2021'de 'fondaş medya skandalı' ile deşifre olan dış destekli medya organları, 2023 seçimleri öncesi de gündemde. Son 1 yılda iki yeni dijital medyaya gelen fonlar dikkat çekiyor.
FİRARİ FETÖ'CÜLERE DESTEK
Seçim yaklaşırken, ABD'li vakıflar, Türkiye'de hükümet karşıtı kuruluş ve kişilere yönelik fonları başlattı. Mısır, Venezuela ve Küba'da darbelere zemin hazırlama amacıyla muhalefeti fonladıkları Kongre raporlarına yansıyan, 15 Temmuz'dan sonra yurt dışına kaçan FETÖ firarilerine de destek veren NDI, Türkiye'de sosyal medya grupları ve kişilere yönelik fon akışını hızlandırdı.
DEMOKRATLARIN GENÇLİK SEVDASI
Akşam gazetesinde yer alan habere göre; 1982'de ABD Başkanı Ronald Reagan'ın girişimiyle kurulan ve bütçesi ABD Kongresi tarafından sağlanan Ulusal Demokrasi Vakfı (NED), ABD Başkanı Joe Biden'in partisi Demokratlar'ın yan kuruluşu Ulusal Demokrasi Enstitüsü (NDI) ve onlarla bağlantılı çalışan Atlas Network adlı kuruluşlar ile bazı Avrupalı örgütler, Türkiye'de 14 Mayıs'ta yapılması planlanan seçimlere yönelik 'yerel haber ağı, seçim gözlemciliği, medya eğitimi' gibi adlar altında, özellikle gençlere yönelik sosyal medya hesapları, konferans ve paneller için ödemeler yapıyor.
DAKTİLO84 VE DOKUZ8 HABER LİSTEDE
Örneğin 2019 yerel seçimleri öncesi kurulan Daktilo84.com internet sitesi, sadece son bir yılda Avrupa Konseyi'nden bütçe alan Avrupa Demokrasi Vakfı'ndan yaklaşık 73 bin Euro; Hollanda merkezli Avrupa İklim Vakfı'ndan yaklaşık 70 bin Euro, ABD merkezli Atlas Network'ten yaklaşık 14 bin Dolar fon aldı.
Yine Medya Araştırmaları Derneği bünyesinde 'yurttaş haberciliği' adı altında yayın yapan internet platformu Dokuz8haber, sosyal medya hesapları, seçim gözlemciliği eğitim faaliyetleri ve internet televizyonu için son bir yılda NETden 46 bin dolar, NDI'den 30 bin dolar, yine ABD merkezli Ortadoğu Enstitüsü'nden 5 bin dolar fon tahsil etti.
Bu rakamların en az 90 bin dolarının, 2023'ün ilk ayında Türkiye'deki fondaş kuruluşlara aktarıldığı belirtiliyor.
FONDAŞLAR İFŞA OLMUŞTU
2021 yılında, ABD'li Chrest Vakfı ve İsveç devlet fonunun, aralarında Bianet, 140 Journos, Medyascope, Bağımsız Gazetecilik Platformu P24 gibi medya organlarına toplamda milyonlarca dolarlık fon sağladığı ortaya çıkmış, medyada tartışılmıştı.
FETÖ FİRARİLERİNE DE FON
NED'in internet sitesindeki bilgilere göre, 2016-2020 yılları arasında doğruda Türkiye'ye yönelik projeler için toplam 11 milyon 487 bin 321 dolar fon ayrılmış. Bu fonların büyük kısmı doğrudan Türkiye'de yürütülen çalışmalara ödenirken, bir kısmı 15 Temmuz darbe girişimi sonrası Avrupa'ya kaçan FETÖ'cü gazeteci ve akademisyenlere destek için, çok az kısmı da Türkiye'deki Suriyeli sığınmacılar için ayrılmış.
Örneğin, Avrupa Basın ve Medya Özgürlüğü Merkezi aracılığı ile "habercilik yaptığı için tehlikede olan gazetecilere destek" adı altında, Avrupa'daki FETÖ firarileri, üyeleri ve destekçilerine fon sağlanıyor.
Merkez'in yönetiminde örgüt destekçileri bulunurken, internet sitesinde de FETÖ'nün propaganda medyasında görev almış isimlerin haberlerine yer veriliyor.
KAMPANYA İSTENİYOR
Para ödenen projelerle ilgili bilgilerde, "yazarları, gazetecileri, akademisyenleri ve öğrencileri hedef alan mevcut anti-demokratik yasalara ve ifade özgürlüğünün sınırlandırılmasına karşı kampanya yürütmek", "devlet kontrolündeki ve mezhepçi medya kaynaklarına alternatif üretmek", "yargılanan ve hapisteki gazeteci ve akademisyenlere hukuki yardım, ziyaret, serbest bırakılmaları için kampanya yürütmek" gibi hedefler bulunuyor.
