EYT'lilere emeklilik yolunu açacak düzenleme gün sayıyor. Aralık ayının gelmesiyle düzenlemenin Meclis sürecinin başlaması planlanırken, detaylar da belli oldu. 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlardan prim ve yıl şartını tamamlayanlara emeklilik yolu açılacağı yönünde açıklamalar geldi. Düzenleme 8 Eylül 1999 tarihinden sonra sigortalı olanları kapsamıyor. Ancak borçlanma, hizmet tespiti, yıpranma payı gibi yollarla sigorta başlangıcını 8 Eylül 1999 öncesine çekenlerin de düzenleme kapsamında olması bekleniyor. Düzenleme Meclis'e sevk edildiğinde borçlanma ve yıpranma ile EYT'den yararlanılıp yararlanılmayacağı kesinleşecek. Peki sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 öncesine nasıl çekilebilir? En çok merak edilen soruların yanıtları şöyle:
ASKERLİK BORÇLANMASI ÇALIŞANLARI EYT'Lİ YAPAR MI?
Mevzuata göre sigortalı olduktan sonra yapılan askerlik için borçlanılması sadece prim kazandırıyor. Bu nedenle prime ihtiyacı olanların borçlanma yoluna gitmesi lazım. Başlangıcı geriye çekmek için ise sigortalı olmadan önce askerliğin yapılmış olması gerekiyor. Bu da yetmiyor. Borçlanma ile sigorta başlangıcının 8 Eylül 1999 öncesine çekilebilmesi gerekiyor. Sigortalı olmadan önce yapılan askerlik için borçlanılması, sigorta giriş tarihini borçlanılan gün kadar geriye çekiyor. Askerlik borçlanması ile girişi 8 Eylül 1999 öncesine çekebilenler EYT kapsamına girebiliyor.
DOĞUM BORÇLANMASI BAŞLANGICI GERİYE ÇEKER Mİ?
Kadınlar sigortalı olduktan sonra yaptıkları doğumları borçlanabiliyor. Ancak bu borçlanma prim gün sayısını artırıyor. En çok çocuk başına 720 gün, 3 çocuk için 2160 gün prim kazanılabiliyor. Sigorta başlangıç tarihini geriye çekmiyor. Ancak anneler eğer stajdan sonra doğum yapmışlarsa bu doğumları borçlanabiliyor. Stajdan sonra doğum yapan anneler borçlanma ile ilk sigorta başlangıcını 8 Eylül 1999 öncesine çekebiliyorsa EYT'den yararlanabilecek.
AVUKATLAR NASIL EYT'Lİ OLUR?
Avukatlar, sigortalı olmaksızın ilk 6 ay mahkemelerde, kalan 6 ay da avukat yanında olmak üzere toplam 1 yıllık staj sürelerini gösteren onaylı baro belgesi ve borçlanma talep dilekçesi ile kuruma başvurmaları halinde bu süreleri borçlanabiliyor. 8 Eylül 1999 sonrası sigortalı olanların EYT kapsamına girmesi için bu borçlanma ile başlangıcı 8 Eylül 1999 öncesine çekebilmesi şart. 1 yıllık sürenin tamamını borçlanmak şart değil, ihtiyaç kadar da borçlanma yapılabiliyor.
8 Eylül 1999 öncesi çalıştım ama sigortam yatırılmadı. Hizmet tespiti ile EYT düzenlemesi kapsamına girebilir miyim?
İşveren eğer SSK'ya hiçbir belge vermemiş ise çalışmanın sona erdiği yılı izleyen tarihten itibaren 5 yıl içinde hizmet tespit davası açması gerekiyor. Buna göre hak düşürücü süre dolmuş durumda. Ancak, 5 yıllık hak düşürücü sürenin işlemediği durumlar da var. İşveren sonrasında işçiye sigorta yapmışsa ya da işe girişi bildirmiş ama primi yatırmamışsa hizmet tespiti davası açılabiliyor. Burada zaman aşımı bulunmuyor. SGK kayıtlarında 'bordro, sigortalı hesap fişi, bildirge' gibi belgeler varsa hak düşürücü süre işletilmiyor.
2000 yılında işe başladım, fiili hizmet zammıyla emekliliğim öne çekilir mi?
Kazanılan yıpranma payı ile sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 öncesine çekilebiliyorsa EYT kapsamına girilebilir.
