TÜM dünyayı etkisi altına alan Coranavirüs ile ilgili ülkemizde de hükümet tedbirler alıyor, yardım ve destek paketleri açıklıyor. Alınan tedbirlerden birisi de büyükşehirlerde ve Zonguldak'ta sokağa çıkma yasağı ilan edilmesi. Bu durum çalışma hayatı bakımından bazı sonuçlar doğuruyor.
Hem çalışanların hem de işverenlerin bu durumlarda bazı hakları bulunuyor.
İsterseniz aklınıza takılan sorularla bunun cevabını bulmaya çalışalım.
Sokağa çıkma yasağı işçiler açısından ne anlama geliyor?
Hükümetin aldığı bu karar İş Kanunu'nda 'zorlayıcı sebep' olarak ifade ediliyor. Zorlayıcı sebep hem işçiye hem de işverene bazı haklar tanıyor. Bunun içinde iş sözleşmesinin feshi, maaş ödemesi ve çalışmanın askıya alınması da var. (İş Kanunu madde 24-25)
İşe gitmeyen çalışanın maaşı kesilebilir mi?
İş Kanunu bu konuda bir süre sınırı koyuyor. Bu da 1 hafta. Zorlayıcı sebep ortaya çıktığında eğer 1 haftadan kısa sürerse (örneğin 1-2 günlük yasak) işçinin ücreti kesilemiyor. Ancak yasak 1 haftayı aşarsa bu kez 1 haftalık bölümde işçiye yarım maaş ödeniyor. (İş Kanunu madde 40)
Yasak 1 haftayı aşarsa işverenin hangi hakkı var?
Yasak 1 haftayı aşarsa hem işçinin hem de işverenin iş akdini sonlandırma hakkı var. Ancak son çıkarılan torba yasa ile bu önlendi, çünkü 3 ay işten çıkartma yasaklandı. Bu durumda işveren ücretsiz izin verebilir yani iş akdini askıya alabilir. Bu durumda da yine işçiye ödenek verilecek. Bunun dışında işçiler senelik izinlerini kullanabilir veya idari izinli sayılabilir. Bu iki durumda da işçinin maaşı tam olarak ödenir. İşveren burada ücretsiz izin ya da kısa çalışma ödeneği seçeneklerini de kullanabilir.
65 yaş üstü için farklı işlem yapılır mı?
65 yaş üstündeki bireyler için sokağa çıkma yasağı 1 haftadan uzun sürdüğünden, onlara ilk 1 hafta için yarım ücret ödenir. Sonrasında eğer idari ya da yıllık izin kullanmıyor veya raporlu değilse iş sözleşmeleri askıya alınarak ödenekten yararlanmaları sağlanabilir.
Hükümet tarafından kapatılan işyerlerinde durum nasıl?
Kuaför, restoran gibi işyerlerinde alınan kapatma kararı da yine zorlayıcı sebep olarak görülecektir. Burada çalışanlar eğer kısa çalışma ödeneğinden yararlanamaz iseler iş sözleşmeleri askıya alınarak torba yasa gereği ödenekten yararlanacaklardır. İşten çıkartma ise yapılamayacaktır.
Evden çalışmada zorlayıcı sebep olur mu?
İşin tamamen durmadığı, işçinin uzaktan ya da evden çalıştığı durumlarda tüm ücretler ve özlük hakları tam olarak ödenir. (İş Kanunu madde 14) Bu durumu işçinin evden çıkamamasına dayandırarak zorlayıcı sebep saymak doğru olmaz.
Günlük ücret alanlar ne yapacak?
Günlük ücret ile çalışanlar için de 1 haftalık süreye bakılıyor. Burada da 1 haftayı aşmayan sürelerde ücret tam yatırılıyor. 1 haftayı geçtiğinde yarım ücret ve askıya alma devreye giriyor.