hem devlete hem de toplumsal hayata damgasını vurmuştur.
1800-1858 yılları arasında yaşayan, muhalifleri tarafından 'İngilizci' olarak adlandırılan Reşit Paşa, Tanzimat Fermanı'nı okuyan, Sultan Abdülmecit zamanında 6 kez sadrazamlık yapan bir devlet adamıdır. Fuat ve Ali Paşa'yı da o yetiştirmiştir. Fransız ve İngiliz tarihçilerine göre, o dönemde dünyanın en zengin insanıdır.
Bugün Kemik Hastanesi olan yapı, Baltalimanı'ndaki sahil sarayının sadece bir kısmıdır ve içinde 300 çalışanı vardır. Mustafa Reşit Paşa aynı zamanda Sultan Abdülaziz'in dünürüydü. Sultan'ın kızı Fatma Sultan'ın ilk eşi Galip Paşa, Sadrazam Mustafa Reşit Paşa'nın oğluydu. Çok genç yaşta vezir olmuştu, yakışıklılığı, iyi Fransızcası ve musikişinaslığıyla bilinirdi. Fatma Sultan'la evlendiği için Damat Ali Galip Paşa olarak tanınır.
29 yaşındayken, bugün Baltalimanı Hastanesi olan saraya dönerken kayıktan düşüp boğuldu. Yalı da bu çifte evlilik hediyesi olarak verilmişti. Yalının ilk sahibinin Ferendiz Hanım olduğuna en önemli delillerden birisi de komşu yalıda oturan ve Celal Paşa'nın eşi olan Fatine Hanım'ın Ferendiz Hanım'ın kızı olmasıdır.
AŞK-I MEMNU'NUN ADRESİ
TRT'de yayınlanan ilk Aşk-ı Memnu dizisi de bu yalıda çekildi. Ünlü polisiye yazarı Agatha Christie'nin de bu yalıyla ismi anılır; üstelik de yalıya ait oldukça gizemli görünen ve romanlarından bile daha karmaşık olduğu için henüz çözülemeyen bir hikayedir bu.
SANAT TARİHÇİLERİ ABARTILI BULUYOR
5 katlı, 22 odalı yalının bulunduğu arazi 3.7 dönüm. Yol geçince irtibatını kaybettiği karşı sırttaki korusu ise 17.5 dönüm büyüklüğünde. Yalının mimarı Valaury, Fransız Levantenlerinden bir zat olup, Osmanlı Bankası ve Müşir Zeki Paşa Yalısı gibi İstanbul'da pek çok bilinen yapıda imzası vardır. Yalının en dikkat çekici özelliği kule şeklindeki cihannümalarıdır. Yapı sanat tarihçileri tarafından pek beğenilmez, gösterişi abartmış ve gözü yorucu bulunur.