BORÇLANMAYA NE ÖDENİYOR?
5510 sayılı Kanun'a göre borçlanmalarda brüt asgari ücretin yüzde 32'si ödeniyor. Şu anda doğum ya da askerlik borçlanması yapanlar 1 gün için en az 69,02, 1 ay için 2 bin 70 lira 72 kuruş veriyor. 1 çocuk için 2 yıllık (24 ay) doğum borçlanması yapılırsa, en az 49 bin 697 lira 28 kuruş ödeniyor. Yine bu yıl bitmeden askerlik borçlanması yapanlar 540 günlük (18 ay) borçlanma için en az 37 bin 272 lira 96 kuruş veriyor.
BORÇLANMA NE ZAMAN YAPILMALI?
Borçlanma yapmak için düzenlemenin detaylarının belli olacağı Aralık ayını beklemek faydalı olabilir. Asgari ücret 1 Ocak itibariyle artacağı için borçlanma tutarları da artacak. Bu nedenle bu yıl bitmeden borçlanma yapanlar daha az ödemeyle prim kazanabilecek. Örneğin; asgari ücretin yüzde 50 artışla net 8 bin 250 lira olması halinde brüt asgari ücret 9 bin 706 lira seviyesine ulaşacak. Bir aylık borçlanma tutarı 3 bin 106 liraya ulaşırken, bin 35 liralık bir fark ortaya çıkacak. Bir çocuk borçlanmasında ödenecek fazla para 24 bin 847 lirayı, askerlik borçlanmasında ise 18 bin 636 lirayı bulacak.
DOĞUM VE ASKERLİK BORÇLANMASI
ŞİMDİ BORÇLANMA YAPILIRSA
Brüt asgari ücret: 6.471 TL
Günlük asgari ücret: 215,70 TL
1 günlük borçlanma: 215,70 x % 32 = 69,02 TL
2 yıllık borçlanma: 69,02 x 720 = 49.694,40 TL
18 aylık borçlanma: 69,02 x 540 = 37.270,80 TL
ASGARİ ÜCRET YÜZDE 50 ARTARSA
Brüt asgari ücret: 9.706 TL
Günlük asgari ücret: 323,53 TL
1 günlük borçlanma: 323,53 x % 32 = 103,53 TL
2 yıllık borçlanma: 103,53 x 720 = 74.541,60 TL
18 aylık borçlanma: 103,53 x 540 = 55.906,20 TL
Günlük fark: 34,51 TL
2 yıllık fark: 74.541,60 - 49.694,40 = 24.847,20 TL
18 aylık fark: 55.906,20 - 37.270,80 = 18.635,40 TL
Emeklilikte Yaşa Takılanlar uzun zamandır yeni düzenlemeyi bekliyor. Aralık ayında Meclis'e gelmesi beklenen yasa ile ilk etapta 1.5 milyon vatandaş emekli olacak. EYT konusu çok merak ediliyor ve soru yağıyor... İşte sizden gelen soruların cevapları...
MİLYONLARCA Emeklilikte Yaşa Takılan (EYT) vatandaş Aralık ayını merakla bekliyor. Bu tarihte Meclis'e gelmesi beklenen düzenleme ilk etapta 1.5 milyon kişiyi emekli edecek.
Daha sonra ise kalan EYT'liler kademeli olarak emekli olacak. Ancak herkes kendi durumuyla ilgili gelişmeleri merak ediyor ve emekli olup olmayacağını öğrenmek istiyor. EYT konusunda gerek mesaj ile gerekse bizzat arayarak sorduğunuz soruların cevapları şöyle...
Kime EYT'li diyoruz?
8 Eylül 1999 öncesinde bir sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olmuş çalışmaya başlamış ve primi yatırılmış tüm vatandaşlar EYT düzenlemesi kapsamına giriyor. Primlerin geçerli olması için fiili çalışma şartı da bulunuyor. Bu tarihten önce sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar için 8 Eylül 1999 tarihinde çıkarılan yasa ile yaş şartı getirildi. Dolayısıyla bu tarihten önce sigortalı olan herkes yaş şartına takıldı, emekliliği gecikti.
Her EYT'li bu yasadan yararlanabilecek mi?
