FIFA 2018 Dünya Kupası'nda kullanılan Video Yardımcı Hakem (VAR) sistemi, 2018-2019 futbol sezonunda Türkiye'de de devreye girecek.
VAR sistemi, 2018-2019 sezonunda Spor Toto Süper Lig, TFF Süper Kupa, Ziraat Türkiye Kupası çeyrek final, yarı final ve final müsabakaları ile Spor Toto 1. Lig play-off müsabakalarında uygulanacak.
Video Yardımcı Hakem sistemi, FIFA Dünya Kupası, Güney Amerika Futbol Konfederasyonu (CONMEBOL), Avustralya, Belçika, Brezilya, Çin, Çekya, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Güney Kore, Hollanda, Polonya, Portekiz, Katar ve ABD'de devreye girdi.
VAR'IN İLKELERİ
VAR'ın bazı ilkeleri şöyle:
- Video teknolojisi yalnızca maçın seyrini değiştiren kararlardaki bariz hataları düzeltmek için ve gözden kaçan ciddi olaylarda kullanılacak. Gol, penaltı/penaltı değil, doğrudan ihraç ve yanlış oyuncuya kart verilmesi (örneğin; hakemin yanlış oyuncuya ihtar vermesi/ihraç etmesi) kararlarında VAR devreye girecek.
- Nihai karar her zaman hakem tarafından verilecek.
- İncelemeyi yalnızca hakem başlatabilir. VAR, hakeme sadece inceleme önerisinde bulunabilir.
- İnceleme süreci ne olursa olsun, kararı hızla incelemek için herhangi bir zaman baskısı yok.
- Oyuncular ve takım görevlileri hakemin etrafını sarmamalı veya eğer bir karar incelenecekse, inceleme sürecini veya nihai kararı etkileme girişiminde bulunmamalıdır. "İnceleme işareti" kullanan bir oyuncu sarı kart alacak.
VAR'IN İNCELEYECEĞİ KARARLAR
VAR kullanımı ile sadece aşağıdaki olaylar incelenebilir:
Goller: Golden önce golün geçersiz olması için bir ihlalin olup olmadığını bildirmek.
Penaltı: Verilen veya verilmeyen bir penaltı kararında açık bir hata olup olmadığını belirlemek.
Yanlış oyuncuya kart verilmesi: Hakemin ihlal yapan takımdan yanlış oyuncuya ihtar veya ihraç
vermesi durumunu veya hangi oyuncunun cezalandırılması gerektiğini bildirmek.
Direkt kırmızı kartlar: Verilen veya verilmeyen bir ihraç kararında açık bir hata olup olmadığını bildirmek.
VAR NASIL ÇALIŞIR?
VAR, video işletim odasındaki (VOR) TV ekranlarından oyunu izler. VAR, maçın seyrini değiştiren (Gol, penaltı, kırmızı kart, yanlış oyuncuya kart) bir durumda herhangi bir potansiyel bariz hatanın yapılıp yapılmadığını veya ciddi bir olayın, ihlalin gözden kaçıp kaçmadığını görmek için her durumu, kararı otomatik bir şekilde kontrol eder.
Eğer bir inceleme gerekmiyorsa, hakemle iletişime gerek yoktur. Buna "Sessiz kontrol" adı verilir.
Eğer bir "Kontrol" bir olayın incelenmesi gerektiğine işaret ediyorsa, hakem hemen bilgilendirilir. Eğer hakem önemli bir hatanın gerçekleşmiş veya ciddi bir şeyin gözden kaçmış olmasından şüphelenirse de bir inceleme
talep edebilir.
İNCELEMEYİ HAKEM BAŞLATIR
Video Yardımcı Hakem sisteminde incelemeyi sadece hakem başlatır. Hakem, kendisi ve yardımcılarının
olayı açıkça gördüğüne ve bu sebeple bir inceleme gerekmediğine karar verebilir.
Oyun durdurulmadan hakemin bir inceleme istemesi durumunda, oyun, iki takımın da iyi bir atak ihtimalinin bulunmadığı "tarafsız" bir bölgeye/duruma gelir gelmez durdurulur.
Hakem, bir TV ekranı çerçevesini görsel bir şekilde göstererek, inceleme sürecinin başlatıldığını açıkça işaret eder.
Oyunun tekrar başlaması inceleme sonuna kadar geciktirilir. Hakemler, "ihlali gerçekleştiren" takım/oyuncunun, incelemeyi engellemek için oyunu tekrar başlatma girişimlerini önler.
Goller, penaltı pozisyonları ve bariz gol şansının engellenmesi ihlallerinde, hakem oyunu, bahse konu olaya yol açan hücum hareketinin başlangıcından itibaren ve eğer ilgili ise oyunun o aşamasının başlangıcında topun hakimiyetinin nasıl kazanılmış olduğunu inceleyebilir.
