Ülkemizde çok sayıda görülen ve giderek artan karaciğer yağlanması, karaciğerde yapısal ve fonksiyonel bozukluklara yol açıyor. Sonunda ise siroz ve karaciğer kanseri gibi çok ciddi hastalıklara neden olabiliyor. Bu sebepten karaciğer yağlanmasında erken teşhis oldukça önemlidir. Karaciğer yağlanmasına yakalanmamak için öncelikle şu düşünceyi benimseyebilmeliyiz; '' Bedenimi yormamalıyım, ona zarar verecek şeylerden uzak durup yararlı olanlara yönelmeliyim...'' İşte ancak bu anlayışı benimseyerek karaciğer yağlanmasından korunmak için en ciddi adımı atmış oluruz. Sonrası da uygulama kısmında... Karaciğer yağlanması nedir ve nasıl tedavi edilir? Karaciğer yağlanmasına karşı ne tedbirler alınmalıdır bilmiyor ve merak ediyorsanız işte cevaplar...
KARACİĞER YAĞLANMASI NEDİR?
Karaciğer yağlanması Tıb dilinde 'Hepatosteatoz' ve " Steatoz" olarak bilinir ve karaciğer hücrelerinde çeşitli nedenlerden dolayı fazla yağ birikmesiyle meydana gelir. Normalde karaciğer hücrelerinde az bir miktarda yağ bulunabilir ve bu durum karaciğerde herhangi bir hasara yol açmaz. Ancak yağlanmanın normalden fazla olması karaciğerde fonksiyonel ve yapısal değişikliklerin ortaya çıkmasına yol açar. Yağlanma sonucu karaciğer genişler ve organlarda baskı oluşmasıyla çeşitli belirtiler ortaya çıkar. Karaciğer yağlanmasının tedavisinde erken teşhis çok mühimdir. Bu sağlık sorunu şayet tedavi edilmez ve ilerlerse siroz hastalığına hatta karaciğer yetmezliğine neden olabilir.
KARACİĞER YAĞLANMASI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Karaciğer yağlanması ilk safhalarda hiç bir belirti vermeyebilir. Ancak yağlanma ilerledikçe karaciğer fonksiyonlarının bozulmasına bağlı belirtiler ortaya çıkacaktır. Karaciğer yağlanmasında en sık karşılaşılan belirtiler şunlardır;
- Halsizlik, bitkinlik, kendini yorgun hissetme
- Midede şişkinlik ve hazımsızlık
- Ciltte çeşitli problemler (Örneğin; ciltte görülen kızarıklık ve kaşıntı)
- Mide bulantısı
- Baş ağrısı
- Gözlerde kızarma ve sararma
- Kilo ve güç kaybı
- Nefes ve vücut kokusu
- Hafıza bulanıklığı, dikkat eksikliği, zihin karışıklığı
- Vücut ısısında yükselme
- Hemoroid sorunu
- Karaciğer bölgesinde ağrı
- Hafızanın zayıflaması, unutkanlık
- İştahsızlık
- Koltuk altı ve boyun kısmında renk değişimi
- Karın ağrısı
- Zihin bulanıklığı
KARACİĞER YAĞLANMASININ NEDENLERİ NELERDİR?
- Yanlış beslenme alışkanlıkları (Şeker ve yağ açısından zengin, protein açısından fakir bir beslenmede ve aşırı A vitamini alımı da karaciğer yağlanması yapabilir.)
- Marketlerde satılan abur cuburun, doğal olmayan besinlerin bol bol tüketimi
- Hareketsiz yaşam
- Alkol kullanımı
- Bazı ilaçlar (kortizon içeren ilaçlar, östrojen ilaçları vb ilaçar) karaciğer yağlanmasına yol açabilir.
- Şok diyetler yapmak, çok hızlı kilo kaybı yaşamak
- Yaşlanma
- Obezite aşırı şişmanlık
- Damar yolu ile uzun süreli beslenme
- Diyabet (Özellikle Tip 2 diyabet, karaciğer yağlanmasına neden olabilen bir hastalıktır.)
