Türkiye'nin uzay keşfi yolculuğunda bir dönem daha başladı. Türk bilim insanı Alper Gezeravcı, Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) gerçekleştireceği 14 günlük görev süresi boyunca, üniversite ve araştırma kurumları tarafından hazırlanan 13 farklı bilimsel deneyi yürütecek. Bu kapsamda uzayla ilgili bazı sorular da merak edilmeye başlandı. Peki, uzay kaç derece, soğuk mu sıcak mı? Uzayda 1 gün Dünya'da kaç güne eşit, zaman kavramı nasıl? Yemek nasıl yenir, banyo yapılır mı? İşte detaylar...
Uzayda Yemek Zamanı:
Astronotlar, uzay istasyonlarında tıpkı evlerinde olduğu gibi üç öğün yemek yerler. Ancak uzayda yemek yapma imkanları olmadığından, önceden hazırlanmış paketlenmiş yiyecekleri tüketirler. Bu yiyeceklerin bir kısmı suyu alınmış, bir kısmı da dondurulmuş şekilde gelir. Uzay araçlarındaki fırınlar, yiyecekleri ısıtmak için kullanılır. Tuz ve şeker gibi malzemeler sıvı formda tüketilir, çünkü bu maddelerin katı halleri kullanım sırasında sorunlara yol açabilir. İçecekler ise kapalı paketlerden pipetler yardımıyla içilir.
Yemek ihtiyaçları nasıl karşılanacak?
Nisan 2023'te astronotların beğendikleri yemek grupları tespit edildi. İlk numunelerin testleri NASA bünyesindeki laboratuvarlarda gerçekleştirildi. ISS'de yenilecek yemekler astronotlardan çok önce kargo olarak oraya ulaştırıldı. ISS'ye ulaşmak için kullanılacak "Crew Dragon" kapsülünün içinde yolculuk için yemek olacak.
Uyku Zamanı:
Uyumak da uzayda farklı bir deneyimdir. Astronotlar, yer çekimi olmadığı için istedikleri pozisyonda rahatça uyuyabilirler. Emniyet kemerleriyle bağlanarak uçmamak ya da çarpmamak için kendilerini bir yatağa ya da duvara sabitlerler. Kontrol merkezinden gelen müzikle uyanırlar, çünkü uzayda zaman kavramı bulunmamaktadır.
Temizlik ve Kişisel Bakım:
Uzayda banyo yapmak mümkün olmadığı için astronotlar saçlarını özel bir şampuanla temizler ve vücutlarını ıslak bir havlu yardımıyla silip kurularlar. Diş temizliği ise yutulabilen diş macunuyla gerçekleştirilir. Bu özel bakım rutinleri, uzay aracının sistemlerine zarar vermemek adına özel eğitim almış astronotlar tarafından uygulanır.
UZAY KAÇ DERECE, SICAK MIDIR SOĞUK MUDUR?
Uzayın Soğuk Sırları: Güneş'ten Uzayın Neden Soğuk Olduğunu Anlamak
Uzay, sıcaklığıyla bilinen bir çelişki sunuyor: Güneş 15.000.000°C'ye kadar çıkarken, uzayın ortalama sıcaklığı -270,4°C civarında. Bu çelişki, ısı transferinin farklı yöntemlerine dayanıyor.
Güneş, nükleer füzyon tepkimeleri sonucu enerji üretir. Hidrojen çekirdekleri helyuma dönüşürken ortaya çıkan enerji, ışıma yoluyla atmosferdeki gazları ısıtır. Bu, günlük hayatta metal bir kaşığı sıcak suya batırarak hissettiğimiz ısı iletimi örneğiyle benzerlik gösterir.
Uzayın düşük yoğunluğu, moleküller arasındaki nadir çarpışmalar nedeniyle ısı iletimini zorlaştırır. Ayrıca, konveksiyon, uzaydaki moleküller arasındaki düşük yoğunluk nedeniyle etkisiz hale gelir. Bu durumda, uzayda ısı sadece ışıma yoluyla yayılır.
Işıma, Güneş'ten ya da diğer yıldızlardan yayılan ışınların, uzaydaki moleküller tarafından soğutularak enerji kazanılması anlamına gelir. Ancak bu enerji, moleküller arasındaki uzaklıktan dolayı birbirlerine aktarılamaz. Dolayısıyla, bu enerjiyi kazanan bölgeler haricinde uzay, düşük sıcaklıkta kalır.
UZAYDA ZAMAN KAVRAMI
İtalyan astronot Luca Parmitano, ISS'de geçen zamanın algısını paylaştı. Günlük çalışmaların yoğunluğu nedeniyle zamanın yavaş geçtiğini ancak haftaların hızla ilerlediğini belirten Parmitano, uzaydaki özel zaman dilimine dair çarpıcı detaylar verdi.
ISS'deki pencerelerin sürekli açık kalması durumunda 24 saat içinde tam 16 gün doğumu ve batımı gördüklerini ifade eden Parmitano, bu durumun uzaydaki gün dönümü ritmini etkilediğini belirtti. ISS ekibi, modül içerisinde doğal ışık olmaması sebebiyle ışıkları açıp kapatma yöntemini kullanıyor ve bu durum zaman algılarını etkiliyor.
Parmitano, "Uzayda zaman nasıl geçiyor?" sorusuna detaylı bir cevap verdi. Astronot, ISS'de geçen 4 aylık süre boyunca ekibiyle birlikte oldukça yoğun bir şekilde çalıştıklarını belirterek, günlerin yoğun iş temposu nedeniyle yavaş geçtiğini ancak haftaların hızla ilerlediğini ifade etti.
