"Haşimato hastalığı veya tıptaki adıyla Hashimoto tiroiditi, tiroid hormon eksikliği nedeniyle şikayetler oluşturan hormonal bir hastalıktır. Japon bilim adamı Akira Hashimoto tarafından tanımlandığı için bu ad verilmiştir. Hashimoto hastalığı, tiroid bezi yetmezliğine (hipotiroidi) yol açan bir hastalık olup tiroid bezi yetmezliğinin en önemli nedenidir.
Haşimato Hastalığı Nedir?
Haşimato tiroidi, savunma sisteminin tiroid bezindeki bazı yapılara saldırdığı ve burada iltihaba neden olduğu otoimmün bir hastalıktır. Savunma sistemi normalde vücuda giren yabancı maddelere (virüs gibi) saldırarak, vücudu korur. Eğer bu sistem kendi sağlıklı hücrelerini yabancı gibi algılayıp bunlara saldırırsa, bir dizi hastalık ortaya çıkar. Bu hastalıklara otoimmün hastalıklar denmektedir. Bu hastalıklar bağışıklık sisteminin hatalı yanıtı sonucu oluşurlar.
Haşimato hastalığında ise bağışıklık sistemi, tiroid bezine saldırmaktadır. Bu saldırıdaki temel savunma hücreleri lenfositlerdir. Bundan dolayı bu hastalığa kronik lenfositik tiroidit de denir.
Otoimmün hastalıklar genel olarak kadınlarda daha sık görülürler. Haşimato hastalığı, kadınlarda yaklaşık 7 kat daha sık görülmektedir.
Savunma sisteminin saldırısı, tiroid bezinin yeterli hormon üretmesini genellikle engeller. Sonuçta tiroid hormon seviyeleri düşer yani hipotiroidi gelişir. Ayrıca bazı kişilerde bu iltihabi durum, tiroid bezinin büyümesine yani guatra neden olur.
Haşimato tiroidi (tiroiditi), hipotiroidinin en sık nedenidir.
HAŞİMATO HASTALIĞI NEDEN OLUR?
Haşimato hastalığının neden geliştiği tam olarak bilinmemektedir. Yani savunma sisteminin tiroid bezine saldırmasının nedeni tam olarak açıklanmamıştır. Ancak bu konuda çeşitli risk faktörleri bulunmaktadır. Bu faktörler hastalığın gelişme olasılığını arttırmaktadır. Haşimato tiroidi risk faktörleri;
Genetik Geçiş: Ailesinde Haşimato tiroidi (tiroiditi) veya diğer otoimmün hastalıklar(tip 1 diyabet, çölyak hastalığı gibi) bulunan kişilerde daha sık görülür. Tek yumurta ikizlerinde hastalık %40 oranında iki bireyde de görülür.
Hormonlar: Gerek kadınlarda daha sık görülmesi gerekse doğum sonrasındaki ilk senede daha sık rastlanması nedeniyle cinsiyet hormonlarının etkisinin olduğu düşünülmektedir.
Radyasyon Maruziyeti: Çeşitli nedenlerle baş-boyun bölgesinin radyasyona maruz kalması Haşimato tiroiditi riskini arttırır.
Aşırı İyot Alımı: Diyette aşırı iyot alımı hastalığın gelişme riskini arttırır.
İlaçlar: Bazı ilaçlar Haşimato hastalığı riskini arttırmaktadır. Lityum, amiodaron, talidomid, tirozin kinaz inhibitörleri, diftidox, alemtuzumab, interferon alfa gibi…
Hepatit C olan kişilerde bu hastalığa daha sık rastlanır.
Selenyum eksikliği ve bazı bulaşıcı ajanlar Haşimato tiroidi riskini arttırmaktadır.
