■ Amirlerinden izin almadan sık sık devamsızlık yapan işçiye ne yapılabilir?
İş Kanunu'nun 25'inci maddesinin II numaralı bendi işverene, iş sözleşmesinin, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları nedeniyle kıdem tazminatı ödemeksizin feshi imkânı vermektedir.
Buna göre, işçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki iş günü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü yahut bir ayda üç iş günü işine devam etmemesi halinde işçinin iş sözleşmesi derhal ve kıdem tazminatı ödenmeksizin feshedilebilmektedir.
■ Kadın işçilere hamilelik ve doğum hallerinde ne kadar süre izin verilir?
İş Kanunu'nun 74'üncü maddesine göre kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere, toplam 16 hafta çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebeliklerde doğum öncesi izin süresine 2 hafta eklenmektedir.
İşçinin isteğine ve doktor raporuna dayalı olması koşulu ile doğuma 3 hafta kalana dek çalışılabilmekte, bu durumda doğum öncesi kullanılmayan izin süresi doğum sonrasına aktarılabilmektedir. Bu iznin bitiminde yazılı talepte bulunan işçiye, 6 aya kadar ücretsiz izin verilmektedir.
■ İşçinin ücretine zam yapılması zorunlu mudur? Zam yapılmaması durumunda iş akdinin feshi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır mı?
İş Kanunu'na tabi olarak çalışan işçilerin ücretlerine zam yapılıp yapılmayacağı ile ilgili kanunda herhangi bir düzenlenme mevcut değildir. Kanunda sadece işçi ile işveren arasında kararlaştırılan ücretin her yıl yeniden belirlenen asgari ücretin altında olamayacağı ile ilgili düzenleme mevcuttur.
İşçinin ücretinin ne kadar olacağı genel olarak iş sözleşmeleri ile belirlenmektedir. İş sözleşmesinde zam yapılıp yapılmayacağına ilişkin hüküm yok ise bu konuya ilişkin inisiyatif işverene aittir. İşveren işçilerinin ücretlerine zam yapıp yapmama noktasında takdir hakkına sahiptir. İş sözleşmesinde herhangi bir hüküm bulunmamasına karşın, ücret artışlarındaki anlaşmazlık nedeni ile işten ayrılan işçi istifa etmiş sayılacağından, herhangi bir tazminat hakkı oluşmayacaktır.
■ Özel sektörde çalışan işçi kaç yıllık çalışmadan sonra istifa etmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanabilir?
İş sözleşmesini kendi isteğiyle fesheden yani istifa eden işçinin, herhangi bir tazminat hakkı oluşmamaktadır. Çalışma süresinin belirli bir süreyi aşması, bu konudaki genel uygulamayı değiştirmemektedir.
Öte yandan; iş sözleşmesini feshetmek isteyen işçi, feshi yazılı olarak ve çalışma süresine göre 2 ile 8 hafta arasında değişen sürelerle uygulanan bildirim süresine bağlı kalarak işverenine iletmekle yükümlüdür.
Ücretten kesme cezası
■ İşçilere ücretten kesme cezası verilmesi için gerekli olan şartlar nelerdir?
İşçilere ücret kesme cezası verilebileceği İş Kanunu'nun 38'inci maddesinde düzenlenmiştir. Maddede yapılan düzenleme gereği; çalışanlara ücret kesme cezası verilebilmesi için ücretten kesme cezası iş sözleşmesi veya toplu sözleşme hükümleri ile belirlenmelidir. İşçiye ücret kesme cezası verilmesi halinde, nedenleri ile birlikte işçiye yazılı olarak bildirilecek, bir ayda verilen ücret kesme cezası tutarı işçinin 2 günlük ücretini geçemeyecektir.
İşçilere verilen ücret kesme cezası tutarlarının kesildiği tarihten itibaren bir ay içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın bu amaçla açılmış hesabına yatırılması gerekmektedir.
Bu paralar işçilerin eğitimi ve sosyal hizmetleri için harcanacaktır.