Oyun kuralları, oyun bir kez tekrar başlatıldıktan sonra oyunu yeniden başlatma kararlarının (köşe vuruşları, taç atışları vb.) değiştirilmesine müsaade etmez, bu nedenle yeniden başlatma kararları incelenemez.
İnceleme sürecinin sonunda, hakem nihai kararını verecek ve incelemenin sonucunu açık bir şekilde gösterecek, her türlü disiplin cezasını verecek, değiştirecek ya da iptal edecek (uygun olduğunda) ve oyunun doğru bir şekilde yeniden başlatılmasını sağlayacaktır.
Hakemin kararı yalnızca video incelemesi bariz bir hatayı gösteriyorsa değiştirilebilir
DİSİPLİN CEZALARI
Hiçbir aşamada herhangi bir kimsenin hakem inceleme alanına girmesine izin verilmez.
Bunu yapan oyuncu ihtar alacak (sarı kart) ve takım görevlileri de teknik alan dışına çıkarılacaklar.
Hakem, TV işareti yapan oyuncuyu ihtar ile cezalandıracak.
Antrenörlerin veya oyuncuların inceleme talep etmeleri kesinlikle yasak.
BAYRAĞI VE DÜDÜĞÜ GECİKTİRMEK
Aşağıdaki hallerde hakem veya yardımcı hakem düdük çalmayı veya
bayrak kaldırmayı geciktirecektir:
1- Bir oyuncunun gol atmak üzere olduğu bir anda hakemin veya yardımcı
hakemin kararsız kaldığı bir ihlalde (ofsayt ve topun oyun alanından çıkması dahil).
2- Ceza alanı içinde veya penaltı alanına doğru bir oyuncunun net bir atak
durumunda yapılan bir ihlal durumunda
OYNANAN SÜREYE ETKİSİ
VAR kullanılmadığında maçın süresi ortalama 94.47 dakika ve eklenen kayıp zaman 287 saniyeyken
VAR kullanıldığında bu süre ortalama 95.47 dakika ve eklenen kayıp zaman 347 saniyedir.
VAR sistemi maç süresini ortalama sadece 60 saniye uzatmaktadır. Bu süre toplam zamanın sadece %1.34'ünü oluşturmaktadır.
VAR SÖZLÜĞÜ:
Video Yardımcı Hakem (VAR): Hakemin maçın gidişatını etkileyen bariz bir hatayı (veya gözden kaçırılan ciddi bir olayı) düzeltmesi için kamera görüntülerinden bilgi aktararak yardım etmek üzere atanan halen görev yapan veya eski bir hakem.
Video Yardımcı Hakem Asistanı (AVAR): VAR'a yardımcı olmak üzere atanan halen görev yapan veya eski bir hakem.
Atak Başlangıç Aşaması (APP): Bir gol, penaltı olayı veya bariz bir gol şansının engellenmesi ihlali için oyunun incelenebilir periyodunun "başlangıç noktası". Gole, penaltı olayına veya bariz bir gol şansının engellenmesi ihlaline neden olan atak hareketinin başlangıcıdır ve eğer ilgiliyse, oyunun o aşamasının
başlangıcında topun hakimiyetinin nasıl kazanıldığıdır (ama atağı başlatan bir yeniden başlama değil).
Sahada İnceleme (OFR): Hakemin, hakem inceleme alanında (RRA) kamera görüntülerini izlemeye karar vermesi.
Hakem İnceleme Alanı (RRA): Oyun alanının dışında, hakemin kamera görüntülerini izleyebileceği "görünür" yer.
Yeniden Oynatma Operatörü (RO): Video işletim odasında (VOR) VAR'a yardımcı olan teknik bilgiye sahip kişi.
İnceleme Asistanı (RA): Hakem inceleme alanında (RRA) hakeme yardım eden kişi.
Sessiz kontrol: VAR bir kararı/olayı kontrol eder, ancak hakemle iletişim kurmaz (bariz hata tespit edilmemiştir).
Video İşletim Odası (VOR): VAR, AVAR ve RO'nun vb. maçı izlediği ve yayıncının video görüntülerine bağımsız olarak erişilip kontrol edilebildiği oda/alan; stadyumda/yakınında veya daha merkezi bir konumda olabilir (örn. maç merkezi).
Türk futbolunda bu sezon uygulanmaya başlanacak VAR hakkında konuşan Yıldırım Demirören, şunları söyledi:
"Yeni Türkiye, yeni sistem ile futbolda da yeni bir dönem başlıyor. Yeni anlayışla Türk futbolunda özlenen tabloyu hep beraber yaşatacağımıza, taraftarlarımıza fair play önderliği yapacağımıza inanıyorum. Yeni dönemdeki sağduyulu açıklamalarınız, centilmenlik çağrılarınız, beni ve arkadaşlarımı umutlandırıyor. Eski alışkanlıklardan kurtulup huzurlu bir futbol ortamı hedefimize hızla ilerliyoruz. En büyük temennim, VAR sisteminin buna büyük katkı sağlaması, VAR'ın futbol ailesini daha da birleştirmesi, ligimizin değerine değer katması."