Her normal insanın gırtlağının kenarında kelebek şeklinde tiroid isminde bir bez vardır. Bu bez T3 ve T4 isminde hormonlar üretir. Bu hormonlar vücudumuzdaki tüm organların çalışmasını yani metabolizmayı ayarlar. Bu hormonlar fazla olduğunda tüm organlarımız hızlı, tersine bu hormonlar az olduğunda ise tüm organlarımız yavaş çalışır. Beyinde bulunan hipofiz isminde bir organda ise TSH isminde bir hormon salınmakta olup TSH tiroid bezinin çalışmasını ayarlar. TSH'nın açılımı, Tiroid Stimulan Hormon'dur. Yani tiroid bezini uyaran hormon demektir. Tiroid bezinden salınan T3 ve T4 yüksek olduğunda TSH azalır ki tiroid bezine olan uyarı azalsın ve tiroid hormon üretimi azalsın. Tersine tiroid bezinden salınan T3 ve T4 düşük olduğunda TSH artar ki tiroid bezi daha çok uyarılsın ve tiroid hormon üretimi artsın.
Hashimoto hastalığı, otoimmün hastalıklarından biridir.
Otoimmün hastalıklarda vücut kendi dokusunu yabancı doku olarak algılayıp onu yok etmek ister ve vücut içinde onu tahrip edecek antikor adı verilen maddeler üretir. Hashimoto tiroiditinde de vücut tiroid bezini yok etmek ister. Vücudumuz tiroid bezini yok etmek için çok miktarda anti-TPO antikoru ve anti-tiroglobulin antikoru üretir. Bu antikorlar tiroid bezine bağlanarak tiroid hücrelerini harap eder ve öldürür. Tiroid hücreleri tahrip olarak azalınca da bez küçülür ve hormon yapacak hücre kalmaz ve sonunda tiroid hormon yetmezliği ortaya çıkar. Bu hastalarda yıllar içinde tiroid bezi gittikçe küçülür. Başlangıçta ufak bir guatr ve kanda anti-TPO antikor yüksekliği varken TSH, T3 ve T4 hormonları normaldir. Daha sonra zaman içinde hastalık ilerledikçe önce başlangıç halinde tiroid yetmezliği (sadece TSH yüksek, fakat T3 ve T4 normal) sonra tam tiroid yetmezliği (TSH yüksek, T3 ve T4 hormonları düşük) gelişir.
HAŞİMATO GENETİK MİDİR?
Hashimoto hastalığı ailesel özellik gösterir. Aynı ailenin üyelerinde sık görülür. Hashimoto tiroiditi olan hastalarda kuvvetli bir genetik geçiş vardır ve bu hastaların birinci dereceden akrabalarında tiroid antikorları (anti-TPO ve anti-tiroglobulin) yüksek olarak bulunur ve hastalık ailenin diğer üyelerinde de sıklıkla ortaya çıkar. Bu nedenle Hashimoto tiroiditi varsa ailenin diğer üyelerinde de tiroid tetkikleri yapılmalıdır.
HASHİMOTO HASTALARININ % 95'İ KADINDIR!
İç Hastalıkları Bölümünden, Uzm. Dr. Funda Orakdöğen hastalığın ailesel özellik gösterdiğine dikkat çekiyor. Bu nedenle Hashimoto tiroiditi varsa ailenin diğer üyelerinde de tiroid tetkikleri yapılmalıdır.
HAŞİMATO'NUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hashimoto hastalığı sıklığı, ülkemizde toplumun yüzde 2'sinde görülmektedir. Haşimato hastalarının yüzde 95'i kadındır. Kadınlarda erkeklere göre 15-20 kat daha fazla görülür. Tüm yaşlarda ortaya çıkarsa da 30-50 yaş arasında sıktır. Hastalık, belirtilerini genelde 20'li yaşlardan sonra gösterir. Çoğu hastanın hiçbir şikayeti yoktur. Bazı hastalarda küçük bir guatr ve anti-TPO antikor yüksekliği vardır. Bazen tiroid bezi yetmezliği (tiroid hormon yetmezliği-hipotiroidi) ile doktora başvururlar.