- İnsülin direnci
- Yüksek tansiyon
- Genetik
- Hamilelik
- Fazla yağ ve karbonhidrat tüketimi
- Aşırı A vitamini alımı
- Hormonal hastalıklar
- Bazı bakteri ve virüsler: Bazı enfeksiyonlar karaciğeri yağ tutmaya uyarabilir.
- Yüksek kalorili gıdalarla beslenmek karaciğerin iş yükünü artırır, verimli işlenemeyen bileşenler ve karaciğerin zorlanması karaciğer yağlanmasına neden olur.
KARACİĞER YAĞLANMASI NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Fiziksel muayene: Doktor, karın boşluğunu muayene ederek karaciğer yağlanması olup olmadığını teyit etmeye çalışır.
Kan testi: Karaciğerdeki bazı enzimlerin yüksek olup olmadığı kontol edilir. Çünkü bazı enzimlerin miktarının fazla olması, karaciğer yağlanması işareti olabilir.
Ultrason: Bilgisayarlı tomografi (BT) ya da manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi cihazlar ile karaciğer dokularında herhangi bir hasar olup olmadığı kontrol edilebilir.
Biyopsi: İnce steril bir iğne yardımı ile cilt altından karaciğere ulaşılarak bir parça örnek alınması şeklinde uygulanan biyopsi, karaciğerdeki hasarı, yağ miktarını ve iltihaplanmayı kontrol etmeye yardımcı olmaktadır.
KARACİĞER YAĞLANMASINA KARŞI ALINABİLECEK ÖNLEMLER NELERDİR?
Şekerli yiyecek ve içeceklerden uzak durun: Gofret ve bisküviden krema ve mayoneze, baklava ve tatlılardan meşrubata dek pek çok ürünün içerisinde glikoz, fruktoz veya mısır şurubu gibi tatlandırıcılar bulunuyor. Oysa çalışmalar; bu tatlandırıcıları içeren yiyecek ve içeceklerin şişmanlığı tetiklediğini, insülin direnci yarattığını, ardından da kısır döngü halinde yağlanmayı daha da kötüleştirdiğini ortaya koyuyor. Hem ambalajlı ve katkı maddeleri içeren hazır gıdalardan hem de beyaz undan yapılmış yiyeceklerden kaçının. Basit karbonhidratlar yerine (Beyaz/esmer ekmek, pirinç, patates, un/mısır, pizza/makarna, cips, mısır gevreği, fruktoz içeren meyve suları, gazlı içecekler) kompleks karbonhidratları (tam buğday, tahıl, baklagiller, taze meyve, yeşil sebze) tercih edin.
Mevsim sebzeleri tüketin: Sağlıklı ve dengeli beslenmeyle karaciğer yağlanmasını geriye çevirmek mümkün olabiliyor. Kırmızı etten fakir, balık eti, sebze ve meyveden zengin, tahıl ve süt ürünlerini içeren ve faydası tescillenmiş Akdeniz diyetini uygulayın. Hayvansal yağlardan, işlenmiş et ürünlerinden, aşırı karbonhidrattan kaçının. Meyveleri mutlaka aşırıya kaçmadan ve posası ile birlikte tüketin. Lifli gıdalar faydalı. Tavuğu derisi ile tüketmeyin. Yemeklere lezzet vermesi için katılan krema, mayonez gibi ürünlerden, hamur işlerinden, unlu ve şerbetli tatlılardan, abur cuburdan uzak durun.
Alkolden kaçının: Karaciğere en çok zarar veren ve karaciğer yağlanmasına yol açan temel etkenlerden biri alkol. Düzenli, uzun süreli (10 yıldan fazla) ve karışık alkol türlerini kullananlarda karaciğer yağlanması ciddi boyutlara ulaşıyor. Hele bu kişilerde kilo fazlalığının da olması karaciğer için tehlike çanlarının çaldığı anlamına geliyor. Alkol sonucu vücutta biriken toksinler, karaciğer hücrelerine zarar vererek siroz oluşmasını kolaylaştırıyor; siroz ve karaciğer yetmezliği gibi ölümcül sonuçlar doğurabilecek hastalıklara neden olabiliyor. Alkolden mutlaka kaçının.