VAR'a gerekli desteğin verilmesi halinde hakem hatalarının önemli oranda azalacağını belirten Demirören, "Kulüplerimizin desteği, yönetim kurulumuzun kararıyla bu sezon VAR'ı hayata geçiriyoruz. Teknoloji artık futbolda vazgeçilmez bir unsur, bizler de UEFA EURO 2024 adayı federasyon olarak dünya ile VAR sistemini başlatıyoruz." diye konuştu.
Rusya'nın ev sahipliği yaptığı Dünya Kupası'nda VAR sisteminin başarıyla kullanıldığını aktaran Yıldırım Demirören, "İnanıyoruz ki sistem futbolumuza da büyük katkı sağlayacak. Uygulama ile en büyük hedefimiz, VAR'ın hakemlerimizi tartışmanın odağından çıkarması. Bu nedenle sizlerden koşulsuz destek bekliyoruz. Sistemin başarılı olması için hakemlerimize büyük görev düşüyor ama hakemlerimizden daha çok bizlere büyük sorumluluklar düşüyor. Buradan futbolcularımıza, yöneticilerimize başkanlarımıza, futbolun tüm paydaşlarına açık şekilde çağrıda bulunmak istiyorum. Lütfen kaos üretmeyin, VAR'a destek verin. Maç biter bitmez sıcağı sıcağına açıklamalar yapmayalım, hakemlerimizi hedef gösteren bildirilerden kaçınalım. Ortamı germeyelim ki sistem doğmadan ölmesin. Futbolumuzun iyi noktalara gelmesi için adımlar atalım. Tıpkı genç Türk oyunculara yönelmeniz gibi. Borçtan kurtulmanın tek yolu da bu." ifadelerini kullandı.
"VAR TÜRK FUTBOLUNDA ÇIĞIR AÇACAK"
Sabırlı olunması gerektiğini vurgulayan Yıldırım Demirören, "Hepimiz eminiz ki VAR, Türk futbolunda çığır açacak. Futbolun doğası gereği hata mutlaka olacaktır. Sistemin oturması için zaman tanımalı, sakin davranmalıyız. Eğer sabırsız olursak VAR, fayda değil zarar getirir." dedi.
Federasyon olarak, 2 yıldır VAR sistemini kullandıklarını söyleyen Demirören, "Kulüpler Birliği ile iş birliği halinde çalışmalarımızı yürüttük. Kendilerine teşekkür ediyoruz. Bu süreçte Sayın Göksel Gümüşdağ'ın gösterdiği çabayı unutamayız. Kendisi özellikle Kulüpler Birliği Başkanlığı döneminde VAR'ın hayata geçmesi için büyük emek verdi. Yine Birlik adına, VAR hazırlıklarının başlamasına katkılarda bulunan başta Sayın Mesut Altan ve Sayın Mustafa Eröğüt, Hawk-eye firması ve Türk Telekom'a ile tüm emeği geçenlere teşekkür ediyoruz." şeklinde konuştu.
Riva'da önemli bir yatırım yapılarak VAR merkezi inşa edildiğini duyuran Yıldırım Demirören, şunları kaydetti:
"Federasyonumuz uluslararası birçok VAR toplantısına katıldı. Son bir yılda Merkez Hakem Kurulu'muz 180 maçta sistemi denedi. Kulüplerimize, futbolcularımıza VAR sunumlarla anlatıldı. Riva'da çok önemli bir yatırım yaparak bir VAR merkezi inşa ettik. Şeffaflık ilkemizden hareketle, hiçbir şüpheye yer bırakmamak için siz değerli kulüplerimize merkezimizin kapılarını açıyoruz. Uygulamaları yerinden izleyecek, sistemin ne kadar şeffaf yapıldığını göreceksiniz."
"Kazanacağımızdan emin olduğum UEFA EURO 2024 adaylık çalışmalarını başarıyla yürüten ülkemizin, VAR'ı da en güzel şekilde uygulayacağından şüphem yok." diyen Demirören, "Sistemin şimdiden Türk futbolu için hayırlı olmasını diliyorum. Katılımınız için teşekkür ediyor, saygının, sevginin, kardeşliğin simgesi olan milli takımımızın ve Fenerbahçe'nin unutulmaz futbolcusu Lefter'e adadığımız yeni sezonun, efsanenin ismine yakışır şekilde geçeceğine inanıyorum." sözleriyle konuşmasını tamamladı.