Geçtiğimiz hafta Türkiye genelinde etkili olan sıcaklıkların ardından son birkaç gün serin geçmiş ve vatandaşlara rahat bir nefes aldırmıştı. Ancak son dakika bilgilerine göre, sıcaklıklar yeniden ülke genelinde etkisini artıracak.
EYYAM-I BAHUR NEDİR?
Çöl sıcakları, Afrika sıcağı veya Eyyamıbahur olarak kullanılan bu terim, yaz mevsiminin en sıcak ve boğucu günlerini ifade etmek için kullanılmaktadır. Kuzey yarımkürede, temmuz ve eylül tarihleri arasında yaşandığı edilmektedir. Güney yarımkürede ise bu tarih ocak ve mart arasına düşer. Kesin tarih, içinde bulunulan bölgeye, boylama ve iklim koşullarına göre büyük değişiklikler gösterebilir.
Eski bir inanışa göre, bu sıcak günlerin Büyük Köpek Takımyıldızı'nda bulunan Sirius çift yıldızıyla bir bağlantısı vardı. Antik Yunan ve Antik Roma kültürlerinde de yaygın olan bu inanış nedeniyle bu günler Latince diēs caniculārēs olarak anılmaktaydı. Çağdaş Avrupa dillerinde bu terimden türeyen adlar hâlen kullanılmaktadır. (İngilizce: Dogdays, Almanca: Hundstage gibi...) Türkçede kullanılan eyyamıbahur terimi kullanılırlığını büyük ölçüde yitirmiş olup, bunun yerine cehennem sıcakları, Afrika sıcakları gibi terimler kullanılmaktadır.
Romalılar, eyyamıbahur günlerini diēs caniculārēs olarak adlandırır ve Sirius yıldızıyla sıcak havaları ilişkilendirirlerdi. Sirius'un içinde bulunduğu Büyük Köpek Takımyıldızı'ndan dolayı da Sirius'a da Köpek Yıldızı diyorlardı. Sirius'un görüldüğü tarihlerde kahverengi köpekler kurban ederek Sirius'u hoşnut etmeye çalışırlardı. Antik Roma kültüründe eyyamıbahur günleri 24 Temmuz-24 Ağustos günleri olarak kabul edilirdi. Bu tarihler Alman, Fransız ve İtayan kültürlerinde geçerlidir. Türk kültüründe bu tarih temmuz sonuyla ağustos ortaları arasında günler olarak kabul edilmektedir.
Eyyamıbahur günleri kalp ve göğüs hastalıkları olanlar için riskli dönemlerdir. Kişilerde aşırı stres ve asabiyet görülebilir. Orman yangınları başlayabilir. Enerji hattı kablolarının esnemesi, yol malzemelerinin erimesi ya da demiryollarında rayların genleşmesi gibi nedenlerle can ve mal kaybına neden olan kazalar yaşanabilir. 2000'li yıllarda, Avrupa'daki sıcak hava dalgalarına bağlı sağlık sorunlarından her yıl on binlerce kişi yaşamını yitirmiştir.
UZMANLARDAN AÇIKLAMALAR
İzmir Bakırçay Üniversitesi Coğrafya Bölümü Başkanı ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Uzmanı Prof. Dr. Şermin Tağıl, Türkiye'nin dünya genelinde en hızlı ısınan ve iklim krizinin en şiddetli yaşandığı bölgelerden birinde bulunduğunu söyledi.
Uzman isim 27 Temmuz 2024 günü kendi sosyal medya hesabından yaptığı son açıklamada Türkiye'nin dünya genelinde en hızlı ısınan ve iklim krizinin en şiddetli yaşandığı bölgelerden biri olduğunu vurguladı. Tağıl, "Ülkemizde son 13 aydır Ege Bölgesi başta olmak üzere birçok ilde sıcaklık rekorları kırılıyor," dedi.
Copernicus İklim Değişikliği Servisi'ndeki son verilerine göre, 22 Temmuz tarihinde küresel ortalama yüzey sıcaklığı 17.15 derece ile rekor kırdı. Daha önceki rekor, 12 Ağustos 2016'da 16.8 derece ile kaydedilmişti.
KURAKLIK VE SICAK HAVA DALGASI
Tağıl, Türkiye'de yeterli yağış alamayan bölgelerin yüksek sıcaklıklarla kuraklık alarmı verdiğini belirtti. "Ülke genelinde kuraklık en şiddetli seviyeye ulaşmış durumda," dedi. Tağıl, açıklamasında Eyyam-ı Bahur sıcaklıklarının 31 Temmuz - 7 Ağustos tarihleri arasında etkili olacağını belirtti.
"Temmuz sonunda kısmen rahatlayan ülkemiz, Ağustos'un ilk haftasında Eyyam-ı Bahur döneminde sıcak hava dalgası etkisi altında kalacak. Bu yıl, bu dönemin sıcak fakat Doğu Akdeniz'de yaşanacak bir alçak basıncın etkisiyle kısmen yağışlı geçme olasılığı yüksek. Bu kavurucu sıcaklıklar ve kuvvetli rüzgarlar, orman yangınlarını kaçınılmaz hale getiriyor," dedi.
HAVA KOŞULLARINDA AŞIRILIKLAR
Son 13 aydır mevsim normallerinin üzerinde sıcaklıklar yaşanması ve atmosferin buna bağlı olarak nem tutma kapasitesinin artması, Türkiye'de hava koşullarında aşırılıklara neden oluyor. Isınan yeryüzü, termal konveksiyonları kolaylaştırarak yağmur bulutlarının oluşmasına ve yağışın düşmesine sebep oluyor. Ülkemize kuzeybatıdan ve kuzeyden giren daha serin hava kütlesi ile sıcak hava kütlesinin karşılaşması, nemli havanın soğumasına ve yağmur, dolu veya sağanak şeklinde yağışlara yol açıyor.
Eyyam-ı Bahur sıcaklıklarının etkisi altına girecek olan Türkiye'de, vatandaşların dikkatli olması ve aşırı sıcaklıkların yaratabileceği sağlık ve çevresel risklere karşı önlem alması önem arz ediyor. Bu dönemde, özellikle çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olanların sıcak çarpmasına karşı tedbirli olmaları gerekiyor. Ayrıca, orman yangınları riskine karşı dikkatli olunmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.
Sıcaklıkların artmasıyla birlikte, serin yerlerde kalmaya özen gösterilmeli ve bol sıvı tüketilmelidir. Eyyam-ı Bahur döneminde dikkatli olunması gereken bir diğer konu da ani yağışların oluşturabileceği sel riskleridir. Vatandaşların bu konuda da hazırlıklı olmaları büyük önem taşımaktadır.