Yaş ilerledikçe Haşimatolu hastalarda hipotiroidi (tiroid bezi yetmezliği) sıklığı artar. Haşimatolu hastalarda lastik sertliğinde bir guatr vardır. Çok nadiren tiroid bezi sert olabilir. Tiroid bezinde ağrı veya hassasiyet yoktur. Genellikle tiroid büyümesi sessiz olur ve şikâyet bulunmaz. Bu hastalar doktora genellikle guatr nedeniyle veya tiroid hormon azlığının neden olduğu halsizlik, bitkinlik, el ve yüzde şişme, ses kalınlaşması, boyunda sıkışma hissi, çocuk sahibi olamama, bayanlarda düşük yapma nedeniyle rutin kontrol testlerinde anormallik gibi şikâyetler nedeniyle başvururlar.
HAŞİMATO NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Tedavide tiroid dokusundaki tahribatı önlemeye yönelik bir uygulama günümüzde yoktur. Amaç tiroid hormonu vererek, bunun eksikliğine bağlı bulguları ortadan kaldırmaktır. Ancak bu basitçe hergün bir tablet hormon ilacı almak şeklinde olmayıp, her hastanın yaşına aktivitesine kilosuna ve hormon değerleri ile eşlik eden diğer hastalıklarına göre belli periyodlarda takip ve tetkik ile ayarlama yapılmasını gerektiren bir süreçtir. Kontrolsüz hormon kullanımı yetersiz tedaviye neden olabileceği gibi fazla miktarda alınması hipertiroidi dediğimiz ciddi bir hastalığa yol açabilir. Yaşlı hastalarda veya koroner kalp hastalığı olanlarda tedaviye çok düşük dozlarda başlanır ve 4-6 haftalık aralıklarla artırılır.
Kadınların çoğunda gebelik süresince dozda % 25-50 oranında bir artış gerekir. Tiroid hormon ilacının ( levotiroksin ) aç karna içilmesi gerekir. Aç karna alınan ilacın emilimi daha iyi olur. Özellikle kalsiyum, demir ve mide ilaçları tiroid ilacının emilimini bozar. Gebe kalmayı düşünen kadınlar doktoruna mutlaka ilaç dozunu danışmalıdır. Gebe kalınca da tiroid ilaçları alınacaktır. Çocuğa zararı yoktur. Tiroid ilacı alınmazsa, düşük riski artar. Doğum sonrası da kontroller yapılmalıdır.
Lazer uygulaması tiroid bezinde inflamasyonu (hücre içi iltihap) azaltıp kanlanmayı artırmaktadır. Haşimato hastalığında kaynak tiroit bezidir. Tiroit bezine uygulanacak lazer tedavisi, inflamasyonu azaltarak T4 hormonunun aktif olan T3 hormonuna dönüşünü artırmaktadır. Hastalığın nedenlerine yönelik tedavi bütüncül yaklaşımdır. Lazer tedavisi de bu yaklaşımın önemli bir parçasıdır.
TİROİD YETMEZLİĞİNDE GÖRÜLEN PROBLEMLER
Orta derecede kilo alımı (5-7 kg),
Soğuğa karşı hassasiyet artışı,
Kolayca yorulma,yavaşlamış hareketler
Düzensiz ve ağır adet dönemleri,
Genç kadınlarda hamile kalmada zorlanma,
Cinsel isteksizlik,
Memeden süt gelme,
Kuru cilt ve kabarık yüz,
Saç kaybı ve kaş incelmesi,
Ses kısıklığı,
Depresyon,unutkanlık
Uyku apnesi ve gün içinde uyuklama,
Kabızlık,
Yavaş kalp atışları,
Kolesterol seviyesinde artışıdır.
Yaş ilerledikçe Hashimoto'lu hastalarda tiroid bezi yetmezliği sıklığı artar. Hashimoto'lu hastalarda lastik sertliğinde bir guatr vardır. Çok nadiren tiroid bezi sert olabilir. Tiroid bezinde ağrı veya hassasiyet yoktur.
HAŞİMATO HASTALIĞINDA BESLENME ALIŞKANLIĞI NASIL OLMALI?
Tiroid bezi yetmezliğinin birinci dereceden sebebi olan bu hastalıkta çok önemli beslenme programları uygulanmaktadır ve ilk olarak glütensiz beslenmeye dikkat edilmelidir. Bununla beraber katkı maddeli gıdalardan uzak durulmalı ve şekersiz beslenme programları yapılmalıdır. Aynı durum içecekler için de geçerlidir.