Masadan doymadan kalkın: Baharla beraber seyahatler, iş yemekleri ve sosyal etkinlikler daha da artacağından, dışarıda daha fazla yemek durumunda kalabilirsiniz. İştah açıcı ve özendirici yiyeceklere karşı koymak şüphesiz her defasında kolay olmayacak. Ancak 'bir kereden bir şey olmaz' diyerek midenizi doldurmak yerine, gerek dışarıda gerekse evde masadan doymadan kalkın.
1 fincan şekersiz kahve için: Çalışmalar kahvenin; içerdiği kafeol, kafestol, karweol, polifenol ve melanoid gibi antioksidan ve iltihabı önleyici maddeler sayesinde karaciğerde yağlanma ve alkole bağlı karaciğer hasarına iyi geldiğini, siroz hatta karaciğer kanserini önlediğini ortaya koyuyor. 5 yıldan fazla düzenli kahve içen ve yağlı karaciğeri olan kişilerde, içmeyenlere göre hem karaciğer enzimleri daha düşük oluyor hem de yağlanmayla ilişkili bağ dokusu oluşumu daha az görülüyor. Yani günde bir fincan kahvenin karaciğerde kırk yıl hatırı var. Ancak kahvenin reflüyü artırdığı bilindiği için yine de hastaların doktorlarından vize almaları gerekiyor.
Bitkisel karışımlara dikkat edin: Bilinçsiz olarak kullanılan bazı bitkisel ürünler karaciğere fayda yerine zarar verebiliyor. Açıkta satılan, nereden geldiği belirsiz, içeriği bilinmeyen ve laboratuvar şartlarında sınanmamış ürünlerin kullanılması karaciğeri iflasa götürebiliyor. Bu konuda dolduruşa gelmemeli. Öte yandan meryem ana dikeni (slymarin / slybin) içeren bileşikler de karaciğer koruyucu olarak biliniyor. Ancak mucize beklememek gerekiyor. Her karaciğer hastasına tavsiye etmek için çalışmalar yetersiz.
Her gün tempolu yürüyüş yapın: Özellikle gün boyu oturarak çalışıyorsanız daha fazla risk altındasınız. Gün içerisinde mutlaka hareket edin. Her gün en az 45 dakika düzenli ve tempolu yürüyüşe çok özen gösterin. Düzenli, tempolu yürüyüş yağlanmanın önemli ölçüde gerilemesine yardımcı oluyor. Karaciğer yağlanmasında önemli bir mekanizma olan insülin direncinin azalmasını sağlıyor. Bu da uzun vadede kalp ve damar hastalıklarından da koruyor. İmkanınız varsa pilates, aerobik, aletli jimnastik, yüzme ve egzersizin her türlüsü faydalı.
Diyabet ve hipertansiyon tedavinizi aksatmayın: Karaciğer yağlanması 'metabolik sendrom' denilen hastalığın bir parçası. Eğer ailede diyabet, obezite ve bağışıklık sistemini ilgilendiren hastalıklar, hipertansiyon varsa mutlaka check-up'tan geçip bu hastalıkların kontrolünü sağlamak gerekiyor. Çünkü diyabetle, karaciğer yağlanması kol kola gidiyor. Hele şişmanlık da varsa bu durum daha da artıyor. Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar, karaciğer yağlanması ile kalp hastalıkları riskinin arttığına işaret ediyor. Ayrıca diyabet ve karaciğer yağlanması olanlarda siroz ve karaciğer kanseri gelişme riski de artıyor.