Bu yasadan yararlanmak için sadece EYT'li olmak yetmiyor. Başta prim ve yıl olmak üzere bazı şartların da yerine gelmesi gerekiyor. 8 Eylül 1999 öncesinde yaş şartı olmamasına rağmen prim ve yıl şartı vardı. Bu tarihten önceki yasal döneme dönüldüğünde bile SSK'lılar için kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl şartı ve 5000 gün prim biriktirmek zorunluluğu bulunuyordu. Bağ- Kur ve Emekli Sandığı'nda ise kadınlarda 7200 (20 yıl), erkeklerde 9000 (25 yıl) gün şartları bulunuyor. Dolayısıyla EYT'lilerden bu şartları yerine getirmiş olanlar yeni düzenlemeden yararlanabilecek.
İlk etapta emekli olacak 1.5 milyon kişi kimlerden oluşuyor?
Çalışma Bakanı Vedat Bilgin yasa çıktığında ve yaş şartı kaldırıldığında hemen emekli olacakların sayısını 1.5 milyon olarak açıkladı. Ve bunların çoğunluğunun 4A'lı yani eski adıyla SSK'lı olduğunu da belirtti.
Öyle görünüyor ki yaş dışındaki şartları tamamlayan bu EYT'liler prim ve yıl sayılarını doldurmuş kişilerden oluşuyor.
Yani SSK'lılar için en az 5000 günü olan kadınsa 20 yıl (Bu süre doldu), erkek ise 25 yılını tamamlamış kişiler bu hemen emekli olacak 1.5 milyon kişinin içinde bulunuyor. Yine Bağ-Kur ve Emekli Sandığı için 7200 gün ve 9000 gün şartlarını tamamlamış olanlar da 1.5 milyon kişinin içinde yer alıyor.
Sadece bu 1.5 milyon kişi mi emekli olabilecek?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi her EYT'li emeklilik hakkına kavuşacak. Ancak şartları tamamlamak gerekiyor. İlk etapta şartları tamamlamış 1.5 milyon kişi emekli edilecek. Bunların dışında kalanlar yani henüz şartları tamamlanmamış olanlar ise bu istenen prim ve yıl şartını doldurduklarında emeklilik hakkına kavuşacak. Örneğin; primi tamam ama 1998 yılı içinde ilk kez sigortalı olan bir erkek EYT'linin emekli olabilmesi için 25 yılın geçmesi gerekiyor. Bu EYT'li ancak 2023 yılı içinde 25 yılını tamamlayacağı için ilk etapta emekli olacak 1.5 milyonun arasında yer alamayacak.
Yılı tamam ama primi eksik olanlar ne yapacak?
EYT yasasından yararlanabilmek için yıl ile birlikte primin de tamam olması gerektiğini söylemiştik. Bu yüzden eksik primi olanların bunu tamamlaması gerekecek. Bunun için erkeklerde askerlik, kadınlarda doğum borçlanması imkanları bulunuyor. Bağ-Kur'lular için geçmişte ödemedikleri günlerini ihya ile canlandırma fırsatı var. Borçlanma imkanları olmayanlar isteğe bağlı sigorta ile prim alabiliyor. Gurbetçiler yurt dışı borçlanma yapabilirken, geçmişte sigortasız çalışanlar için de hizmet tespit davası açma yolu var. Böylece geçmiş günlerini tescil ettirip prim kazanabilirler.
Prim için hiçbir borçlanma şansım yok. Ne yapmalıyım?
Yukarıda saydığımız prim kazanma yöntemlerinden hiçbirini yapma imkanınız yok ise kısmi emekliliği deneyebilirsiniz. Bunun için EYT'lilerde SSK için 3600, Bağ-Kur için ise 5400 gün yeterli oluyor. Bugünkü mevzuata göre 3600 günü olan SSK'lılarda kısmi emeklilik kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 yaşını bulabiliyor. Bağ- Kur'da da yaş şartı 62'ye kadar çıkabiliyor. Ancak 8 Eylül 1999 öncesi şartlara dönülürse kısmi emeklilikte kadınlarda 50, erkeklerde ise 55 yaş yeterli olabiliyor.
Eksik primi olanlar toplu bir ödeme yaparak prim alabilir mi?
Mevzuatımıza göre primleri toplu olarak satın alıp boşlukları doldurmak mümkün değil. Sadece yukarıda saydığımız borçlanma yöntemleri ile toplu prim satın alınabiliyor. Onun dışında çalışılmayan dönemler için toplu prim satın alma mümkün değil.