DIŞ POLİTİKAYA DA İFTİRA
Bazı projelerin ise daha ileri giderek, Türkiye'yi suçlama hedefiyle oluşturulduğu dikkati çekiyor.
Örneğin, "Türkiye, Rusya ve Azerbaycan'dan gelen yabancı yatırımların Gürcistan'daki ekonomik ve siyasi ortamı nasıl etkilediğini incelemek" başlıklı iki projede, "otoriter ülkelerle mali bağların nasıl yumuşak güç mekanizmaları olarak hareket ettiğini ve Gürcistan'ın demokratik gelişimini ve politikasını ne ölçüde etkilediğini ortaya çıkarmak için araştırmacı gazetecilik yapacak" bir 'gazeteci' aranıyor.
Bir başka projede ise, "Çin, Türkiye ve Azerbaycan dahil olmak üzere otoriter ülkelerin Gürcistan'ın demokratik gelişimini baltalamak için nasıl 'keskin güç' kullandığını ortaya çıkarmak için araştırmacı gazetecilik yapacak" bir 'gazeteci' aranıyor.
Sitede son iki yılın verileri bulunmuyor.
ATLAS DARBECİLERİ FONLADI
ABD'li bağımsız haber sitesi The Intercept, Atlas Network'ü, NED'den fon alan "ABD dış politikasının sessiz bir uzantısı" olarak niteledi.
Kuruluşun, Latin Amerika'daki sosyalist yönetimlere karşı "muhalif enstitüler, sosyal medya organları kurmak, akademik merkezlerle çalışarak muhalif aktivistleri eğitmek, medyada sosyalist politikalara karşı öfkeyi körüklemek" gibi projeler yürüttüğünü vurgulayan The Intercept, Brezilya'da görevden alınan eski devlet başkanı Dilma Roussef'e yönelik komploda rol oynayan Özgür Brezilya Hareketi'nin de Atlas Network'ün projesi olduğunu, Atlas'ın desteğiyle Brezilya'da 30'a yakın enstitü kurulduğunu hatırlattı.
ABD'NİN FONDAŞ OPERASYONU İFŞA OLMUŞTU
Müdahaleci ABD sermayesi, dünyayı kendi istediği doğrultuda yönlendirmek için çeşitli ülkelerde medya organlarını finanse ediyor ve bu kuruluşlar aldıkları parayla ülkelerde siyasi operasyon çekiyor.
2021 yılında ABD merkezli vakıf olan Chrest Foundation'ın ülkemizdeki muhalif medya organlarına yüz binlerce dolarlık hibe verdiği ortaya çıktı. Bu kuruluşların başında gazeteci Ruşen Çakır'ın kurduğu Medyascope adlı haber sitesinin olması dikkat çekmişti.
Vakfın kendi internet sitesinden açıkladığı listede Türkiye'den birçok kuruluş var. On binlerce dolarlık destek alan kurumlar arasında Anadolu Kültür Derneği, Hrant Dink Vakfı, Filmmor Kadın Kooperatifi, 140Journos, Mezopotamya Vakfı, IKSV, Serbestiyet, Hafıza Merkezi, Sivil Sayfalar, Sabancı Üniversitesi, Bağımsız Gazetecilik Platformu P24, Mekanda Adalet Derneği, Mor Çatı Kadın Derneği, Ekonomi ve Dış Politikalar Merkezi (EDAM) ile TESEV, Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı (TAPV), Yurttaşlık Derneği ve Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü (DİSA) bulunuyor.
Bu kuruluşlardan alınan "destek" miktarları şöyle:
Medyascope
P24
140 journos
Serbestiyet
Destek alan kuruluşlar arasında en dikkat çekeni ise halen yayın hayatını aktif bir şekilde sürdüren gazeteci Ruşen Çakır'ın kurucusu olduğu Medyascope oldu. Yayın hayatına 2015 yılında başlayan kurum, derneğin açıkladığı kayıtlara göre Chrest Foundation'dan bir yıl sonra destek almaya başlıyor.
Medyascope'un 2016'dan 2021 yılına kadar aldığı desteği milyonlarca lira olması dikkat çekiyor. Ruşen Çakır, kurumda çalıştırdığı stajyerlere para vermediği için eleştirilerin odağındaydı.
Dernek tarafından tanımlanan "Desteğin" amacı ise partizan olmayan ana akım medya çalışmaları olarak belirtildi.
2021 yılında, ABD'li Chrest Vakfı ve İsveç devlet fonunun, aralarında Bianet, 140 Journos, Medyascope, Bağımsız Gazetecilik Platformu P24 gibi medya organlarına toplamda milyonlarca dolarlık fon sağladığı ortaya çıkmıştı.