Şok diyetlerden uzak durun: Karaciğer yağlanmasına karşı fazla kilolardan kurtulmak şart. Ancak kesinlikle şok diyetlerden uzak durun. Şok diyetler karaciğer, kalp ve böbreklere zarar verirken ölüme bile yol açabiliyor. Üstelik hızlı, ani kilo kaybı sanılanın aksine yağlardan kurtarmıyor, bilakis karaciğere yağ asidi akımını artırarak kendi başına karaciğer yağlanmasına yol açabiliyor. Karaciğer yağlanması olan bir kişinin mevcut kilosunda yüzde 3 azalma sağlayabilmesi halinde karaciğer yağlanması gerilemeye başlıyor. Dengeli kilo verin.
KARACİĞER YAĞLANMASI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
1- Karaciğer yağlanması çoğunlukla altta yatan sebepler ortadan kaldırıldığında düzelen ve gerileyen bir hastalıktır. Tedavi genellikle yağlanmaya yol açan sebebe göre yapılır. Örneğin; aşırı kiloların verilmesi (obezite tadavisi), yüksek kan trigliserid seviyesini düşürmek, diabetin kontrol altına alınması, ve alkol kullanımının kesilmesi gibi.
2- Obezitenin (aşırı kilolu olmak) yüksek kan trigliserid seviyeleri ve şeker hastalığı ile birlikte bulunması durumu daha ciddi bir hale getirebilir. Egzersiz ve diyet programları ile zayıflayamayan hastalara zayıflatıcı mide balonu takılması gibi başka yöntemlerle yardımcı olunması gerekir (bkz. zayıflatıcı mide balonu). Steatohepatitte karaciğer nakline nadiren ihtiyaç duyulur.
KARACİĞER YAĞLANMASI TEDAVİSİNDE BİTKİSEL KÜR TARİFLERİ
Maydonoz - Limon Suyu Kürü
15-16 adet maydanoz sapını ve gövdedeki saplarını blender içine atın. Üzerine, yeni taze sıkılmış iki yemek kaşığı limon suyu ekleyin. Yaklaşık yarım bardaktan biraz fazla klorsuz su ilave edin, klorsuz su yerine marketten alacağınız pet şişe su da olur ve blendırı bir-iki dakika çalıştırın. Sonrasında karışımı bardağa boşaltın ve sabah kahvaltısından onbeş dakika önce aç karına için. Her defasında maydanoz-limon kürünü taze olarak hazırlayın. Her sabah onbeş gün buyunca maydanoz-limon kürünü uygulayınız ve sonrasında beş gün ara veriniz. Beş gün aradan sonra 15 gün, sabahları maydanoz-limon kürü, akşamları ise lavanta kürü uygulanır. Yani (15 gün maydanoz-limon kürü)+ 5 gün ara + (sabahları maydanoz-limon, akşamları lavanta kürü)
Lavanta Kürü
Yaklaşık bir su bardağı yani 150-200 mi klorsuz su bir cezvede kaynatılır. Su kaynamaya başladıktan sonra, suyun içine bir tatlı kaşığı lavanta ilave edilir. Ağzı kapalı olarak toplam sekiz dakika kısık ateşte kaynatmaya devam edilir. Sekiz dakika tamamlanınca ocaktan indirilir ve ılımaya bırakılır. Ilıdıktan sonra süzülür. Lavanta kürünün içilmesi için en uygun zaman yatmadan yarım saat öncesidir. Ama akşam yemeklerinden en erken iki saat sonra da yudum yudum içilebilinir. Her seferinde kürler taze olarak hazırlanmalıdır. Dönem dönem yılda birkaç kez hastalığın seyrine göre kürü tekrarlayabilirsiniz.
Karaciğeri yenileyen kür tarifi;
1 kahve fincanı sızma zeytinyağı
2 diş sarımsak
5-6 damla limon suyu
5-6 dal maydanoz
Hazırlanışı: Tüm malzemeleri blenderdan geçirip sıvı kıvamına getirin ve sabahları aç karnına içiniz. Bu kürü 15 gün uygulayın 1 hafta ara verin 1 haftanın ardından 15 gün daha uyugulayın.Toplam 1 aylık kürü tamamlayınız.